The object of research, development or design (in Russian) : Крупный рогатый скот, лошади, верблюды

The object of research, development or design (in Kazakh) : Ірі қара мал, жылқылар, түйелер

Aim of work (in Russian) : Разработка научно-обоснованных мероприятий по профилактике оводовых и инвазионных болезней верблюдов и лошадей и иксодидозов крупного рогатого скота в южных и западных регионах республики.

Aim of work (in Kazakh) : Республиканың оңтүстік және батыс өңірлерінде түйелер мен жылқылардың бөгелек және инвазиялық ауруларының, ірі қара малдың иксодидоздарының алдын алу бойынша ғылыми-негізделген іс-шараларды әзірлеу.

Методы исследования (на русском) : Сбор, учет численности и фиксацию клещей провели по стандартной акарологической методике, предложенной Н.А. Филипповой, 1977г., видовую идентификацию по Н.А.Филипповой, 1977г. и Д.Апанаскевичу, 2004г. С целью определения показателей зараженности КРС кровепаразитарными болезнями отобрано и исследовано 255 проб цельной крови: в ТОО «МерАгро» Меркенского района Жамбылской области - 205 проб, в КХ «Шахнур» с/о Карнак Туркестанской области - 50 проб цельной крови. Видовую идентификацию кровепаразитов провели методами ПЦР и секвенирования. Для выделения ДНК использовали набор «ДНК/РНК-С-ФАКТОР». Поиск личинок и куколок оводовых осуществляли методом просеивания проб почвы в загонах для содержания верблюдов и лошадей через почвенные сита с ячейками различных диаметров, видовую идентификацию личинок мух по методике К.Я.Грунина, 1953г. Для определения зараженности лошадей и верблюдов гельминтами в Атырауской области отобрано и исследовано методом Дарлинга 110 проб образцов фекалий (41 проба от лошадей и 69 проб от верблюдов). Координаты мест проведения исследований и сбора клещей и личинок оводовых мух фиксировали GPS-навигатором (рисунок 1). Исследование лошадей и верблюдов на зараженность личинками носоглоточных оводовых мух осуществляли с помощью эндоскопа (рисунок 2). ГИС карты составляли в программе ArcGIS для определения ареалов обитания иксодовых клещей с использованием наземных данных, полученных в ходе полевых работ.

Методы исследования (на казахском) : Кенелерді жинау, санын есепке алу және бекіту Н.А. Филиппова, 1977 ж. ұсынған стандартты акарологиялық әдістеме бойынша жүргізілді, түрлік идентификациялау Н.А Филиппова, 1977ж. және Д. Апанаскевич, 2004 ж. бойынша анықталды. ІҚМ-ның қан паразит аурулармен залалдану көрсеткіштерін анықтау мақсатында 255 қан сынамасы алынып зерттелді: «МERAGRO» ЖШС-де Жамбыл облысы Меркі ауданынан - 205 сынама, Түркістан облысы Қарнақ а/о «Шахнур» ШҚ – 50. Қан паразиттерінің түрлерін анықтау ПТР және секвендеу әдістерімен жүргізілді. ДНҚ-ны бөліп алу үшін «ДНК/РНК-С-ФАКТОР» жиынтығы қолданылды. Бөгелек шыбындардың дернәсілдерін мен қуыршақтарын түйелер мен жылқыларды ұстайтын қоражайларда топырақтан іздеу арқылы әр түрлі диаметрлі ұяшықтары бар електерді елеу әдісімен жүзеге асырылды, К.Я.Грунин, 1953ж. әдістемесі бойынша шыбын дернәсілдерін түрлік құрамы анықталды. Атырау облысында жылқылар мен түйелердің гельминттермен залалдануын анықтау үшін 110 нәжіс сынамасы (жылқылардан 41 сынама және түйелерден 69 сынама) жиналып, Дарлинг әдісімен зерттелді. Кенелер мен бөгелек шыбындарының дернәсілдерін зерттеу және жинау орындарының координаттары GPS навигаторымен белгіленді (1-сурет). Жылқылар мен түйелердің бөгелек шыбындарының дернәсілдерімен заладануын анықтау үшін танау-жұтқыншақтары эндоскоппен зерттелді (2-сурет). ГАЖ карталары ArcGIS бағдарламасында далалық жағдайда жасалған жұмыс бойынша деректерді пайдалана отырып, иксодты кенелердің мекендеу ареалын анықтау үшін жасалды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Впервые за последние 50 лет начаты исследования по определению видового состава паразитических оводовых мух и иксодовых клещей, определению ареалов иксодовых клещей, носоглоточных и желудочных оводовых мух, изучению их биология и фенологии. Установлен один вид клеща Hyalomma anatolicum. В хозяйствах Туркестанской и Жамбылской областей ИО составил 0,012 экз., ИВ – 1,2%, в частных подворьях Туркестанской области ИО составил 1,15 экз. и ИВ – 53,8%. В КХ «Шахнур» Туркестанской области тейлериоз установлен у 20 голов (40%), бабезиоз у 2 (4%). В 20 пробах определено наличие Theileria annulata, в 2-х - ДНК Babesia spp. В результате секвенирования установлен апатогенный вид бабаезий - Babesia occultans. В ТОО «МERAGRO» Меркенского района Жамбылской области из 205 проб крови, которые были амплифицированы с праймерами на Theileria annulata, положительный результат показали 8 проб. Из 205 проб крови, которые были амплифицированы с праймерами на Babesia spp. все образцы показали отрицательный результат. Зараженность скота (первая половина октября) тейлериозом составила 3,90%. При копроовоскопических исследованиях 110 проб фекалий, отобранных в Атырауской области от 41 лошади и 69 верблюдов яйца гельминтов не выявлены. Не установлена зараженность лошадей и верблюдов ринэстрозом и цефалопинозом.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Соңғы 50 жылда алғаш рет паразиттік бөгелек шыбындарының және иксодты кенелердің түрлік құрамын белгілеу, иксодты кенелердің, танау-жұтқыншақ және асқазан бөгелек шыбындарының ареалдарын анықтау, олардың биологиясы мен фенологиясын зерттеу бойынша зерттеулер басталды. Hyalomma anatolicum кенесінің бір түрі анықталды. Түркістан және Жамбыл облыстарының шаруашылықтарында ИҚ – 0,012 дана, ИК – 1,2%, Түркістан облысының жеке тұрғын аулаларында ИҚ-1,15 дана, ИК-53,8% құрады. Түркістан облысының «Шахнур» ШҚ-да 20 баста тейлериоз (40%), 2 баста бабезиоз (4%) анықталды. 20 сынамада Theileria annulata , 2 сынамада Babesia spp ДНҚ-сы анықталды. Секвендеу нәтижесінде Babesia occultans түрі анықталды. Жамбыл облысы Меркі ауданының «МERAGRO» ЖШС-де Theileria annulata праймерімен амплифицияланған 205 қан сынамасынан 8 сынама оң нәтиже көрсетті. Babesia spp. праймерімен амплифицияланған 205 қан сынамасының ішінен барлық сынамалар теріс нәтиже көрсетті. Малдың тейлериозбен (қазан айының бірінші жартысы) залалдануы 3,90% құрады. Копроовоскопиялық зерттеу нәтижесі бойынша Атырау облысынан жиналған 110 нәжіс сынамадан, соның ішінен 41 жылқы мен 69 түйеден гельминт жұмыртқалары анықталған жоқ. Жылқылар мен түйелердің ринэстроз және цефалопинозбен залалдануы анықталмады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : За последние 50 лет не проводились прикладные исследования по распространению паразитических оводовых мух и иксодовых клещей, которые являются весьма опасными насекомыми для сельскохозяйственных животных и человека, не изучается гельминтофауна продуктивных видов животных, соответственно не разработаны и не проводятся мероприятия по профилактике оводовых, кровепаразитарных и глистных болезней на территории РК. Целью данного проекта является разработка научно-обоснованных мероприятий по профилактике оводовых и инвазионных болезней лошадей и верблюдов и иксодидозов крупного рогатого скота в южных и западных регионах Республики Казахстан.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Соңғы 50 жылда ауыл шаруашылығы жануарлары мен адамдар үшін аса қауіпті жәндіктер болып табылатын паразиттік бөгелек шыбындары мен иксод кенелерінің таралуы бойынша зерттеулер жүргізілмеген, өнімді жануарлардың гельминтофаунасы зерттелмеген, сәйкесінше ҚР аумағында бөгелек, қан паразиттік және құрт ауруларының алдын алу жөніндегі іс-шаралар әзірленбеген және жүргізілмейді. Жобаның мақсаты республиканың оңтүстік және батыс өңірлерінде түйелер мен жылқылардың бөгелек және инвазиялық ауруларының, ірі қара малдың иксодидоздарының алдын алу бойынша ғылыми-негізделген іс-шараларды әзірлеу болып табылады.

