The object of research, development or design (in Russian) : Древнетюркские археологические памятники Восточного Казахстана

The object of research, development or design (in Kazakh) : Шығыс Қазақстанның көне түркілерге тән археологиялық ескерткіштері

Aim of work (in Russian) : Основная цель данного проекта заключается в проведении научных исследовании, связанных с тематикой сложения и развития древнетюркского культурного комплекса на территории Восточного Казахстана, а также реконструкция образа жизни, религиозных верований, экономики и общественного строя, этнокультурных процессов, по материалам памятников поздней древности и раннего средневековья.

Aim of work (in Kazakh) : Бұл жобаның негізгі мақсаты - Шығыс Қазақстанның ежелгі түркі мәдени кешенін құру және дамыту тақырыбына байланысты ғылыми зерттеулер жүргізу, сондай-ақ ежелгі және ерте ортағасырлық ескерткіштер материалдары бойынша өмір салтын, діни сенімдерді, экономика мен қоғамдық құрылысты, этномәдени процестерді қайта жаңғырту.

Методы исследования (на русском) : Аналитика и интерпретация материалов раскопок археологических памятников основывались на комплексном подходе. Применение метода планиграфического анализа археологического комплекса позволило определить социальные закономерности в расположении и взаимном соотношении объектов отдельных некрополей между собой. Для установления своеобразных черт археологических артефактов с наличием декора использован искусствоведческий анализ, позволивший выявить свойства мировоззренческо-художественного языка, истоки образов и сюжетов, роль художественной культуры в жизни древнего населения. Технико-технологический анализ керамики включил применение в работе множество методов: реконструкция культурных традиций в гончарстве, изучение их форм, анализ орнамента и т.д. Этап обобщения информации включил методы статистики и картографирования полученной информации. Отдельно осуществлено детальное исследование монументального искусства (каменные изваяния, ритуальные сооружения и т.д.) древнего населения. При раскопках святилищ и других культово-поминальных сооружений часто находят кости животных. Поэтому, проведены археозоологические исследования костных останков животных. На основании полученных результатов определены видовой состав и сезон функционирования комплекса.

Методы исследования (на казахском) : Археологиялық ескерткіштердің қазба материалдарын талдау және түсіндіру кешенді тәсілге негізделіп жасалды. Археологиялық кешенді планиграфиялық талдау әдісін қолдану жеке некрополь объектілерінің орналасуы мен өзара қатынасындағы әлеуметтік заңдылықтарды анықтауға мүмкіндік берді. Археологиялық артефактілердің өзіндік ерекшеліктерін анықтау үшін дүниетанымдық-көркемдік тілдің қасиеттерін, бейнелер мен сюжеттердің шығу тегін, ежелгі халықтың өміріндегі көркем мәдениеттің рөлін анықтауға мүмкіндік беретін өнер тарихын талдау қолданылды. Керамиканы техникалық-технологиялық талдау жұмыстары көптеген әдістерді қолдануды қамтыды: қыш өндірудегі мәдени дәстүрлерді қайта құру,олардың формаларын зерттеу, ою-өрнекті талдау және т. б. Ақпаратты жалпылау кезеңі статистика және алынған ақпаратты картаға түсіру әдістерін қамтыды. Ежелгі халықтың бейнелеу өнерін (тас мүсіндер, салттық құрылыстар және т.б.) егжей-тегжейлі зерттеу жеке жүзеге асырылды. Ғибадатханалар мен басқа да ғибадат құрылыстарын қазу кезінде жануарлардың сүйектері жиі кездеседі. Сондықтан жануарлардың сүйек қалдықтарына археозоологиялық зерттеулер жүргізілді. Алынған нәтижелерге сүйене отырып, кешеннің түр құрамы мен жұмыс істеу маусымы анықталды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Результаты исследований опубликованы в зарубежных рецензируемых научных журналах включенные в базу «Scopus» и изданиях входящих в список КОКСНВО МНВО РК. Подготовлена коллективная монография. Обобщены материалы исследований прошлых лет, сопоставлены с данными новых исследований; получены новые источники по культурам переходного времени от предтюркского к древнетюркой эпохе, выявлены особенности формирования и тенденции общего развития древнетюркского культурного комплекса КазахскогоАлтая; определено влияние производящего хозяйства на социально-экономическое и культурное развитие племен изучаемого времени; реконструированы мировоззренческие основы населения; получены материалы по искусству и художественной культуре, источники характеризующих уровень материальной культуры и хозяйственной деятельности населения Восточного Казахстана; данные о производственной деятельности населения кимако-кыпчакского времени; определена роль и место ремесел в хозяйстве; рассмотрена роль художественных традиций средневековых кочевников в сложении культуры казахского народа; составлена карта локализации новых памятников; Определен характер и интенсивность культурных контактов племен Восточного Казахстана; выявлены приемы и этапы строительства, архитектурные особенности, периоды монументальных памятников; установлены конструктивные детали культово-поминальных сооружений в контексте пространственных и религиозно-мифологических представлений населения поздней древности и раннего средневековья

