The object of research, development or design (in Russian) : Могильник Мынтобе

The object of research, development or design (in Kazakh) : Мыңтөбе қорымы

Aim of work (in Russian) : Проведение археологических раскопок на могильниках Мынтобе и Каратобе, расположенных в низовьях реки Келес, для определения особенностей строения курганов, периода, морфологических особенностей скелетов, пола, возраста, сведении о перенесенных болезнях; определение родственных связей групповых погребенных, похороненых в одной камере, путем проведения археогенетических исследований полученного антропологического материала.

Aim of work (in Kazakh) : Келес өзенінің төменгі ағысында орналасқан Мыңтөбе және Қаратөбе қорымдарында археологиялық қазба жүргізу, обалардың құрылымдық ерекшелігін, мерзімін, қаңқалардың морфологиялық ерекшеліктерін, жынысын, жасын, денсаулық жағдайын анықтау; алынған антропологиялық материалдарды археогенетикалық сынамалардан өткізу арқылы бір қабірде жатқан қаңқалардың туысқандық байланыстарын нақтылау болып табылады.

Методы исследования (на русском) : В ходе реализации проекта была проведена работа с библиотечными и музейными фондами. Раскопки проводились традиционным способом. В ходе полевых работ в полной мере использовались современные методы исследования. Дрон DJİ Phantom был запущен с помощью программы Pix4Dcapture, были сделаны фотографии могильника и собраны цифровые данные. Эти данные были обработаны программой Agisoft PhotoScan Professional и подготовлен ортофото памятника. Для пополнения топографических данных могильника, с помощью дрона DJI Mavic и базы South RTK получены дополнительные цифровые данные. В результате обработки этих данных была составлена топографическая карта территории площадью 156 га, на которой расположено могильник. Посредством Caltopo были подготовлены несколько типов карт памятника, которые использовались для публикации в статьи. Была составлена археологическая карта памятников всего региона, координаты которых известны. Помимо традиционных методов археологии, в ходе исследований проводились междисциплинарные исследования, в том числе археометрические (XRF, SEM-EDX), радиоуглеродные (С14), антропологические, палеопатологические, археопаразитарные и археогенетические исследования. На следующем этапе научных исследований полученные археологические объекты подвергались лабораторной обработке (химическая очистка артефактов, консервация, восстановление недостающих частей (при необходимости).

Методы исследования (на казахском) : Қазба жұмыстары дәстүрлі әдіс бойынша атқарылды. Далалық жұмыстар барысында заманауи зерттеу әдістері толықтай қолданылды. DJİ Phantom дроны Pix4Dcapture бағдарламасы арқылы ұшырылып қорымның суреттері түсірілді де цифрлік деректері жинақталды. Бұл деректер Agisoft PhotoScan Professional бағдарламасы арқылы өңделіп қорымның ортофотосы дайындалды. Қосымша қорымның топографиялық деректерін толықтыру мақсатында DJİ Mavic дроны және South РТК базасы арқылы қорымның цифрлік деректері алынды. Бұл деректер өңделіп нәтижесінде қорым орналасқан 156 гектар аймақтың топографиялық планы дайындалды. Caltopo арқылы қорымның біреше үлгіде картасы дайындалып мақалаларға берілді. Екінші кезекте қорымда орналасқан обалардың тізбектелуін, диаметрін және биіктіктерін нақтылау мақсатында Trimblе M3 тахеометр құрылғысы арқылы әр бір обаның жиегінен және жоғарғы жағынан нүктелер алынды. Бұл нүктелер Corel Draw бағдарламасына салынып қорымның жалпы схемалық картасы дайындалды. Зерттеу жұмыстарын жүргізу барысында археологияның дәстүрлі әдістерімен қатар, пәнаралық зерттеулерде жүргізілді, оның ішінде археометриялық (XRF, SEM-EDX), радиоуглеродтық (C14), антропологиялық, палеопаталогиялық, археопаразиттік және археогенетикалық зерттеулер жүргізілді. Ғылыми зерттеудің келесі кезеңінде алынған археологиялық заттарды зертханалық жағдайда камералдық өңдеу (артефактілерді химиялық тазарту, консервациялау, жетіспейтін бөліктерін қайта жаңарту) жүргізілді.

