The object of research, development or design (in Russian) : ОЦК-структурированные V, VNb, среднеэнтропийный сплав (СЭС) VNbTa и высокоэнтропийный сплав (ВЭС) VNbTaTi.

The object of research, development or design (in Kazakh) : ОЦК-құрылымдалған V, VNb, VNbTa орта энтропиялық қорытпа (ОЭҚ) және VNbTaTi жоғары энтропиялық қорытпа (ЖЭҚ).

Aim of work (in Russian) : Установление особенностей эволюции элементного состава и закономерностей структурно-фазовых изменений в ОЦК-структурированных среднеэнтропийных VNbTa, VTaTi и высокоэнтропийных VNbTaTi сплавах, облученных высокоэнергетическими ионами криптона и, низкоэнергетическими ионами гелия

Aim of work (in Kazakh) : Жоғары энергиялы криптон иондарымен және төмен энергиялы гелий иондарымен сәулеленген ОЦК құрылымдық орта энтропиялық VNbTa, VTaTi және жоғары энтропиялық VNbTaTi қорытпаларының құрылымдық-фазалық өзгерістер заңдылықтарын және элементтік құрамының эволюциялық ерекшеліктерін белгілеу.

Методы исследования (на русском) : Основными методами исследований являются: рентгеновский микроанализ, рентгеноструктурный анализ, растровая электронная и атомно-силовая микроскопия, резерфордовское обратное рассеяние.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеудің негізгі әдістері: рентгендік микроанализ, рентгендік құрылымдық талдау, растрлық электронды және атомдық күштік микроскопия, Резерфордтың кері шашырауы.

Obtained results and novelty (in Russian) : Проведен аналитический литературный обзор. VNbTa, VTaTi имеют энтропию смешения 1≤ΔSсмеш≤1.5R, и поэтому являются среднеэнтропийными сплавами. А в VNbTaTi энтропия смешения наибольшая, равна ΔSсмеш=1.39R, четырехкомпонентный сплав уже может называться высокоэнтропийным сплавом. VNbTa, VTaTi, VNbTaTi имеют размерный фактор 3.8-4.15 %, т.е. не имеют большой разницы в радиусах атомов. Рассчитаны основные термодинамические параметры для ВЭС. Определено, что пучок ионов азота с энергией 14 МэВ является оптимальным для проведения RBS и PIXE исследований. Исходные образцы V, VNb, NbTa, СЭС VNbTa и VTaTi, ВЭС VNbTaTi являются однофазными сплавами с околоэквиатомным составом и однородным распределением элементов. Основные фазы в материалах – твердые растворы замещения. Параметр решетки V а=0.3027±0.0002 нм, VNb a=0.3177±0.0004 нм, VNbTa a=0.3227±0.0003 нм, VNbTaTi a=0.3234±0.0003 нм. Образцы имеют крупнозернистую структуру с зернами со средними размерами, макронапряжения - сжимающие. Наибольшее макронапряжение в исходных образцах соответствует VNbTa и равно 1.3 ГПа, а наименьшее в V равно 0.28 Гпа. Наибольший модуль упругости при нагрузке 500 мкН у VNbTa и равен E=180 ГПа, и наибольшая нанотвердость тоже у VNbTa и равна H=15 ГПа. Наименьшие модуль упругости и нанотвердость при нагрузке 500 мкН у V, E=40 ГПа, H=7 ГПа. В ВЭС VNbTaTi при 500 мкН модуль упругости E=90 ГПа и нанотвердость H=7 ГПа.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Аналитикалық әдебиеттерге шолу жасалды. VNbTa, VTaTi 1≤ΔSсм≤1.5R араласу энтропиясына ие, сондықтан орташа энтропиялық қорытпалар болып табылады. Ал VNbTaTi-де араласу энтропиясы ең үлкен,ΔSсм=1.39R, төрт компонентті қорытпаны қазірдің өзінде жоғары энтропиялық қорытпа деп атауға болады. VNbTa, VTaTi, VNbTaTi 3.8-4.15% өлшем факторына ие, яғни атомдардың радиусында үлкен айырмашылық жоқ. ЖЭҚ үшін негізгі термодинамикалық параметрлер есептелген. 14 МэВ энергиясы бар азот иондарының шоғыры RBS және PIXE зерттеулерін жүргізу үшін оңтайлы екені анықталды. V,VNb,NbTa,VNbTa ОЭҚ және VTaTi,VNbTaTi ЖЭҚ бастапқы үлгілері эквиатомдық құрамына жақын және элементтердің біртекті таралуы бар бір фазалы қорытпалар болып табылады. Материалдардағы негізгі фазалар алмастырушы қатты ерітінділер болып табылады. Тор параметрі V а=0.3027±0.0002 нм,VNb a=0.3177±0.0004 нм,VNbTa a=0.3227±0.0003 нм,VNbTaTi a=0.3234±0.0003 нм.Үлгілер орташа дәндері бар ірі түйіршікті құрылымға ие, макрокернеулер - сығушы. Бастапқы үлгілердің макрокернеулері сығушы болып табылады. Бастапқы үлгілердегі ең жоғары макрокернеу VNbTa-ға сәйкес келеді, 1,3 ГПа-ға тең, ал V-дегі ең төменгісі 0,28 ГПа-ға тең. 500 мкН жүктеме кезінде ең жоғары серпімділік модулі VNbTa үшін,E = 180 ГПа тең, ал ең жоғары наноқаттылық VNbTa үшін де, H = 15 ГПа тең. 500 мкН жүктеме кезінде ең төменгі серпімділік модулі және наноқаттылық V, E = 40 ГПа, H = 7 ГПа үшін. VNbTaTi ЖЭҚ-да 500 мкН, серпімділік модулі E = 90 ГПа және наноқаттылық H = 7 ГПа

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Исследована структура и состав исходных образцов V, VNb, NbTa, СЭС VNbTa и VTaTi, ВЭС VNbTaTi, результаты анализа которых будут сравнены с теми же образцами, прошедшими радиационную обработку.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : V, VNb, NbTa, VNbTa ОЭҚ және VTaTi, VNbTaTi ЖЭҚ бастапқы үлгілерінің құрылымы мен құрамы зерттелді, олардың талдау нәтижелері радиациялық өңдеуден өткен үлгілермен салыстырылатын болады.

Level of implementation (in Russian) : Не предусмотрено.

Level of implementation (in Kazakh) : Қарастырылмаған.

Efficiency (in Russian) : Результаты работы позволят оценить радиационную стойкость высокоэнтропийных сплавов на основе V, которые рассматриваются как перспективные сплавы в качестве конструкционных материалов для реакторов деления нового поколения.

Efficiency (in Kazakh) : Жұмыс нәтижелері V негізіндегі жоғары энтропиялық қорытпалардың радиациялық беріктігін бағалауға мүмкіндік береді, олар перспективалы қорытпалармен жаңа буынның бөліну реакторлары үшін құрылымдық материалдар ретінде қарастырылады.

Field of application (in Russian) : Реакторное материаловедение, ядерная энергетика, новые материалы, радиационная физика твердого тела.

Field of application (in Kazakh) : Реакторлық материалтану, атом энергетикасы, жаңа материалдар, қатты дененің радиациялық физикасы.