The object of research, development or design (in Russian) : Три вида растений с фармацевтическими перспективами,принадлежащие к семейству сложноцветных; Artemisia schrenkiana Ldb., Gnaphalium kasachstanicum Kirp. и Куприан. ex Kirp и Arctium tomentosum Mill.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Asteraceae тұқымдасына жататын фармацевтикалық перспективтілігі бар үш өсімдік түрі; Artemisia schrenkiana Ldb., Gnaphalium kasachstanicum Kirp. & Kuprian. ex Kirp және Arctium tomentosum Mill.

Aim of work (in Russian) : Изучить возможности расширения сырьевой базы на основе фитохимического анализа и эколого-ценотических, ресурсных исследований на основе выращивания 3 лекарственных видов семейства сложноцветных (Artemisia schrenkiana Ldb., Gnaphalium kasachstanicum Kirp. И Arctium tomentosum Mill.) в Казахстане имеет промышленное значение.

Aim of work (in Kazakh) : Қазақстанда өсетін Asteraceae тұқымдасына жататын туысына жататын 3 өндірістік маңызы бар дәрілік Artemisia schrenkiana Ldb., Gnaphalium kasachstanicum Kirp. & Kuprian. ex Kirp және Arctium tomentosum Mill. өсімдіктеріне фитохимиялық анализдер, экологиялық-ценотикалық және ресурстық зерттеу негізінде олардың шикізат базасын кеңейту мүмкіндіктерін қарастыру.

Методы исследования (на русском) : Сбор и обработка растений осуществлялись с использованием современных методов геоботанических исследований. Собраны гербарии С.А. Абдуллина и С.К. Оно было выявлено и проверено с помощью определений Черепанова. Исследуемые части растений собраны в Жетысуском и Абайском областах. Для определения запасов лекарственного растительного сырья учитывали два показателя: площадь произрастания растений и определение продуктивности. Анатомические препараты исследуемых лекарственных растений проводились на микротоме ТОС-2 с морозильной камерой. Микрофотографии анатомических срезов и анализировали их на микроскопе МС 300 с видеокамерой САМ В400/1,3М. Определение структуры основных биологически активных компонентов лекарственных растений с использованием современных химических и физических методов. На экспериментальных животных Artemisia schrenkiana Ldb., Gnaphalium kasachstanicum Kirp. И Куприан. бывший Кирп. и Arctium tomentosum Mill. методы определения биологических свойств растений были реализованы на основе рекомендаций и правил проведения доклинических испытаний.