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелері "Scopus" базасына енгізілген шетелдік рецензияланатын ғылыми журналдарда, ҚР ҒжЖБМ ҒжЖБСҚК тізіміне кіретін басылымдарда жарияланды. Ұжымдық монография дайындалды. Алдыңғы зерттеу материалдары жинақталып, осы зерттеулермен салыстырылды; Түркі дәуіріне дейіңгі кезеңнен көне түркі дәуіріне өтпелі кезеңдегі мәдениеттер бойынша жаңа деректер алынды, Қазақ Алтайының көне түркі мәдени кешенінің қалыптасу ерекшеліктері мен жалпы даму үрдістері анықталды; Зерттелген уақыттағы тайпалардың әлеуметтік-экономикалық және мәдени дамуына өндіруші шаруашылықтың әсері анықталды; халықтың дүниетанымдық негіздері қайта құрылды; Өнер және көркем мәдениет бойынша материалдар, Шығыс Қазақстан халқының материалдық мәдениеті мен шаруашылық қызметінің деңгейін сипаттайтын деректер, Қимақ-қыпшақ уақытындағы халықтың өндірістік қызметі туралы деректер алынды; Шаруашылықтағы қолөнердің рөлі мен орны айқындалды; қазақ халқының мәдениетін ортағасырлық көшпенділердің көркемдік дәстүрлеріне қосудағы рөлі қаралды; Жаңа ескерткіштерді оқшаулау картасы жасалды және жалпы және нақты белгілері бойынша аудандастыру жүргізілді; Шығыс Қазақстан тайпаларының мәдени байланыстарының сипаты мен қарқындылығы айқындалды; Құрылыс тәсілдері мен кезеңдері, сәулет ерекшеліктері, монументалды ескерткіштердің жұмыс істеу кезеңдері анықталды; көне дәуір мен ерте орта ғасыр халқының кеңістіктік және діни-мифологиялық ұғымдары контексінде діни-мемориалдық құрылыстардың сындарлы детальдары белгіленді

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Непосредственным целевым потребителем полученных результатов проекта является научная общественность, опосредованным потребителем выступает образовательная сфера. Распространение результатов работ среди потенциальных пользователей, сообщества ученых и широкой общественности возможно посредством средств массовой информации, включая всемирную паутину (интернет), а также традиционными способами, посредством публикации статей и монографий. В результате успешной реализации данного проекта получены следующие результаты: - количество опубликованных статей в Scopus - 2; - количество опубликованных статей в журналах рекомендуемых в КОКСНВО МНВО РК – 3; - участие в конференциях – 9; А также подготовлен Рукопись коллективной монографии на тему «Древнетюркский культурный комплекс Восточного Казахстана: истоки и трансформация»

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жобаның алынған нәтижелерінің тікелей мақсатты тұтынушысы ғылыми қоғам болып табылады, ал жанама тұтынушы білім беру саласы болып табылады.Жұмыс нәтижелерін әлеуетті пайдаланушылар, ғалымдар қауымдастығы және жалпы жұртшылық арасында тарату бұқаралық ақпарат құралдары, соның ішінде бүкіләлемдік ғаламтор (интернет), сонымен қатар мақалалар мен монографиялар жариялау арқылы дәстүрлі тәсілдер арқылы мүмкін болады. Осы жобаны сәтті жүзеге асыру нәтижесінде: - Scopus базасында жарияланған мақалалар саны - 2; - ҚР ҒжЖБМ ҒжЖБСҚК тізіміне кіретін басылымдарда жарияланған мақалалар саны – 3; - қатысылған конференциялар саны – 9; Сондай-ақ, "Шығыс Қазақстанның ежелгі түрік мәдени кешені: бастаулары және трансформациясы" атты ұжымдық монографияның қолжазбасы әзірленді

Level of implementation (in Russian) : Результаты исследований, проведенных в рамках проекта, полностью научно апробированы

Level of implementation (in Kazakh) : Жоба аясында жүргізілген зерттеу нәтижелері толықтай ғылыми апробацияланды

Efficiency (in Russian) : Социальный эффект заключается в повышении уровня исторических знаний и культуры населения Казахстана, воспитании уважения и бережного отношения к своей истории и культуре, также в формировании положительного имиджа Республики Казахстан. На базе комплекса археологических находок будет создана экспозиция «древнетюркский культурный комплекс Казахского Алтая» в Восточно-Казахстанском областном историко-краеведческом музее.

Efficiency (in Kazakh) : Әлеуметтік тиімділік: Қазақстан халқының тарихи білімі мен мәдениетінің деңгейін арттырудан, өз тарихы мен мәдениетіне құрмет пен ұқыпты қарауға тәрбиелеуден, сондай-ақ Қазақстан Республикасының оң имиджін қалыптастырудан тұрады.Археологиялық олжалар кешені базасында Шығыс Қазақстан облыстық тарихи-өлкетану мұражайында "Қазақ Алтайының ежелгі түркі мәдени кешені" экспозициясы құрылады.

Field of application (in Russian) : Научные результаты исследования и материалы могут быть использованы как для разработки образовательных программ в общеобразовательных и специальных учебных заведениях, так и для популяризации и пропаганды национального достояния и культурного наследия в музеях страны, что в свою очередь будет иметь большой социальный эффект, связанный с популяризацией обширного культурного наследия которое позволяет сформировать у народа Казахстана гражданское самосознание и патриотизм.

Field of application (in Kazakh) : Зерттеудің ғылыми нәтижелері мен материалдары Жалпы білім беретін және арнаулы оқу орындарында білім беру бағдарламаларын әзірлеу үшін де, ұлттық игілік пен мәдени мұраны ел музейлерінде танымал ету және насихаттау үшін де пайдаланылуы мүмкін, бұл өз кезегінде Қазақстан халқының азаматтық сана-сезімі мен патриотизмін қалыптастыруға мүмкіндік беретін ауқымды мәдени мұраны танымал етумен байланысты үлкен әлеуметтік әсерге ие болады