Inventory number IRN Number of state registration
0323РК01162 AP19678046-KC-23 0123РК00517
Document type Terms of distribution Availability of implementation
Краткие сведения Gratis Number of implementation: 0
Not implemented
Publications
Native publications: 2
International publications: 0 Publications Web of science: 0 Publications Scopus: 0
Patents Amount of funding Code of the program
0 19168140.95 AP19678046
Name of work
Казахские топонимические легенды за рубежом (Россия, Китай, Монголия): типология, генетика и поэтические особенности
Type of work Source of funding Report authors
Fundamental Туякбаев Габит Анешович
0
0
1
1
Customer МНВО РК
Information on the executing organization
Short name of the ministry (establishment) Нет
Full name of the service recipient
Некоммерческое акционерное общество «Кызылординский университет имени Коркыт Ата»
Abbreviated name of the service recipient НАО «Кызылординский университет имени Коркыт Ата»
Abstract

В рамках научного проекта будут организованы фольклорные экспедиции в густонаселенные казахами регионы России, Монголии, Китая в целях сбора топонимических легенд и преданий (этиологических рассказов), связанных с наименованиями определенных мест, водоемов, и выявлены их типологические, генетические и поэтические особенности.

Ғылыми жоба аясында Ресей, Монғолия, Қытай мемлекеттеріндегі қазақтар көп қоныстанған аудандарға фольклорлық экспедиция жасалып, ел аузындағы қазақ топонимикалық аңыздары мен жер, су атауларының аталу себептеріне байланысты туған әңгімелер (этиологиялық әңгімелер) жиналады, олардың типологиялық, генетикалық және поэтикалық ерекшеліктері айқындалады.

Цель научного проекта является сбор зарубежных казахских топонимических легенд и этиологических рассказов (Россия, Китай, Монголия), выявление их типологических, генетических и поэтических особенностей.

Шетелдердегі (Ресей, Қытай, Монғолия) қазақ топонимикалық аңыздары мен этиологиялық әңгімелерді жинау, олардың типологиялық, генетикалық және поэтикалық ерекшеліктерін айқындау.

В ходе исследования используются историко-типологический, историко-генетический и сравнительно-герменевтический методы. Для определения поэтического характера легенд используются структуралистские, герменевтические и семиотические методы.

Зерттеу барысында тарихи-типологиялық, тарихи-генетикалық және салыстырмалы-герменевтикалық әдістер қолданылады. Аңыз-әңгімелелердің поэтикалық сипатын айқындау кезінде структуралистік, герменевтикалық және семиотикалық әдіс-тәсілдер қолданылады.

В первый год работы по проекту согласно календарному плану была проведена исследовательская работа в России по сбору казахских топонимических легенд и сказаний. По результатам проведенного исследования издан сборник «Казахские топонимические легенды в России». В предисловии к сборнику дан исследовательский материал, в котором анализируется литературный и фольклорный характер казахских топонимических легенд в России: произведен текстологический анализ топонимических легенд и этиологических рассказов, распространенных среди казахов Оренбурга, Омска, Алтайского края, Астрахани, изучены их типологические, генетические особенности. Сборник «Казахские топонимические легенды в России» издается впервые, поэтому является новинкой для казахской фольклористики и литературоведения. Под авторством Туякбаева Г.А., Закировой А.С. статья «Число 40 и образ девичьей башни в топонимических легендах» сдана в печать в журнал «Керуен». В статье анализируется общая сюжетная линия легенды «Девичья башня», которая широко распространена среди народов России, Казахстана, Турции, Азербайджана, также значение числа «40», встречающегося во многих легендах, что показывает единство мышления, убеждений тюркских народов. Был проведен обзор исследовательских работ отечественных и зарубежных ученых-фольклористов, в которых есть материал, имеющий отношение к первой главе «Казахские топонимические легенды в России» планируемой к изданию монографии «Зарубежные казахские топонимические легенды».

