The object of research, development or design (in Russian) : Будем изучать уровень радиационной опасности почвы, растительности, водных бассейнов и продуктов животноводства.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Топырақтың, өсімдіктердің, су қоймаларының және мал шаруашылығы өнімдерінің радиациялық қауіптілік деңгейін зерттейтін боламыз.

Aim of work (in Russian) : Цель этого проекта состоит в том, чтобы разработать новые эффективные способы снижения радиоактивности в организме животных и продукции животноводства

Aim of work (in Kazakh) : Бұл жобаның мақсаты – жануарлар мен мал өнімдерінің радиоактивтілігін азайтудың жаңа тиімді жолдарын әзірлеу.

Методы исследования (на русском) : Работа будет выполняться с применением методик, используемых в международной научной практике и постоянно совершенствоваться за счет патентно-информационных проработок. Аналитическая часть работы включает литературный поиск, сбор информационных и статистических материалов, публикуемых в отечественных и зарубежных научных изданиях, в официальных сборниках Казахстана, в странах дальнего и ближнего зарубежья. Объектом для исследований будут в четырех базовых областях Казахстана: Кызылардинской, Туркестанской, Алматинской, Абайской областях. Выбраны с учетом почвенно-климатических и географических особенностей. Исследованию будут подвергнуты почва, растения, вода, и продукты животноводства. На начальном этапе экспериментальных исследований будет изучена мощность эквивалентной дозы излучения на территориях поселков, и на пастбищах, с использованием дозиметра - радиометра МКС АТ 1125. Исследования будут проводится методом пешеходной съемки, на высоте 1м и 3 - 4 см над поверхностью земли с использованием сертифицированных методик, с проведением измерений через каждые 50 м. Результаты измерений будут заносится в таблицу. Точка, на которой было проведено измерение будет нанесено на топографическую карту. При проведении последующих исследований, будет произведен отбор проб почвы, растении, воды, и продуктов животноводства и определена их удельная радиоактивность с использованием дозиметра-радиометра МКС АТ 1125.

Методы исследования (на казахском) : Жұмыс халықаралық ғылыми тәжірибеде қолданылатын әдістерді қолдану арқылы жүзеге асырылады және патенттік және ақпараттық зерттеулер арқылы үнемі жетілдіріліп отырады. Жұмыстың аналитикалық бөліміне әдеби ізденіс, отандық және шетелдік ғылыми басылымдарда, Қазақстанның ресми жинақтарында, алыс және жақын шетелдерде жарияланған ақпараттар мен статистикалық материалдар топтастырылған. Зерттеу нысаны Қазақстанның төрт базалық аймағында болады: Қызылдарда, Түркістан, Алматы, Абай облыстары. Топырақ, климаттық және географиялық ерекшеліктерін ескере отырып таңдалады. Топырақ, өсімдік, су, мал өнімдері зерттеледі. Эксперименттік зерттеулердің бастапқы кезеңінде МКС АТ 1125 дозиметрі – радиометрі арқылы ауылдар мен жайылым аумақтарындағы сәулелену дозасының баламалы дозасы зерттелетін болады. Зерттеу жаяу жүргіншілерді түсіру әдісімен, 1 м биіктікте және жерден 3 - 4 см биіктікте сертификатталған әдістемелерді қолдана отырып, әр 50 м сайын өлшеу жүргізіліп, өлшеу нәтижелері кестеге енгізіледі. Өлшеу жүргізілген нүкте топографиялық картаға түсіріледі. Кейінгі зерттеулер кезінде MKS AT 1125 дозиметр-радиометрі арқылы топырақтың, өсімдіктердің, судың, мал шаруашылығы өнімдерінің үлгілері алынып, олардың меншікті радиоактивтілігі анықталады.