Level of implementation (in Russian) : Начаты работы по отбору эффективных противопаразитарных препаратов для применения в исследуемых регионах на различных видах животных и разработке научно-обоснованных мероприятий. Акт внедрения в соответствии с приказом Министерства по инвестициям и развитию «Об утверждении формы акта внедрения результатов научно-исследовательских, научно-технических работ и (или) результатов научной и (или) научно-технической деятельности и правил его согласования» №791 от 14 ноября 2018 года будет подготовлен в 2025 году.

Level of implementation (in Kazakh) : Препараттарды іріктеу және ғылыми негізделген іс-шараларды әзірлеу жұмыстары басталды. Инвестициялар және даму Министрлігінің "Ғылыми-зерттеу, ғылыми-техникалық жұмыстардың нәтижелерін және (немесе) ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық қызмет нәтижелерін және оны келісу қағидаларын енгізу актісінің нысанын бекіту туралы" 2018 жылғы 14 қарашадағы №791 бұйрығына сәйкес енгізу актісі 2025 жылы дайындалатын болады.

Efficiency (in Russian) : Если учитывать эпизоотии последних лет, и то, что разведение верблюдов, лошадей и крупного рогатого скота для Казахстана с его огромными массивами пастбищ в пустынной, полупустынной и степной зонах имеет большое народно-хозяйственное значение, поэтому экономический эффект от внедрения разработанных научно-обоснованных мероприятий по профилактике и ликвидации глистных, оводовых и кровепаразитарных болезней этих видов животных в современных условиях ведения хозяйства в значительной степени превысит произведенные хозяйствующими субъектами финансовые затраты.

Efficiency (in Kazakh) : Егер соңғы жылдардағы эпизоотияларды ескеретін болсақ, шөл, шөлейт және дала аймақтарындағы жайылымдардың үлкен массивтерімен Қазақстан үшін түйе, жылқы және ірі қара мал өсіру халық-шаруашылық маңызы зор екенің ескерсек, осы жануарлардың құрт, бөгелек және қан-паразиттік ауруларының алдын алу және жою жөніндегі әзірленген ғылыми негізделген іс-шараларды енгізудің экономикалық әсері шаруашылық жүргізудің қазіргі жағдайындағы шаруа жүргізуші субъектілер өндірген қаржылық шығындардан едәуір асып түсетіні анық.

Field of application (in Russian) : Ветеринария, энтомология, диптерология, паразитология, молекулярная биология.

Field of application (in Kazakh) : Ветеринария, энтомология, диптерология, паразитология, молекулярлық биология.