Жобаның бірінші жылында күнтізбелік жоспар бойынша Ресейдегі қазақ топонимикалық аңыздары бойынша зерттеу жұмысы жүргізілді, аңыз-әңгімелер жиналды. Жүргізілген зерттеу жұмысының нәтижесінде «Ресейдегі қазақ топонимикалық аңыздары» атты жинақ жарыққа шықты. Жинақтың алғысөзі ретінде Ресейдегі қазақ топонимикалық аңыздарының әдеби-аңыздық сипаты тақырыбында зерттеу материалы әзірленді. Онда Орынбор, Омбы, Алтай өлкесі, Астрахань қазақтары арасында тараған топонимикалық аңыздар мен этиологиялық әңгімелерге текстологиялық талдау жасала отырып, олардың типологиялық, генетикалық ерекшеліктері зерделенді. «Ресейдегі қазақ топонимикалық аңыз-әңгімелері» атты жинақ алғаш рет жарық көріп отыр. Сондықтан да қазақ фольклортану, әдебиеттану ғылымы үшін жаңалық болып есептеледі. Ғ.Ә. Тұяқбаев, А.С. Закированың авторлығымен «Желілес топонимдік аңыздардағы 40 саны және қыз мұнарасы» атты мақала ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігі Ғылым комитетінің тізбесіндегі «Керуен» журналына берілді. Мақалада Ресей, Қазақстан, Түркия, Әзербайжан халықтары арасында кең тараған «Қыз мұнарасы» аңызының, көптеген аңыздарда кездесетін «40» санының ортақ желісі жер-су аңыздарындағы түркі халықтарының ой-таным, наным-сенім бірлігі негізінде зерделенген. Жоба нәтижесінде жарық көретін «Шетелдердегі қазақ топонимикалық аңыздары» атты монографияның «Ресейдегі қазақ топонимикалық аңыздары» атты бірінші тарауына байланысты отандық және шетелдік фольклортанушы ғалымдардың зерттеу еңбектеріне шолу жасалды.

нет

жоқ

Под научным руководством Г.А. Туякбаева магистры ОП «Подготовка учителей казахского языка и литературы» Кызылординского университета имени Коркыт Ата выполняют следующие магистерские диссертации: 1. Хиналған Жылқыайдар – Қазақ-мұңғыл топонимикалық аңыздарындағы генетикалық байланыс. 2. Гүлімжан Тыныштық – Орынбор (Ресей) облысындағы қазақ топонимикалық аңыздары: генетикалық, типологиялық ерекшелігі. 3. Мағжан Әлиев – Таулы Алтай (Ресей) өлкесіндегі Қазақ топонимикалық аңыздары: генетикалық, типологиялық ерекшелігі. 4. Альбина Болат – Омбы (Ресей) облысындағы қазақ топонимикалық аңыздары: генетикалық, типологиялық ерекшелігі. 5. Айда Талғатқызы – Астрахань (Ресей) облысындағы қазақ топонимикалық аңыздары: генетикалық, типологиялық ерекшелігі.

Ғылыми жоба бойынша Қорқыт ата атындағы Қызылорда университеті «Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімдерін даярлау» білім беру бағдарламасы бойынша Ғ.Тұяқбаевтың ғылыми жетекшілігімен төмендегідей магистрлік диссертациялар орындалуда: 1. Хиналған Жылқыайдар – Қазақ-мұңғыл топонимикалық аңыздарындағы генетикалық байланыс. 2. Гүлімжан Тыныштық – Орынбор (Ресей) облысындағы қазақ топонимикалық аңыздары: генетикалық, типологиялық ерекшелігі. 3. Мағжан Әлиев – Таулы Алтай (Ресей) өлкесіндегі Қазақ топонимикалық аңыздары: генетикалық, типологиялық ерекшелігі. 4. Альбина Болат – Омбы (Ресей) облысындағы қазақ топонимикалық аңыздары: генетикалық, типологиялық ерекшелігі. 5. Айда Талғатқызы – Астрахань (Ресей) облысындағы қазақ топонимикалық аңыздары: генетикалық, типологиялық ерекшелігі.

Сборник «Казахские топонимические легенды в России», изданный по результатам научного проекта, может быть использован в качестве хрестоматии, учебного пособия на элективных курсах образовательных программ высших учебных заведений по филологии, казахскому языку и литературе, русскому языку и литературе (фольклористика, устное народное творчество, литература, топонимика, ономастика, зарубежная казахская литература, зарубежный казахский фольклор).

Ғылыми жоба нәтижесі бойынша жарық көрген «Ресейдегі қазақ топонимикалық аңыздары» атты жинақты жоғары оқу орындарының филология, қазақ тілі мен әдебиеті, орыс тілі мен әдебиеті білім беру бағдарламаларының таңдау курстарында (фольклортану, халық ауыз әдебиеті, топонимика, ономастика, шетелдердегі қазақ әдебиеті, шетелдердегі қазақ фольклоры) хрестоматия, оқу құралы ретінде пайдалануға болады.

Литературоведение, фольклористика

Әдебиеттану, фольклортану

UDC indices
398.222 : 8-34 : 413.11(574)
International classifier codes
17.71.07; 17.00.00;
Key words in Russian
фольклор; топонимические легенды; типология; генетика; поэтика;
Key words in Kazakh
фольклор; топонимикалық аңыздар; типология; генетика; поэтика;
Head of the organization Каримова Бейбиткуль Сарсемхановна кандидат филологических наук / -
Head of work Туякбаев Габит Анешович филология ғылымдарының кандидаты / академиялық доцент