The object of research, development or design (in Russian) : Каспийский тюлень, отолиты, долгинская сельдь, каспийская вобла, сингиль, каспийская атерина, бычок-кругляк, бычок-песочник

The object of research, development or design (in Kazakh) : Каспий итбалығы (Pusa caspica), отолиттер, долгин майшабағы (Alosa braschnikowi), Каспий торта балығы (Rutilus caspicus), сингил (Chelon auratus), Каспий атеринасы (Atherina caspia), мүңгір (Neogobius melanostomus affinis), мүңгір-құмдауық (Neogobius pallasi)

Aim of work (in Russian) : Целью исследований в 2023 году было анализ отолитов рыб, отобранных по пробам фекалий тюленей и отолитов рыб, собранных из желудочно-кишечного тракта (ЖКТ) мертвых тюленей.

Aim of work (in Kazakh) : 2023 жылы зерттеудің мақсаты өлі итбалықтардың асқазан-ішек жолдарынан (АІЖ) жиналған нәжістерден алынған балық отолиттерінің үлгілерімен табылған нәжістердегі балық отолиттерін талдау болды.

Методы исследования (на русском) : Сбор и обработка фекалий проводились по разработанной методике. Сухие фекальные массы помещаются в полиэтиленовый пакетик вместе с этикеткой. В камеральных условиях содержимое каждого пакетика выкладывается в какую-либо емкость и заливается водой. После замачивания следует очистка материала, посредством последовательного промывания фекальной массы через сито с диаметром ячеи 0,315 мм. Сбор проб ЖКТ с павших тюленей осуществлялся в полевых условиях, желудок с двух краев перевязывался капроновыми нитями, после чего отрезался скальпелем и помещался в пластиковую тару с раствором формалина 4%. Промывка осуществлялась по тому же принципу, что и пробы фекалий. Для определения возраста павших тюленей в полевых условиях собирался материал для гистологических исследований (клыки, когти). Подготовку гистологических препаратов клыков осуществляется по общепринятой методике с использованием ротационного микротома Accu-Cut Sakura и термостата ТС – 1/20 СПУ, микроскопа Premiere и камеры MA88-1000. Для измерения отолитов использовался тринокуляр Motic. Пара отолитов помещается под тринокуляр в чашке Петри. Левый и правый отолиты фотографируются на Motic с внутренней и внешней сторон. Для анализа измерений отолитов используются методы биометрии, статистический анализ, построение таблиц, графиков зависимости, линейных функций, вычисление соотношений и корреляций. Анализ отолитов проводился в программе Microsoft Excel.

Методы исследования (на казахском) : Нәжісті жинау және өңдеу әзірленген әдіс бойынша жүргізілді. Құрғақ нәжіс массасы жапсырмамен бірге полиэтилен пакетке салынады. Камералдық жағдайда әр пакеттің ішіндегісі қандай да бір ыдысқа салынып, сумен толтырылады. Жібіткеннен кейін материалды 0,315 мм ұяшық диаметрі бар електен нәжіс массасын жуу арқылы тазалау керек. Өлген итбалықтардан асқазан сынамаларын жинау далада жүргізілді, асқазан екі шеті нейлон жіптерімен байланған, содан кейін скальпельмен кесіліп, формалин 4% ерітіндісі бар пластик ыдысқа салынған. Оларды жуу нәжіс сынамаларын жуу принципі бойынша жүргізілді. Өлген итбалықтың жасын анықтау үшін гистологиялық зерттеулерге арналған материал жиналды (азу тістер, тырнақтар). Азу тістердің гистологиялық препараттарын дайындау Accu-Cut Sakura ротациялық микротом және ТС–1/20 СПУ термостат, Premiere микроскопы және МА88-1000 камерасын пайдалана отырып, жалпы қабылданған әдістеме бойынша жүзеге асырылады. Отолитті өлшеу үшін Motic тринокуляры қолданылды. Отолит жұбы Петри табақшасымен тринокулярдың астына қойылады. Сол және оң отолиттер ішкі және сыртқы жағынан Motic-те суретке түсіріледі. Тараптарды анықтау жеке тәжірибе мен әдебиеттерден алынған мәліметтер бойынша жүзеге асырылады. Сыртқы жағы қосымша өлшеу үшін суретке түсіріледі. Отолит өлшемдерін талдау үшін биометрия әдісі, статистикалық талдау, кесте құру, тәуелділік графиктері, сызықтық функциялар, қатынастар мен корреляцияны есептеу қолданылады. Отолит талдауы M. Excel бағдарламасында жүргізіледі.

