The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования проекта является определение языковых особенностей памятников, написанных в разных жанрах на кыпчакском языке с армянской графикой: рассмотрение языка памятника с последующим древнетюркскими, средневековыми памятниками, современными тюркскими языками, в том числе казахским языком. В соответствии с календарным планом на 2023 год были полностью изучены именные категорий (число, падеж, принадлежность, притяжательность существительных; степени сравнения прилагательных) в языке армяно-кыпчакских письменных памятников.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Жобаның зерттеу нысаны – түрлі жанрда армян графикасымен қыпшақ тілінде жазылған ескерткіштердің тілдік ерекшеліктерін айқындау: ескерткіш тілін көне түрк, орта ғасыр дəуірі ескерткіштері тілімен, қазіргі түркі тілдерімен, оның ішінде қазақ тілімен сабақтастыра қарастыру. 2023 жылы күнтізбелік жоспарға орай армян-қыпшақ жазба ескерткіштері тіліндегі есім категориялары (зат есімнің сан-мөлшер, септік, тәуелдік, жіктік; сын есімнің салыстырмалы шырай категориялары) толық зерттелді.

Aim of work (in Russian) : Цель работы – определить особенности языка армяно-кыпчакского письменного наследия: рассмотреть пути формирования, историческое развитие, способы передачи и значения грамматических категорий существительных и глаголов, сопоставив их с грамматическими категориями древнетюркских, средневековых памятников и современных тюркских языков, определить их историческую преемственность.

Aim of work (in Kazakh) : Жұмыстың мақсаты – армян-қыпшақ жазба мұралары тіліндегі ерекшеліктерді айқындау: есім, етістік грамматикалық категорияларының қалыптасу, тарихи даму жолын, берілу тəсілдері мен мағыналарын көне түрк, орта ғасыр дəуірі ескерткіштері тілі мен қазіргі түркі тілдеріндегі грамматикалық категориялармен салыстыра отырып қарастыру, тарихи сабақтастығын айқындау.

Методы исследования (на русском) : При реализации проекта в полной мере использовались основные принципы и научные методы, заложенные в современном языкознании. В частности, руководствовались общей методологией научного анализа, такой как индукция, дедукция, сравнение, сопоставление, суммирование. Использовались также основные лингвистические методы – метод семантического анализа, диахронии и синхронии сравнительного исследования, описания, систематизации, группировки, необходимой обработки данных, дифференциации, сбора понятий.

Методы исследования (на казахском) : Жобаны жүзеге асыру барысында қазіргі тіл білімінде қалыптасқан негізгі принциптер мен ғылыми əдіс-тəсілдер толық қолданылды. Нақты айтқанда, индукция, дедукция, салыстыру, теңестіру, жинақтау секілді ғылыми талдаудың жалпы əдіснамасы басшылыққа алынды. Негізгі лингвистикалық əдістер – семантикалық талдау əдісі, диахрония жəне синхрониядағы салыстырмалы-салғастырмалы зерттеу, сипаттау, жүйелеу, топтау, қажетті мəліметтерді өңдеу, саралау, ұғымдарды жинақтау əдістері де пайдаланылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Исследовано формирование и развитие грамматических категорий имен в армяно-кыпчакских памятниках. Рассмотрены категории существительных, способы их представления и значения: проанализирована семантика и использование категории падежей; определены формирование и семантические значения категории числа; определены формирование и проявление категории принадлежности в тюркских языках; изучены описания категории причастия в языке памятников; проведен сравнительно-сопоставительный анализ именных категорий в современных тюркских языках. Важной новостью для науки считаются темы научных исследований и изучения армяно- кыпчакских артефактов.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Армян-қыпшақ ескерткіштеріндегі есім грамматикалық категорияларының қалыптасуы мен дамуы зерттелді. Зат есімнің категориялары, берілу тәсілдері мен мағыналары қарастырылды; септік категориясының семантикасы мен қолданылуы талданды; сан-мөлшер категориясының қалыптасуы мен семантикалық мағыналары анықталды; тәуелдік категориясының қалыптасуы мен түркі тілдеріндегі көрінісі айқындалды; жіктік категориясының ескерткіштер тіліндегі сипаты зерделенді; қазіргі түркі тілдеріндегі есім категорияларына салыстырмалы-салғастырмалы талдау жасалды. Ғылыми ізденістерге арқау болған тақырыптар жəне армян-қыпшақ жəдігерлерінің зерттелуі ғылым үшін маңызды жаңалық саналады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : -

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : -

Level of implementation (in Russian) : -

Level of implementation (in Kazakh) : -

Efficiency (in Russian) : Для казахского народа, являющегося прямым наследником кыпчаков, изучение лингвистических особенностей армяно-кыпчакского наследия открывает путь к исследованию и историко-сравнительному анализу кыпчакского языка, позволяет восстановить модельную структуру древнекыпчакского языка.

Efficiency (in Kazakh) : Қыпшақтардың тікелей мұрагерлері саналатын қазақ халқы үшін армян-қыпшақ мұраларының тілдік ерекшеліктерінің зерттелуі қыпшақтанудағы соны ізденістер мен тарихи-салыстырмалы зерттеулерге жол ашып, көне қыпшақ тілінің модельдік құрылымын қалпына келтіруге мүмкіндік береді.

Field of application (in Russian) : Публикации, опубликованные в рамках проекта, могут быть целенаправленно использованы учеными, научными работниками, PhD докторантами, магистрантами и студентами при проведении гуманитарных исследований.

Field of application (in Kazakh) : Жоба бойынша жарық көрген жарияланымдарды гуманитарлық ғылыми ізденістер кезінде ғалымдар, ғылыми қызметкерлер, PhD докторанттар, магистранттар, студенттер мақсатты түрде пайдалана алады.