Obtained results and novelty (in Russian) : Археологические раскопки проводились на курганах, условно обозначенных как № 8, № 9, № 10, № 11 и № 12. В результате были получены новые, ранее неизвестные науке сведения, касающиеся погребальной традиции, материальной культуры и конструкции погребальных камер курганов могильника Мынтобе. При раскопках кургана №8 было определен, что дромос начинался за краем кургана. В ходе раскопок были обнаружена катакомбная погребение. На полу катакомбы почти по центру лежал скелет на спине в вытянутом положении. Он был ориентирован головой на юго-восток, т.е. по длинной оси камеры. Руки расположены вдоль туловища, ноги в позе «ромб» (всадника). Справа от скелета, вдоль стенки камеры расчищены 2 керамических сосуда. В ходе раскопок с правой стороны, параллельно дромосу была обнаружена подбойное захоронение. В кургане №10 были обнаружены два погребения – катакомбовое и подбойное. У сарматов распространена традиция располагать скелеты в форме ромба и класть в могилу заднюю ногу мелкого рогатого животного. Ценные данные, связанные с погребальной традицией и материальной культурой периода Канлы, были получены также из 11 и 12 курганов. В целом исследования показали, что погребальные традиции, мировоззрения сарматов и канлы схожи. Выявление двух типов могил под одним курганом и выявление сходства в погребальных традициях сарматов и канлийцев является значимым научным открытием.Согласно календарному плану, целью было определить генетику древних насельников Мынтобеского региона.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Археологиялық қазба жұмыстары шартты түрде №8, №9, №10, №11 және №12 деп белгіленген обаларда жүргізілді. Нәтижесінде Мыңтөбеліктердің жерлеу дәстүрі, материалдық мәдениеті мен қабір құрылымына байланысты бұрын ғылымға белгісіз болып келген тың деректер алынды. №9 обада жүргізілген қазба жұмыстары кезінде катакомбалық қабір аршылды. Дромосты тазалау кезінде баспалдақтардың бірінен сырты отқа күйген саз ыдыс табылды. Камераның ішкі кеңістігінен ромб қалпында жатқан бір қаңқа анықталды. Қаңқа шалқасынан жатқызылып басы шығысқа қаратылған. Бас жағына екі дана саз ыдыс орналастырылған. Сонымен қатар дромостың кіреберіс оң жақ қапталынан жанама қабір аршылды. №10 оба дромосының сол қапталынан жанама қабір аршылса, дромостың арғы басынан жерлеу камерасы анықталды. Камераның ішкі кеңістігін тазалау кезінде бір адам қаңқасы анықталды. Қаңқаның басы оңтүстік-шығысқа бағытталған. Екі аяғы тізесінен бүгіліп ромб қалпында шалқасынан жатқызылған. Жалпы қаңқаларды ромб қалпында жатқызу мен қабірге кіші малдың артқы аяғын салу дәстүрі сарматтарда көп кездеседі. №11 және №12 обалардан да қаңлы кезеңінің жерлеу дәстүрі мен материалдық мәдениетіне байланысты құнды деректер алынды. Жалпы үстіміздегі жылы анықталған жерлеу дәстүрі сарматтар мен қаңлылардың дүниетанымында ұқсастық бар екендігін көрсетіп берді. Бір оба астында екі түрдегі қабірдің анықталуы және сарматтар мен қаңлылардың жерлеу дәстүріндегі ұқсастықтардың айқындалуы айтарлықтай ғылыми жаңалық болып табылады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : К раскопкам привлекаются рабочие из близлежащих населенных пунктов. Это источник дохода для местных жителей. К научному процессу будут привлечены отечественные специалисты. Успешная реализация проекта способствует повышению международного имиджа историко-культурных объектов республики, развитию потенциала памятников Мынтобе и Каратобе как туристического объекта. Это, в свою очередь, приводит к увеличению количества туристов; позволяет создать новые рабочие места в сфере туризма.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жобаның әлеуметтік-экономикалық әсері, Сонымен қатар, қазба жұмыстарына жақын маңдағы елді мекенден жұмысшы күштер тартылады. Жергілікті тұрғындар үшін бұл табыс табудың көзі болып табылады. Ғылыми процеске отандық мамандар тартылатын болады. Жобаны табысты іске асыру республиканың тарихи-мәдени объектілерінің халықаралық имиджін көтеруге, Мыңтөбе және Қаратөбе қорымдарының әлеуетін туристік объект ретінде дамытуға ықпал етеді. Бұл өз кезегінде туристер санының артуына; туризм саласында жаңа жұмыс орындарын құруға мүмкіндік береді.

