The object of research, development or design (in Russian) : Сорта сои различного происхождения

The object of research, development or design (in Kazakh) : Шығу тегі әртүрлі майбұршақ сорттары

Aim of work (in Russian) : Основной целью проекта является изучение и создание новых скороспелых форм сои с использованием традиционных методов селекции и молекулярного анализа для условий Северного Казахстана.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның негізгі мақсаты Солтүстік Қазақстан жағдайлары үшін селекция мен молекулярлық талдаудың дәстүрлі әдістерін пайдалана отырып, майбұршақтың жаңа ерте пісетін формаларын зерттеу және шығару болып табылады.

Методы исследования (на русском) : Общепринятые методы исследования

Методы исследования (на казахском) : Зерттеудің жалпы қабылданған әдістері

Obtained results and novelty (in Russian) : Впервые в условиях Северного Казахстана будет проведен скрининг сортов сои различного происхождения (Казахстан, Россия, Украина, Китай) по морфофизиологическим, фотосинтетическим параметрам и хозяйственно-ценным признакам, а также определена их связь при формировании урожайности. Определена значимость показателей морфофизиологических параметров сорта при формировании высокой урожайности и влияние накопления пигментов на их уровень. Установлены корреляционные связи между изучаемыми значениями и продуктивностью растений. Выделенные в результате исследований сорта сои обладают высокой экологической пластичностью и будут включены в селекционный процесс в качестве доноров пластичности и стабильности в условиях Северного Казахстана. Необходимо отметить, что аналогичные исследования в условиях Северного Казахстана не проводятся, имеются результаты работы по культуре в Костанайской области базирующиеся только на оценке по хозяйственно-ценным признакам.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Солтүстік Қазақстан жағдайында алғаш рет шығу тегі әртүрлі майбұршақ сорттарының (Қазақстан, Ресей, Украина, Қытай) морфофизиологиялық, фотосинтетикалық параметрлері және шаруашылық-құнды белгілері бойынша скринингі жүргізіледі, сондай-ақ өнімділікті қалыптастыру кезінде олардың байланысы айқындалады. Жоғары өнімділікті қалыптастыру кезінде сорттың морфофизиологиялық параметрлерінің көрсеткіштерінің маңыздылығы және пигменттердің жинақталуының олардың деңгейіне әсері анықталды. Зерттелген мәндер мен өсімдіктердің өнімділігі арасында корреляциялық байланыс орнатылды. Зерттеулер нәтижесінде бөлінген майбұршақ сорттары жоғары экологиялық икемділікке ие және Солтүстік Қазақстан жағдайында икемділік пен тұрақтылық донорлары ретінде селекциялық процеске енгізілетін болады. Айта кету керек, Солтүстік Қазақстан жағдайында ұқсас зерттеулер жүргізілмейді, Қостанай облысында тек шаруашылық-құнды белгілері бойынша бағалауға негізделген дақыл бойынша жұмыс нәтижелері бар.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : 1. Комплексная оценка исходного материала сои различного происхождения по основным хозяйственно-ценным признакам. Выделение генотипов для дальнейшего использования в практической селекции. Документирование образцов сои; 2. Будет проведена оптимизация протоколов разработки ДНК-маркеров связанных со скороспелостью и молекулярный анализ исходного материала сои с последующим отбором высокопродуктивных и адаптивных линий; 3. Отбор скороспелых образцов сои для включения их в селекционный процесс. Гибридизация отобранных родительских форм сои, получение гибридов F1 поколений; 4. Генерация и получение гибридных зерновок F2 поколений. Гибридологический анализ гибридов поколения F3 и F4 по основным хозяйственно-ценным признакам и полевая оценка на продуктивность поколений F3и F4 и отбор скороспелых форм. 5. Публикация не менее 2 (двух) статей и (или) обзоров в рецензируемых научных изданиях, индексируемых в Science Citation Index Expanded базы Web of Science и (или) имеющих процентиль по CiteScore в базе Scopus не менее 35 (тридцати пяти). 6. Публикация 2 статей в рецензируемом зарубежном или отечественном издании, рекомендованном КОКСОН с указанием идентификационного номера и наименования проекта, в рамках ее финансирования.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : 1. Негізгі шаруашылық-құнды белгілері бойынша шығу тегі әртүрлі майбұршақтың бастапқы материалын кешенді бағалау. Практикалық селекцияда одан әрі пайдалану үшін генотиптерді таңдау. Майбұршақ үлгілерін құжаттау; 2. Ерте жетілуге байланысты ДНҚ-маркерлерді әзірлеу хаттамаларын оңтайландыру және кейіннен өнімділігі жоғары және бейімделетін желілерді іріктей отырып, майбұршақтың бастапқы материалына молекулалық талдау жүргізілетін болады; 3. Селекция процесіне қосу үшін майбұршақтың ерте пісетін үлгілерін іріктеу. Майбұршақтың таңдалған ата-аналық формаларын будандастыру, F1 ұрпақтарының будандарын алу; 4. F2 ұрпақтарының гибридті дәндерін құру және алу. F3 және F4 ұрпақтарының гибридтерін негізгі экономикалық және құнды белгілері бойынша будандастыру және F3 және F4 ұрпақтарының өнімділігін танаптық бағалау және ерте пісетін формаларды таңдау. 5. Science Citation Index Expanded Web of Science базасында индекстелетін және (немесе) Scopus базасында CiteScore бойынша кемінде 35 (отыз бес) процентилі бар рецензияланатын ғылыми басылымдарда кемінде 2 (екі) мақала және (немесе) шолу жариялау. 6. ҚР БжҒ Білім және ғылым саласындағы бақылау комитеті ұсынған рецензияланатын шетелдік немесе отандық басылымда жобаның сәйкестендіру нөмірі мен атауын көрсете отырып, оны қаржыландыру шеңберінде 2 мақала жариялау.