Obtained results and novelty (in Russian) : Для отолитов исследуемых видов были сделаны морфологическое описание и изучена размерная изменчивость. Для сравнения отолитов рыб разных видов и выявления характерных отличительных признаков были высчитаны индексы формы отолитов, описывающие относительную площадь, эллиптичность, округлость, прямоугольность и другие признаки. Вычисление индексов формы необходимо для более точного видового определения отолитов, а при морфологическом анализе конкретизирует и подтверждает описание фигуры. При сравнении отолитов разных видов значение индексов формы отолитов также может играть ключевую роль. Были получены и проанализированы материалы, демонстрирующие деформацию отолитов, проходящих по ЖКТ тюленей и формировалась коллекция таких отолитов разных видов рыб. В местах обнаружения у мертвых тюленей отбирались клыки и производилось измерение размеров трупов тюленей. Вместе с полученными возрастными данными и с данными анализа ЖКТ оценивался и контингент питания тюленей разных размеров и возраста. В дальнейшем будет производиться статистический анализ, а также пополнение базы данных, которые могут уточнить или добавить другие заключения.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Зерттелетін түрлердің отолиттері үшін морфологиялық сипаттама жасалды және өлшемдік өзгергіштік зерттелді. Әр түрлі балықтардың отолиттерін салыстыру және тән ерекшеліктерін анықтау үшін салыстырмалы ауданды, эллипстікті, дөңгелектікті, тіктөртбұрыштылықты және басқа белгілерді сипаттайтын отолит пішінінің индекстері есептелді. Пішін индекстерін есептеу отолиттердің нақты түрлерін анықтау үшін қажет, ал морфологиялық талдау кезінде фигураның сипаттамасын нақтылайды және растайды. Әр түрлі отолиттерді салыстыру кезінде отолит формасының индекстерінің мәні де шешуші рөл атқаруы мүмкін. Итбалықтардың асқазан-ішек жолдары арқылы өтетін отолиттердің деформациясы туралы материалдар алынып анализ жасалды және әртүрлі балық түрлерінің осындай отолиттерінің коллекциясы құрылды. Өлі итбалықтар табылған кезде азу тістер алынып, итбалықтардың мәйіттерінің өлшемдері өлшенді. Алынған жас деректері және асқазан-ішек жолын талдау деректерімен бірге әртүрлі мөлшердегі және жастағы итбалықтардың қоректену контингенті де бағаланды. Болашақта статистикалық талдау, сондай-ақ басқа қорытындыларды нақтылауға немесе қосуға болатын мәліметтер базасын толықтыру жүргізілетін болады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Согласно расчету запрашиваемого финансирования были совершены экспедиции в г.Актау, участки Каспийского моря: Кендирли, Канга и Тюленьи острова для сбора необходимого материала; были приобретены портативный внешний аккумулятор, жесткий диск, надувная лодка quicksilver, ИБП и док-станция для жестких дисков. Также были услуги по транспорту до мест экспедиций, аренде складских помещений, авиаперелетам и приобретению необходимых материалов.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Сұратылған қаржыландыру есебіне сәйкес қажетті материалдарды жинау үшін Ақтау қаласына, Каспий теңізінің учаскелері: Кендірлі, Канга және Тюленьи аралдарына экспедициялар жасалды; портативті сыртқы аккумулятор, қатты диск, quicksilver үрлемелі қайығы, ИБП және қатты диск қондыру станциясы сатып алынды. Сондай-ақ экспедиция орындарына дейін тасымалдау, қоймаларды жалға алу, әуе сапарлары және қажетті материалдарды сатып алу қызметтері болды.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Поскольку питание является одной из определяющих жизненных функций организма, то изучение пищевого спектра тюленей и проведение сравнительного анализа с ретроспективными данными представляет большой интерес для изучения вопросов адаптации животных к изменяющимся условиям обитания и оценки достаточности для них кормовой базы в море. В целом, изучение питания каспийского тюленя важно для разработки стратегии сохранения вида, обоснования и создания сети особо охраняемых природных территорий Результаты исследований будут иметь большое значение для разработки стратегии сохранения каспийского тюленя, ценности местообитаний, сохранения и устойчивого использования тех или иных видов рыб, служащих объектами питания каспийского тюленя. Изучение разнообразия и морфологии отолитов рыб имеют важное значение для уточнения систематического статуса и популяционной структуры рыб Каспийского моря, выяснения по мере накопления данных филогенетических взаимоотношений с рыбами других водных бассейнов, прежде всего, Черноморско-Азовского.

Field of application (in Kazakh) : Қоректену организмнің өмірлік функцияларының бірі болғандықтан, итбалықтардың қоректік спектрін зерттеу және ретроспективті мәліметтермен салыстырмалы талдау жүргізу жануарлардың өзгеріп отыратын тіршілік ету ортасына бейімделу мәселелерін зерттеуге және олар үшін теңіздегі азық-түлік базасының жеткіліктілігін бағалауға үлкен қызығушылық тудырады. Жалпы, Каспий итбалығының қоректенуін зерттеу түрді сақтау стратегиясын, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар желісін құру және негіздеу үшін маңызды. Зерттеу нәтижелері Каспий итбалығын сақтау стратегиясын, мекендеу орындарының құндылығын, Каспий итбалығын қоректену объектілері ретінде қызмет ететін балықтардың белгілі бір түрлерін сақтау және тұрақты пайдалану үшін үлкен маңызға ие болады. Балық отолиттерінің әртүрлілігі мен морфологиясын зерттеу Каспий теңізі балықтарының жүйелі мәртебесі мен популяциялық құрылымын нақтылау, басқа су бассейндерінің, ең алдымен Қара теңіз-Азов балықтарымен филогенетикалық қатынастардың жинақталуына қарай нақтылау үшін өте маңызды.