The object of research, development or design (in Russian) : Сорта и линии озимой мягкой пшеница

The object of research, development or design (in Kazakh) : күздік жұмсақ бидайдың сорттары мен линиялары

Aim of work (in Russian) : Отбор конкурентоспособных сортов и линий озимой пшеницы с высокой жаро- и засухоустойчивостью в условиях юга и юго-востока Казахстана с использованием селекционных и генетических и методов.

Aim of work (in Kazakh) : Селекциялық-генетикалық әдістерді қолдана отырып Қазақстанның оңтүстігі мен оңтүстік-шығысы жағдайында күздік бидайдың ыстыққа және құрғақшылыққа төзімділігі жоғары және бәсекеге қабілетті сорттары мен линияларын сұрыптап алу.

Методы исследования (на русском) : Полевые и лабораторные

Методы исследования (на казахском) : егістік және зертханалық

Obtained results and novelty (in Russian) : Новизна нашего проекта заключается в сочетании физиологических и биохимических методов изучения озимой пшеницы по засухоустойчивости в условиях юга и юго-востока Казахстана. В засушливых условиях Карой (жесткая богара) урожайность зерна варьировалась от 5,67ц/га (Евклид- Франция) до 12,45ц/га (Егемен -20). На обеспеченной богаре наибольший урожай показал сорт Стекловидная 24 - 29,0ц/га, наименьший Вавилов – 24,74ц/га. На орошении из изучаемых сортов озимой пшеницы наибольший урожай показал так же Егемен 20- 43,2 ц/га. Проведен биохимический анализ 50 образцов озимой мягкой пшеницы на жаро- и засухоустойчивость в лабораторных условиях (15 сортов селекционных учреждений Казахстана, России, Франции, Узбекистана и 35 перспективных линий с конкурсного и контрольного селекционных питомников). Проведено скрещивание с участием засухоустойчивых сортов и современных высокоурожайных сортов озимой пшеницы и изучена гибридная популяция методом «челночной селекции» (50 гибридных популяций). Среди жаро- и засухоустойчивых генотипов выделены сорта и линии озимой пшеницы с высокими показателями продуктивности и качества зерна – 10 сортов и линий озимой пшеницы.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Біздің жобаның жаңалығы Қазақстанның оңтүстігі мен оңтүстік-шығысындағы құрғақшылыққа төзімділік бойынша күздік бидайды зерттеудің физиологиялық және биохимиялық әдістерінің үйлесімінде. Қаройдың құрғақ жағдайында (атаң ылғалмен қамтамасыз етілмеген тәлімі аймақ ) астық өнімділігі 5,67 ц/га - дан (Евклид-Франция) 12,45 ц/га-ға (Егемен -20) дейін өзгерді. Ылғылмен қамтамассыз етілген тәлімі аймақта ең жоғары өнімді Стекловидная 24 – 29,0 ц/га сорты, ең азын Вавилов – 24,74 ц/га сорты көрсетті. Суармалы аймақ бойынша, зерттелген күздік бидай сорттарының ішінде Егемен - 20 сорты ең жоғары, яғни, 43,2 ц/га. өнімді көрсетті. Күздік жұмсақ бидайдың 50 үлгісіне ыстыққа және құрғақшылыққа төзімділігіне зертханалық жағдайда биохимиялық талдау жүргізілді (Қазақстан, Ресей, Франция, Өзбекстан селекциялық мекемелерінің 15 сорты және конкурстық және бақылау селекциялық питомниктерінен 35 перспективалық желісі). «Челнок селекциясы» әдісін қолдана отырып ыстыққа және құрғақшылыққа төзімді сорттар мен қазіргі өнімді сорттардың қатысуымен күздік бидайдың 50 гибридті будан популяциясы зерттелді. Күздік бидайдың ыстыққа және құрғақшылыққа төзімді генотиптерінің ішінде өнімділігі мен астық сапасы жоғары 10 сорттары мен желілері анықталды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Проведен биохимический анализ 50 образцов озимой мягкой пшеницы на жаро- и засухоустойчивость в лабораторных условиях. Проведено скрещивание с участием засухоустойчивых сортов и современных высокоурожайных сортов озимой пшеницы, получено 50 гибридных популяций. Среди жаро- и засухоустойчивых генотипов выделены сорта и линии озимой пшеницы с высокими показателями продуктивности и качества зерна – 10 сортов и линий озимой пшеницы.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Күздік жұмсақ бидайдың 50 үлгісіне ыстыққа және құрғақшылыққа төзімділігіне зертханалық жағдайда биохимиялық талдау жүргізілді. Ыстыққа және құрғақшылыққа төзімді сорттар мен қазіргі өнімді сорттардың қатысуымен күздік бидайдың 50 гибридті будан популяциясы алынды. Күздік бидайдың ыстыққа және құрғақшылыққа төзімді генотиптерінің ішінде өнімділігі мен астық сапасы жоғары 10 сорттары мен желілері анықталды.

Level of implementation (in Russian) : Выделенные линии озимой пшеницы посеяны в Казахском научно-исследовательском институте земледелия и растениеводства (Алматинская область) и Красноводопадской сельскохозяйственной опытной станции (Туркестанская область) для использования в селекционном процессе, а также в Кыргызском научном институте земледелия (Кыргызстан).

Level of implementation (in Kazakh) : Күздік бидайдың бөлінген желілері Қазақ егіншілік және Өсімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтында (Алматы облысы) және Красноводопад ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясында (Түркістан облысы) селекциялық процесте, сондай-ақ Қырғыз ауыл шаруашылығы ғылыми институтында (Қырғызстан) пайдалану үшін егілді.

Efficiency (in Russian) : Выделенные линии повышают эффективность селекции озимой пшеницы на засухоустойчивость.

Efficiency (in Kazakh) : Таңдалған желілер құрғақшылыққа төзімділік үшін күздік бидай өсірудің тиімділігін арттырады.

Field of application (in Russian) : Полученные результаты будут применены в растениеводстве, сельскохозяйственной науке, при обучении студентов ВУЗов и колледжей.

Field of application (in Kazakh) : Алынған нәтижелер өсімдік шаруашылығында, ауыл шаруашылығы ғылымында, жоғары оқу орындары мен колледж студенттерін оқытуда қолданылады.