Level of implementation (in Russian) : По результатам, полученным в ходе исследовании 2023 года на курганах №8, №9, №10, №11 и №12, подготовлены и представлены научные статьи на международной научно-практической конференции «Маргулановедение – 2023». Кроме того, научные статьи были опубликованы в «Вестнике Казахского национального университета имени аль-Фараби», «Вестнике Казахского национального педагогического университета имени Абая», «Национальном историческом научном журнале» и «Поволжская археология», индексируемых в Scopus. Ряд научных результатов общего проекта введен в научный оборот.

Level of implementation (in Kazakh) : Биылғы 2023 жылы №8, №9, №10, №11 және №12 обалардан алынған нәтижелер негізінде ғылыми мақалалар дайындалып «Марғұлан оқулары – 2023» халықаралық ғылыми - практикалық конференция конференциясында баяндалды. Сонымен қатар ғылыми мақалалар Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің хабаршысында, Абай атындағы қазақ ұлттық педагогикалық университеті хабаршысында, Отан тарихы ғылыми журналындам және скопус базасында индекстелетін Поволжкая Археология журналында жарияланды. Жалпы жобанының ғылыми нәтижелерінің бірқатары ғылыми айналымға еңгізілді.

Efficiency (in Russian) : В ходе реализации проекта к научным исследованиям были привлечены молодые отечественные учёные. Они обменивались друг с другом опытом и проводили научные исследования. Местные жители села Г.Муратбаев были привлечены к полевым исследованиям с социально-экономической точки зрения и были обеспечены работой. Этот проект поднимет международный имидж историко-культурных объектов республики в целом. Это способствует развитию потенциала исследуемых памятников как туристического объекта. Это, в свою очередь, приводит к увеличению количества туристов; позволяет создать новые рабочие места в сфере туризма.

Efficiency (in Kazakh) : Жобаны орындау барысында ғылыми зерттеу жұмыстарына отандық жас ғалымдар тартылды. Бір-бірімен тәжірибе алмасып, ғылыми зерттеу жұмыстарын жүргізді. Әлеуметтік-экономикалық тұрғыдан далалық зерттеулерге Ғ.Мұратбаев ауылының жергілікті тұрғындары тартылып, жұмыспен қамтамасыз етілді. Бұл жоба жалпы республиканың тарихи-мәдени объектілерінің халықаралық имиджін көтереді. Зерттеу жүргізілген қорымдарының әлеуетін туристік объект ретінде дамытуға ықпал етеді. Бұл өз кезегінде туристер санының артуына; туризм саласында жаңа жұмыс орындарын құруға мүмкіндік береді.

Field of application (in Russian) : Далалық және зертханалық зерттеулер барысында алынған нәтижелер ғылыми мақалаларда орын алады. Зерттеу нәтижелері жоғары оқу орындарына, мектептерге арналған бағдарламаларды әзірлеуде, энциклопедиялар мен анықтамалық құралдар жазуға негіз болады.

Field of application (in Kazakh) : Результаты, полученные в ходе полевых и лабораторных исследований, опубликованы в научных статьях. Результаты исследований являются основой для разработки программ для вузов, школ, написания энциклопедий и справочных материалов.