The object of research, development or design (in Russian) : Объектами исследований были фосфорсодержащие отходы бывшего завода по производству фосфорных удобрений в г.Шымкент: шлаки, шламы и фосфорсодержащая осадочная вода. Отходы угольного производства, расположенные в районе города Ленгер. Для проведения сравнительного анализа альгофлоры и изучения особенностей распространения зеленых микроводорослей в природных водоемах юга Казахтана в качестве объектов исследования были выбраны малые реки: Келес, Арысь, Машат, Кушата, Кошкар-Ата, Бадам. В качестве тест-растений использовались такие овощные культуры, как плодоовощные культуры (томат (Solanum lycopersicum), огурец (Cucumis sativus), листовые культуры (базилик (Ocimum sp.)), корнеплодные культуры (редька (Raphanus sativus)), зернобобовые культуры (кукуруза (Zea mays))

The object of research, development or design (in Kazakh) : • Зерттеу нысандары ретінде Шымкент қаласындағы бұрынғы фосфор тыңайтқыштарын өндіру зауытының құрамында фосфор бар қалдықтары болды: қождар, шламдар және құрамында фосфор бар шөгінді су. Ленгер қаласының ауданында орналасқан көмір өндірісінің қалдықтары. Альгофлораны салыстырмалы талдау жүргізу негізінде Қазақстанның оңтүстігіндегі табиғи су айдындарында жасыл микробалдырлардың таралу ерекшеліктерін зерттеу үшін зерттеу нысаны ретінде Келес, Арыс, Машат, Кушата, Қошқар Ата, Бадам сияқты кіші өзендер таңдалды. Сынақ өсімдіктері ретінде көкөніс дақылдары (қызанақ (Solanum lycopersicum), қияр (Cucumis sativus), жапырақты дақылдар (насыбайгүл (Ocimum sp.), тамыр дақылдары (шалғам (raphanus sativus)), бұршақ дақылдары (жүгері (Zea mays)) алынды.

Aim of work (in Russian) : Целью проекта является разработка технологии получения новых видов органических удобрений на основе утилизации фосфорсодержащих и углесодержащих отходов для повышения урожайности овощных культур Туркестанской области.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның мақсаты Түркістан облысының көкөніс дақылдарының өнімділігін арттыру үшін құрамында фосфор бар және құрамында көмірі бар қалдықтарды кәдеге жарату негізінде органикалық тыңайтқыштардың жаңа түрлерін алу технологиясын әзірлеу болып табылады.

Методы исследования (на русском) : Подготовка процентных суспензий проводилось согласно ГОСТ 4517-87. Были подготовлены 5,0 об.%, 10,0 об.%, 15,0 об.% и 20,0 об.% суспензии шлака и шлама, в которых в течении 7 суток культивировали штаммы микроводорослей. В исследованиях использовались среда Прата и среда ИТА с добавлением фосфорсодержащих отходов (10,0±0,1 г фосфорсодержащих отходов было добавлено вместо 10,0±0,1 г калия фосфорнокислого двузамещенного). Культивирование проводилось в течение 7 суток при температуре +23,0±1,00С с 12-ти часовым световым днем. Для посева тест-растений использовали одноразовые пластиковые стаканы с 50,0±0,1 г стерильного вспученного вермикулита, куда высаживались откалиброванные семена тест-растений, инокулированные хлореллой. Для поддержания влагообмена стаканы плотно закрывали пленкой. Исследования на открытом грунте проводились на базе СПК «Nomаdаgrogroup». Морфометрические данные: длина растений, стебля и корней; показатели массы измеряли линейкой и на аналитических весах. Количество листьев на всходах подсчитывались визуально. Качественный состав липидных экстрактов микроводорослей проводили методом тонкослойной хроматографии (ТСХ) с применением гексаг-этиловый эфируксусная кислота (80:20:1) в качестве элюента. Анализ состава липидов проводили методом ГХ/МС на приборе Аgilent 7000B в Департаменте химии Познаньского университета им.А.Мицкевича.

