The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования являются сточные воды битумного завода, лабораторная установка, имитирующая гелиоустановку.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысаны битум зауытының ағынды сулары, гелиоқондырғыны имитациялайтын зертханалық қондырғы болып табылады

Aim of work (in Russian) : Исследование степени очистки сточной воды в лабораторной установке, имитирующей гелиоустановку, и определение оптимальных технологических параметров испарения.

Aim of work (in Kazakh) : Гелиоқондырғыны имитациялайтын зертханалық қондырғыдағы ағынды суларды тазарту дәрежесін зерттеу және буланудың оңтайлы технологиялық параметрлерін анықтау.

Методы исследования (на русском) : На данном этапе проекта проводился экспериментальные исследования для достижения намеченных целей. Определение содержания измеряемых веществ в сточных водах по ГОСТ 26449.1-85, ХПК- по СТ РК 1322-2005, БПК - по СТ РК ИСО5815-1- 2010, АПАВ - по СТ РК 1983-2010, железо содержания по ГОСТ 26449.1-85, нефтепродуктов - по ГОСТ 26449.1-85. При отборе проб поверхностных вод по ГОСТ 17.1.5.05-85 «Охрана природы. Гидросфера. Пробы воды для лабораторного анализа (химического) отбирали с помощью батометра Паталас. Химический анализ отобранных проб воды проводили согласно утвержденным методикам проведения измерений. При очистке сточных вод на основе энергии солнца использовалась лабораторная установка, имитирующая гелиоопреснитель.

Методы исследования (на казахском) : Жобаның бұл кезеңінде жоспарланған мақсаттарға қол жеткізу үшін эксперименттік зерттеулер жүргізілді. Ағынды судағы өлшенген заттардың құрамын анықтау МЕМСТ 26449.1-85 бойынша, ОХҚ - ҚР СТ 1322-2005 сәйкес, ОБҚ - ҚР СТ ИСО5815- 1-2010 бойынша, СБАЗ - ҚР СТ 1983-2010 бойынша, темір құрамы МЕМСТ 26449.1-85 бойынша, мұнай өнімдері МЕМСТ 26449.1-85 бойынша жүргізілді. Жер үсті суларының үлгілерін алу кезінде МЕМСТ 17.1.5.05-85 «Табиғатты қорғау. Гидросфера. Зертханалық талдауға арналған су сынамалары (химиялық) Паталас батометрінің көмегімен алынды. Іріктелген су сынамаларының химиялық талдауы өлшеулерді жүргізудің бекітілген әдістемелеріне сәйкес орындалды. Ағынды суды күн сәулесінің энергиясы негізінде тазалауда гелиотұшыландырғышты имитациялайтын зертханалық қондырғы пайдаланылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Разработан метод, направленный на очистку сточных вод (СВ) путем испарения на основе солнечной энергии с учетом климатических условий региона. Подготовлена схема установки для испарения СВ, произведены расчеты и определены параметры. Укомплектована лабораторная установка, имитирующая гелиоустановку (ЛУИГ), определены оптимальные показатели технологических параметров. По результатам исследований получен патент на полезную модель РК №8181 «Способ очистки сточных вод» На базе данных Скопус в журнале «Journal of Ecological Engineering» опубликована статья «Intensification of the Wastewater Treatment Process of a Bitumen Plant with the Production of Recycled Water» и опубликована статья в журнале «Нефть и газ» №6, 2023 г., на тему «ОЧИСТКА СВ БИТУМНОГО ЗАВОДА». Установлены условия окисления нефтепродуктов, на лабораторной установке определены оптимальные технологические параметры испарения и окисления, проведены испытания по испарению СВ ТОО «Caspi Bitum». Проведены эксперименты в параметрах: температура испарения (55-70 °С) и давления 15-20 кПа. Для решения задач, поставленных в методе очистки СВ, предложена последовательная очистка. В ЛУИГ, выделены конденсат и кубический остаток, при испарении СВ. Установлен оптимальный режим осаждения токсичных элементов из кубического остатка. Новизна исследований: экспериментально определена степень очистки СВ в лабораторной установке, работающей на основе испарения, имитирующей процесс дистилляции, происходящий в гелиоустановке.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Өңірдің климаттық жағдайларын ескеріп, күн энергиясы негізінде, ақаба суды (АС) буландыру арқылы тазартуға бағытталған әдіс әзірленді. АС буландыруға арналған қондырғының сызбасы дайындалды, есептемелер жүргізілді және параметрлері анықталынды. Гелиоқондырғыны имитациялайтын зертханалық қондырғы (ГИЗҚ) жинақталды, технологиялық параметрлердің оңтайлы көрсеткіштері анықталды. Зерттеу нәтижелері бойынша «Ағынды суларды тазарту тәсілі» ҚР пайдалы моделіне №8181 патенті алынды, Scopus базасында «Journal of Ecological Engineering» журналында «Intensification of the Wastewater Treatment Process of a Bitumen Plant with the Production of Recycled Water», «Мұнай және газ» журналының 2023ж №6 «Битум зауытының АС-рын тазарту» тақырыбында мақала жарияланды. Мұнай өнімдерін тотықтандыру шарттары белгіленді, Зертханалық қондырғыда тотықтандырудың және буланудың технологиялық параметрлері анықталынып, «Caspi Bitum» ЖШС-нің АС буландыру бойынша сынақтар қойылды. Сынақтар келесі параметрлер бойынша жүргізілді: булану температурасы (55-70 °С-ты) және қысым 15-20 кПа.. АС-ды тазарту әдісінде қойылған міндеттерді шешу үшін дәйекті тазалау ұсынылды. ГИЗҚ-да АС-ды буландырып, конденсат пен текшелік қалдық (ТҚ) бөліп алынды. ТҚ-тан уытты элементтерді тұндырудың оңтайлы режимі белгіленді. Зерттеудің жаңалығы: гелиоқондырғыда жүретін дистилляциялану үдерісін имитациялайтын булану негізінде жұмыс жасайтын зертханалық қондырғыда АС-дың тазалану дәрежесін эксперименттік жолмен анықталды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Подтверждено, что метод очистки сточных вод на лабораторной установке, работающей на основе испарения, имитирующий процесс дистилляции, происходящий в гелиоустановке, является энергосберегающим методом, имеющим новые решения в техническом, технологическом и экономическом плане по сравнению с другими методами, а также повышение экономической эффективности предлагаемого метода-введение в оборот 75% объема образующихся сточных вод. Этот метод считается ресурсосберегающим, исключающим использование осаждающих реагентов, сорбентов и ионообменных смол и др. Технико-экономические показатели гелиоустановки будут представлены в заключительных отчетах.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Гелиоқондырғыда жүретін дистилляциялану үдерісін имитациялайтын, булану негізінде жұмыс жасайтын зертханалық қондырғыда ағынды суларды тазарту әдісі техникалық, технологиялық және экономикалық тұрғыда басқа әдістермен салыстырғанда жаңа шешімдерге ие, энергия үнемдеуші әдіс екендігін растады, сонымен қатар пайда болған ағынды су көлемінің 75 пайызының айналымға енгізілуі ұсынылып отырған әдістің экономикалық тиімділігін арттырды. Бұл әдіс тұндыру реагенттерін, сорбенттерді және ион алмастырғыш шайырларды және т.б. пайдалануды болдырмайтын ресурс үнемдеуші болып саналады. Гелиоқондырғылардың техникалық-экономикалық көрсеткіштері қорытынды есептерде ұсынылатын болады.

