The object of research, development or design (in Russian) : коммерческие образцы поликристаллических керамик – материалов инертных матриц на основе оксида вольфрама.

The object of research, development or design (in Kazakh) : поликристалды керамиканың коммерциялық үлгілері – вольфрам оксиді негізіндегі инертті матрицалық материалдар.

Aim of work (in Russian) : Целью данного проекта является исследования применимости оксидных керамик в качестве материалов инертных матриц дисперсного ядерного топлива, а также оценке их устойчивости к радиационным повреждениям.

Aim of work (in Kazakh) : Бұл жобаның мақсаты дисперсті ядролық отынның инертті матрицаларының материалдары ретінде оксидті керамиканың қолданылуын зерттеу, сондай-ақ олардың радиациялық зақымға төзімділігін бағалау болып табылады.

Методы исследования (на русском) : рентгеновская дифракция, растровая электронная микроскопия, оптическая спектроскопия, методы определения твердости и прочности, теплофизических параметров.

Методы исследования (на казахском) : рентгендік дифракция, расторлық электронды микроскопия, оптикалық спектроскопия, қаттылық пен беріктікті анықтау әдістері, жылу-физикалық параметрлер.

Obtained results and novelty (in Russian) : При накоплении дозы радиационных повреждений, связанной с увеличением флюенса облучения было установлено, основные изменения теплопроводности имеют ряд характерных участков. Общий вид представленных данных изменения коэффициента теплопроводности свидетельствует о том, что основной вклад в изменение теплопроводящих свойств керамик оказывают структурные изменения, вызванные накоплением радиационных повреждений в случае доминирования эффекта перекрытия дефектных областей. В случае радиационных повреждений, связанных с образованием точечных дефектов таких как вакансии, междоузельные атомы, дислокации, данные дефекты являются препятсвием для передачи фононов – квазичастиц, являющихся основными носителями тепла в твердых веществах. В ходе оценке прочностных свойств было установлено, что уменьшение размеров зерен приводит к увеличению устойчивости к трещинообразованию, а также твердости керамик. В ходе определения устойчивости к радиационным повреждениям было установлено, что уменьшение размеров зерен до 50 – 70 нм приводит к снижению степени радиационных повреждений и сохранению устойчивости облученных керамик к деструкции и трещинообразованию.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Сәулелену флюенсінің ұлғаюына байланысты радиациялық зақымдану дозасының жинақталуы кезінде жылу өткізгіштіктің негізгі өзгерістері бірқатар тән учаскелерге ие екендігі анықталды. Жылу өткізгіштік коэффициентінің өзгеруінің ұсынылған деректерінің жалпы түрі керамиканың жылу өткізгіштік қасиеттерінің өзгеруіне негізгі үлес ақаулы аймақтардың қабаттасу әсері басым болған жағдайда радиациялық зақымданудың жинақталуынан туындаған құрылымдық өзгерістерге әкелетінін көрсетеді. Вакансиялар, түйінаралық атомдар, дислокациялар сияқты нүктелік ақаулардың пайда болуымен байланысты радиациялық зақымданулар жағдайында бұл ақаулар фонондардың – қатты заттардағы жылудың негізгі тасымалдаушылары болып табылатын квазибөлшектердің берілуіне кедергі болып табылады. Беріктік қасиеттерін бағалау барысында түйіршіктер мөлшерінің азаюы сызатқа төзімділіктің, сондай-ақ керамиканың қаттылығының артуына әкелетіні анықталды. Радиациялық зақымдануға төзімділікті анықтау барысында түйіршіктер мөлшерінің 50 – 70 нм-ге дейін азаюы радиациялық зақымдану дәрежесінің төмендеуіне және сәулеленген керамиканың деструкцияға және сызатқа төзімділігін сақтауға әкелетіні анықталды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Экономический эффект реализации проекта заключается в получении новых уникальных данных о возможностях применения новых типов материалов для дисперсного ядерного топлива.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жобаны іске асырудың экономикалық тиімділігі дисперсті ядролық отын үшін материалдардың жаңа түрлерін қолдану мүмкіндіктері туралы жаңа бірегей деректерді алу болып табылады.

Level of implementation (in Russian) : не предусмотрено

Level of implementation (in Kazakh) : қарастырылмаған

Efficiency (in Russian) : Эффективность предлагаемой технологии заключается в использовании наноструктурных оксидных керамик в качестве материалов дисперсного топлива, что позволит существенно снизить степень радиационного повреждения и увеличить срок эксплуатации.

Efficiency (in Kazakh) : Ұсынылған технологияның тиімділігі наноқұрылымды оксидті керамиканы дисперсті отын материалдары ретінде пайдалану болып табылады, бұл радиациялық зақымдану дәрежесін едәуір төмендетуге және қызмет ету мерзімін ұзартуға мүмкіндік береді.

Field of application (in Russian) : ядерная энергетика, материалы инертных матриц, ядерное дисперсное топливо, высокотемпературные реакторы.

Field of application (in Kazakh) : ядролық энергетика, инертті матрицалық материалдар, ядролық дисперсті отын, жоғары температуралы реакторлар.