Obtained results and novelty (in Russian) : Исследования проведены в четырех базовых областях Казахстана: Кызылардинской, Туркестанской, Алматинской, Абайской областях. Выбраны с учетом почвенно-климатических и географических особенностей. Провели литературный поиск, сбор информационных и статистических материалов, публикуемых в отечественных и зарубежных научных изданиях, в официальных сборниках Казахстана, в странах дальнего и ближнего зарубежья. Мониторинг у животных, в продуктах животного происхождения и в объектах окружающей среды проводили в Кызылардинской, Туркестанской, Алматинской, Абайской областях. Исследования уровня радиационного фона свидетельствуют о разных уровнях радиации в этих районах области, но они не превышали. Проводя многофакторный анализ радиационной загрязненности установили, что в условиях Кызылардинской, Туркестанской, Алматинской, Абайской областях кроме видовой принадлежности, влияющей на уровень загрязненности животных, важным фактором является и уровень радиационного загрязнения почв, воды, растения Исходя из полученных данных следует отметить, что несмотря на вариабельность показателей, удельная радиоактивность наиболее опасных радионуклидов в исследуемых проб не превышала. Научная новизна будет определена миграция радионуклидов в системе «почва –растения- животные, продукция животноводства». И будет разработана эффективный способ снижения радиоактивности в организме животных.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Зерттеу Қазақстанның төрт негізгі аймағында: Қызылдарда, Түркістан, Алматы және Абай облыстарында жүргізілді. Топырақ, климаттық және географиялық ерекшеліктерін ескере отырып таңдалады. Отандық және шетелдік ғылыми басылымдарда, Қазақстанның ресми жинақтарында, алыс және жақын шетелдерде жарияланған әдебиеттерді іздеу, ақпараттар мен статистикалық материалдарды жинақтау. Қызылдарда, Түркістан, Алматы, Абай облыстарында жануарларға, жануарлардан алынатын өнімдерге және қоршаған орта объектілеріне мониторинг жүргізілді. Фондық радиация деңгейін зерттеу облыстың осы аудандарында радиацияның әртүрлі деңгейін көрсетеді, бірақ олар аспады. Радиациялық ластануға көп факторлы талдау жүргізе отырып, Қызылдарда, Түркістан, Алматы, Абай облыстарының жағдайында жануарлардың ластану деңгейіне әсер ететін түрлерден басқа, жануарлардың радиациялық ластану деңгейі маңызды фактор болып табылатыны анықталды. топырақ, су, өсімдіктер.Алынған мәліметтер негізінде көрсеткіштердің өзгермелілігіне қарамастан, зерттелген үлгілердегі аса қауіпті радионуклидтердің меншікті радиоактивтілігі аспайтынын атап өту керек. Ғылыми жаңалық радионуклидтердің «топырақ – өсімдіктер – жануарлар, мал шаруашылығы өнімдері» жүйесіндегі миграциясымен анықталады. Ал жануарлар ағзасындағы радиоактивтілікті азайтудың тиімді жолы әзірленеді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Экономическая эффективность предлагаемого проекта значительны, так как в результате осуществления проекта будут разработаны новые подходы и критерии в системе– оценки радиационного риска и разработка способов снижения содержания радионуклидов в организме животных и продукции животноводства.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Ұсынылып отырған жобаның экономикалық тиімділігі айтарлықтай, өйткені жобаны іске асыру нәтижесінде жүйеде жаңа тәсілдер мен критерийлер әзірленетін болады – радиациялық қауіпті бағалау және жануарлар мен мал шаруашылығы өнімдерінің организміндегі радионуклидтердің құрамын төмендету жолдарын әзірлеу.

Level of implementation (in Russian) : Целевыми потребителями полученных результатов могут быть МСХ РК, МОН РК, хозяйствующие субъекты занимающиеся разведением животных и реализацией продукции животноводства, а также научно-исследовательские учреждения и высшие учебные заведения.

Level of implementation (in Kazakh) : Алынған нәтижелердің мақсатты тұтынушылары Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігі, Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі, асыл тұқымды мал өсірумен және мал шаруашылығы өнімдерін өткізумен айналысатын кәсіпкерлік субъектілері, сондай-ақ ғылыми-зерттеу мекемелері мен жоғары оқу орындары болуы мүмкін.

Efficiency (in Russian) : эффективность полученных научных результатов высокая, так как использование результатов научных исследований, выполненных по проекту, позволят хозяйствующим субъектам Абайской области, занимающихся животноводством, а также расположенных на радиационно-опасных территориях снизить риск, от использования и реализации населению загрязненной радиоактивными веществами продукции животноводства.

Efficiency (in Kazakh) : Алынған ғылыми нәтижелердің тиімділігі жоғары, өйткені жоба аясында жүргізілген ғылыми зерттеулердің нәтижелерін пайдалану Абай ауданындағы мал шаруашылығымен айналысатын, сондай-ақ радиациялық қауіпті аумақтарда орналасқан кәсіпкерлік субъектілеріне радиациялық қауіпті азайтуға мүмкіндік береді, радиоактивті заттармен ластанған мал шаруашылығы өнімдерін халыққа пайдалану және сату қаупі бойынша,

Field of application (in Russian) : Сельское хозяйство. Животноводство. Ветеринария

Field of application (in Kazakh) : Ауыл шаруашылығы. Мал шаруашылығы. Ветеринария