Level of implementation (in Russian) : не запланировано

Level of implementation (in Kazakh) : жоспарланбаған

Efficiency (in Russian) : Для каждого региона необходимо развертывание своего селекционного процесса с учетом почвенно-климатических условий и потребностей рынка. Эти особенности могут потребовать разработки и применения специфических методических приемов. При селекции сои необходимо принимать во внимание в первую очередь достаточно узкую географическую «специализацию» сортов этой культуры по сравнению, например, с широкими ареалами сортов зерновых. Основной причиной этого явления считается не столько потребность в определенной сумме температур, сколько фотопериодическая чувствительность большинства сортов сои. Поэтому для достижения максимального соответствия сорта климату необходимо знание генетической системы фотопериодизма. Оно позволяет управлять развитием растений, оптимизировать вегетационный период и его фазы.

Efficiency (in Kazakh) : Әр аймақ үшін топырақ-климаттық жағдайларды және нарықтың қажеттіліктерін ескере отырып, өзінің селекциялық процесін өрістету қажет. Бұл ерекшеліктер нақты әдістемелік әдістерді әзірлеуді және қолдануды қажет етуі мүмкін. Майбұршақ селекциясы кезінде, мысалы, астық сорттарының кең ауқымымен салыстырғанда, осы дақыл сорттарының өте тар географиялық "мамандануын" ескеру қажет. Бұл құбылыстың негізгі себебі майбұршақтың көптеген сорттарының фотопериодтық сезімталдығы ретінде белгілі бір температура сомасына деген қажеттілік көп емес. Сондықтан сорттың климатқа максималды сәйкестігіне қол жеткізу үшін фотопериодизмнің генетикалық жүйесін білу қажет. Бұл өсімдіктердің дамуын басқаруға, вегетациялық кезеңді және оның фазаларын оңтайландыруға мүмкіндік береді.

Field of application (in Russian) : сельское хозяйство

Field of application (in Kazakh) : ауыл шаруашылығы