Методы исследования (на казахском) : Өсімдіктерді жинау және өңдеу геоботаникалық зерттеудің заманауи әдістерімен жүргізілді. Жиналған гербарийлер С.А. Абдуллина және С.К. Черепанов анықтамаларымен көмегімен салыстырлып, тексерілді. Зерттелетін өсімдіктер мүшелері Жетісу және Абай облыстарынан жиналды. Дәрілік өсімдіктер шикізат қорын анықтау үшін екі көрсеткіші ескерілді: өсімдіктің өсу ауданы және өнімділікті анықтау маңыздылығы. Зерттелетін дәрілік өсімдіктердің анатомиялық препарат мұздатқышы бар ТОС-2 микротомы көмегімен жүзеге асты. Анатомиялық кесінділердің микрофотосуреттері CAM V400/1.3M видеокамерасы бар MC 300 микроскопында түсіріліп, талдау жүргізілді. Қазіргі заманғы химиялық-физикалық әдістерді қолдана отырып, дәрілік өсімдіктердің негізгі биологиялық белсенді компоненттерінің құрылымын анықталды.Тәжірибелік жануарларды пайдалана отырып, Artemisia schrenkiana Ldb., Gnaphalium kasachstanicum Kirp. & Kuprian. ex Kirp. және Arctium tomentosum Mill. өсімдіктерінің биологиялық қасиеттерін анықтау әдістері клиникаға дейінгі сынақтарды жүргізудің ұсыныстары мен ережелері негізінде жүзеге асырылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Проведен анализ литературы по сведениям ближнего и дальнего зарубежья о видах растений Asteraceae, являющихся объектом исследования. Разработаны методические предложения по фитохимическим исследованиям. Проведена ресурсная оценка сырьевой базы исследуемых видов растений. Для проведения подготовительных работ проведен поиск популяций Artemisia schrenkiana, Gnaphalium kasachstanicum и установлены их экологические и ценотические границы, составлены карты распространения видов, определены продуктивность и сырьевая база. Проведена фитоценотическая характеристика растительных сообществ с участием Artemisia schrenkiana. Результаты анатомо-морфологических исследований Artemisia schrenkiana, Gnaphalium kasachstanicum подтверждены рисунками и фотографиями. Подведены итоги исследования первого года. 2 статьи опубликованы в отечественных журналах, входящих в перечень комитета по обеспечению качества в сфере образования и науки. 1 статья в печати. Новизна работы заключается в том, что впервые для комплексного изучения фармацевтических видов определены ареал и фитоценотические особенности растения Artemisia schrenkiana. Впервые разработаны методические предложения по фитохимическим исследованиям растений Artemisia schrenkiana и Gnaphalium kasachstanicum, изучены анатомо-морфологические особенности органов растений.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Проведен качественный и количественный фитохимический анализ основных групп фитохимических веществ растений Artemisia schrenkiana и Gnaphalium kasachstanicum. Artemisia schrenkiana Ldb., Gnaphalium kasachstanicum Kirp. проведены серийные эксперименты по проверке острой и хронической токсичности химических фракций, полученных из растений, на экспериментальных животных. Проведена фитоценотическая характеристика растительных сообществ с участием Gnaphalium kasachstanicum. Определены экологические пределы популяций Arctium tomentosum, составлены карты распространения видов, определена продуктивность и подготовлен запас сырья для будущих работ. Проведены анатомо-морфологические исследования Arctium tomentosum. Подготовлены выводы второго года исследований, материалы для публикации.Подготовлены выводы исследований первого года. 2 статьи опубликованы в базе данных Scopus (Q1, Q3), 1 статья принимается в журнал Q1. При этом в Web of Sciences и базе данных Scopus было опубликовано еще 10 статей. Защищено 2 дипломные работы. Новизна работы; для комплексного изучения фармацевтических видов впервые определены ареал и фитоценотические особенности растения Gnaphalium kasachstanicum. Впервые изучены биологически активные вещества растений Artemisia schrenkiana и Gnaphalium kasachstanicum, изучены анатомо-морфологические особенности представителей растений Arctium tomentosum.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Потенциальная социальная значимость проекта связана с обеспечением отечественного фармацевтического рынка рядом отечественных лекарственных растений высокого качества и существенно доступных по сравнению с зарубежными аналогами, для использования в лекарственных наборах и сырьем для производства отечественных фитопрепаратов, а также позволит способствовать поступательному инновационному развитию экономики Республики Казахстан. Участие в проекте молодых ученых позволит повысить качество образования и подготовить высококвалифицированных специалистов, что повлияет на их карьерный рост в будущем. Результаты исследований находятся в области эффективного использования ресурсов лекарственных растений, увеличения запасов сырья, а полученные биологически активные природные соединения (в зависимости от их активности) могут быть использованы в качестве лекарственных средств, пищевых добавок или ингредиентов для лечения различных заболеваний.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жобаның потенциалды қоғамдық маңыздылығы отандық фармнарықтың отандық фитопрепараттар өндірісі үшін дәрілік жинақтар мен шикізаттар құрамында қолдану үшін, шет елдік баламалармен салыстырғанда сапалы және айтарлықтай қолжетімді, отандық дәрілік өсімдіктер сериясымен қанығуымен байланысты және Қазақстан Республикасы экономикасының үдемелі инновациялық дамуына ықпал ететін болады. Жас ғалымдар жобасына қатысу білім сапасын жақсартуға және жоғары білікті мамандарды даярлауға мүмкіндік береді, бұл болашақта олардың мансаптық өсуіне әсер етеді. Зерттеу нәтижелері дәрілік өсімдіктер ресурстарын тиімді пайдалану, шикізат қорын ұлғайту саласында және алынған биоактивті табиғи қосылыстар (олардың белсенділігіне байланысты) әртүрлі ауруларды емдеуге арналған дәрілік заттар, тағамдық қоспалар немесе ингредиенттер ретінде пайдаланылуы мүмкін.

Level of implementation (in Russian) : Не введено

Level of implementation (in Kazakh) : Енгізілмеген

Efficiency (in Russian) : Проведение исследований биологических, химических и фармакологических свойств 3-х промышленно важных лекарственных видов, принадлежащих к семейству Asteraceae, станет основным фактором комплексных исследований при производстве из них весьма дефицитных отечественных препаратов. Анализ химического состава и иммуномодулирующей активности биологически активных веществ, полученных из отечественных видов растений, вероятно, заменит импорт и поможет отечественным производителям решить проблемы их достаточности для эффективного использования растительных ресурсов своей страны. Если будет доказано, что новые соединения, не описанные в литературе, получены из объектов исследования, они будут включены в глобальный банк данных. Результаты, полученные в ходе реализации данного проекта, послужат основой кандидатской диссертации и учебным пособием для студентов.

Efficiency (in Kazakh) : Asteraceae тұқымдасына жататын туысына жататын 3 өндірістік маңызы бар дәрілік түрлерінің биологиялық, химиялық және фармакологиялық қасиеттері бойынша зерттеулер жүргізу, олардан өте тапшы отандық препараттар өндіруде кешенді зерттеудің негізгі факторы болады. Отандық өсімдік түрлерінен алынған биологиялық белсенді заттардың химиялық құрамы мен иммуномодуляциялық белсенділігін талдау импортты алмастыруы ықтимал және отандық өндірушілердің өз елінің өсімдік ресурстарын тиімді пайдалану мақсатында олардың сәйкестігі мәселелерін шешуге көмектеседі. Егер әдебиетте сипатталмаған жаңа қосылыстардың зерттеу объектілерінен алынғаны дәлелденсе, олар дүниежүзілік деректер банкіне енгізіледі. Бұл жобаны жүзеге асыру барысында алынған нәтижелер PhD докторанттық диссертацияға және студенттерге арналған оқу құралына негіз болады.

Field of application (in Russian) : Предприятия, осуществляющие промышленную подготовку лекарственного растительного сырья для фармацевтической промышленности, биомедицины, общей биологии и аптечной сети.

Field of application (in Kazakh) : Фармөнеркәсіп, биомедицина, жалпы биология салалары және дәріханалық желі үшін дәрілік өсімдік шикізаттың өнеркәсіптік дайындамасын жүзеге асыратын кәсіпорындар.