Level of implementation (in Russian) : В данном отчетном периоде проведен большой объем лабораторных экспериментальных исследований по изучению определения степени очистки сточной воды на лабораторной установке, имитирующей гелиоустройство, который использован при создании пилотной гелиоустановки. Параметры эффективности гелиоустановки будут оценены в последующих работах.

Level of implementation (in Kazakh) : Осы есепті кезеңде пилоттық гелиоқондырғы жасау кезінде пайдаланылған гелиоқондырғыны имитациялайтын зертханалық қондырғыда ағынды суды тазарту дәрежесін анықтауды зерделеу бойынша зертханалық эксперименттік зерттеулердің үлкен көлемі жүргізілді. Гелиоқондырғының тиімділік параметрлері кейінгі жұмыстарда бағаланатын болады.

Efficiency (in Russian) : В отчетном периоде экспериментально изучена степень очистки воды в лабораторной установке, работающей на основе испарения, имитирующей процесс дистилляции, происходящий в гелиоустановке. На основе этого метода установлено, что в оборот производства возвращается 75% объема воды. Использование солнечной энергии без использования различных средств, необходимых для очистки сточных вод, повысило эффективность метода.

Efficiency (in Kazakh) : Есептік кезеңде гелиоқондырғыда жүретін дистилляциялану үдерісін имитациялайтын булану негізінде жұмыс жасайтын зертханалық қондырғыда судың тазалану дәрежесін эксперименттік жолмен зерттелінді. Бұл әдіс негізінде өндіріс айналымына 75 % су көлемі қайтарылатыны анықталды. Ағынды суды тазартуға қажетті түрлі өнімдерді қолданбай-ақ, күн энергиясын қолдану әдістің тиімділігін арттырды.

Field of application (in Russian) : Достигнутые результаты будут применены к очистке сточных вод в регионах с высокими температурными параметрами погоды

Field of application (in Kazakh) : Қол жеткізілген нәтижелер ауа райының жоғары температуралық параметрлері бар аймақтарда ағынды суларды тазартуға қолданылатын болады