Методы исследования (на казахском) : Пайыздық суспензияларды дайындау ГОСТ 4517-87 сәйкес жүргізілді. 5,0 көлем %, 10,0 көлем %, 15,0 көлем және 20,0 көлем % шлак пен шлам суспензиялары дайындалды, оларда микробалдырлардың штамдары 7 күн бойы культивацияланды. Зерттеулерде құрамында фосфоры бар қалдықтар қосылған Prata ортасы және ITA ортасы қолданылды (10,0 ± 0,1 г калий фосфатының орнына 10,0 ± 0,1 г фосфоры бар қалдықтар қосылды). Өсіру 7 күн бойы +23,0±1,00С температурада 12 сағаттық күндізгі жарық кезеңімен жүргізілді. Сынақ өсімдіктерін егу үшін 50,0±0,1 г стерильді кеңейтілген вермикулиті бар бір реттік пластик шыныаяқтар пайдаланылды, оларға хлорелла егілген сынақ өсімдіктерінің калибрленген тұқымдары отырғызылды. Ылғал алмасуды сақтау үшін көзілдірік пленкамен тығыз жабылған. Ашық алаңда зерттеулер «Nomadagroup» ӘКК базасында жүргізілді. Морфометриялық мәліметтер: өсімдіктердің, сабақтар мен тамырлардың ұзындығы; масса көрсеткіштері сызғышпен және аналитикалық таразыда өлшенді. Көшеттердегі жапырақтардың саны көрнекі түрде есептелді. Микробалдырлардың липидті сығындыларының сапалық құрамы элюент ретінде гексаэтилсірке қышқылын (80:20:1) пайдаланып, жұқа қабатты хроматография (ТЛК) арқылы жүргізілді. Липидтердің құрамын талдау Познань университетінің А.Мицкевич атындағы университетінің химия кафедрасында Agilent 7000B аспабында GC/MS жүргізді.

Obtained results and novelty (in Russian) : Альгоудобрение получено на основе фосфорсодержащих остатков и штаммов водорослей Chlorella vulgaris ASLI-1, Chlorella vulgaris ASLI-2, Oocystis borgei ATP. Установлено, что всхожесть семян овощных культур при внесении альгоудобрения составляет 22-39% у растений Cucumis sativus, Zea mays, Ocimum basilicum, Raphanus sativus, Solanum lycopersicum. Были определены аллелопатические свойства альгоудобрения в отношении Mucor sp., Aspergillus sp..

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Құрамында фосфор бар қалдықтар мен Chlorella vulgaris ASLI-1, Chlorella vulgaris ASLI-2, Oocystis borgei ATP балдырлардың штаммдары негізінде альго тыңайтқышы алынды. альготыңайтқышын қосқанда көкөніс дақылдарындағы тұқымның өнгіштігі Cucumis sativus, Zea mays, Ocimum basilicum, Raphanus sativus, Solanum lycopersicum өсімдіктерінде 22-39% құрайтыны анықталды. Альго тыңайтқышының Mucor sp., Aspergillus sp. зеңіне қатысты аллелопатикалық қасиеттері анықталды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Определен оптимальный состав альгоудобрения и получен прототип бактериально-гуминового препарата для повышения урожайности овощных культур. Было установлено, что альгоудобрение на основе фосфорсодержащих и углесодержащих отходов и штаммов зеленых микроводорослей, которое повышает всхожесть овощных культур на 22-39%.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Балдырларға арналған тыңайтқыштың оңтайлы құрамы анықталып, көкөніс дақылдарының өнімділігін арттыру үшін бактериалды-гуминді препараттың прототипі алынды. Балдыр тыңайтқышының негізі фосфор және көміртегі бар қалдықтар мен жасыл микробалдырлардың штаммдарынан құралатыны анықталды, бұл көкөніс дақылдарының өнгіштігін 22-39% арттырады.

Level of implementation (in Russian) : Получен патент №7697 "Способ получения комбинированного бактериально-гуминового препарата" Получен патент на изобретение №36030 "Способ биоконверсии фосфорсодержащих отходов для получения биоудобрений для томатов" Акт внедрения в производство №385 от 16.06.2023 в СПК "Nomad agro group"

Level of implementation (in Kazakh) : № 7697 «Комбинацияланған бактериалды-гуминді препаратты алу әдісі» патенті алынды. No 36030 «Қызанақ үшін биотыңайтқыштар алу үшін құрамында фосфоры бар қалдықтарды биоконверсиялау әдісі» өнертабысқа патент алынды. "Nomad agro group" ӘКК 16.06.2023 ж. № 385 өндіріске енгізу актісі.

Efficiency (in Russian) : Было установлено, что альгоудобрение на основе фосфорсодержащих и углесодержащих отходов и штаммов зеленых микроводорослей, которое повышает всхожесть овощных культур на 22-39%.

Efficiency (in Kazakh) : Балдыр тыңайтқышының негізі фосфор және көміртегі бар қалдықтар мен жасыл микробалдырлардың штаммдарынан құралатыны анықталды, бұл көкөніс дақылдарының өнгіштігін 22-39% арттырады.

Field of application (in Russian) : Агропромышленный комплекс, сельское хозяйство, промышленная микробиология

Field of application (in Kazakh) : Агроөнеркәсіп кешені, ауыл шаруашылығы, өндірістік микробиология