The object of research, development or design (in Russian) : Студенческие общежития, дворцы культуры, студенческие культурно-досуговые здания, как наиболее важная часть вузовской инфраструктуры.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Студенттік жатақханалар, мәдениет сарайлары, студенттік мәдени-демалыс ғимараттары жоғары оқу орындары инфрақұрылымының маңызды бөлігі ретінде.

Aim of work (in Russian) : Разработка рекомендации социально-экономической оценки расширения фонда общежитий и объектов социального назначения при вузах Казахстана. Провести анализ социальной значимости наличия общежитий, различных студенческих культурно-досуговых зданий, дать оценку эффективности инвестирования строительства жилищных, социальных объектов вузовской инфраструктуры в Казахстане.

Aim of work (in Kazakh) : Қазақстанның ЖОО жанындағы жатақханалар мен әлеуметтік мақсаттағы объектілер қорын кеңейтудің әлеуметтік-экономикалық бағалау ұсынымдарын әзірлеу. Жатақханалардың, әртүрлі студенттік мәдени-демалыс ғимараттарының болуының әлеуметтік маңыздылығына талдау жүргізу, Қазақстандағы жоғары оқу орындары инфрақұрылымының тұрғын үй, әлеуметтік объектілерінің құрылысын инвестициялаудың тиімділігіне баға беру.

Методы исследования (на русском) : Использовались классические и современные методы исследований в области экономической науки. Применялись эмпирические методы и наблюдение для сбора первичной информации, сравнительных и расчетно-аналитических методов, статистического анализа в экономике, через проведение анкетирования и применение метода экспертных оценок. Применялся метод натурного обследования, были использованы методы хронометража, фиксирования реальных состояний студенческих общежитий, дворцов студентов, объектов культуры и досуга при университетах, изучения хода модернизации объектов. Использованы методы опроса руководителей подразделений, отвечающие за эксплуатацию объектов. Социологическое обследование проведено методом анкетирования с использованием функций интернет-опроса. Для анкетирования разработаны вопросники. Результаты сгруппированы применением методов систематизации базы данных. Материалы систематизировались и классифицировались с применением табличных методов. Применены методы графического иллюстрирования. Использовался метод моделирования в процессе социально-экономической оценки для проведения экономической оценки. Метод синтеза объединил в единую методику результаты исследований, проведенные по разным методам, например анализ социальных аспектов и результаты математических расчетов в единую методику социально-экономической оценки расширения объектов вузовской жилищной и социальной инфраструктуры.

Методы исследования (на казахском) : Экономикалық ғылым аясында классикалық және заманауи зерттеу әдістері пайдаланды. Алғашқы ақпаратты жинау үшін эмпирикалық әдістер мен бақылау, салыстырмалы және есептеу-аналитикалық әдістер, экономикадағы статистикалық талдау, сауалнамалар және сараптамалық бағалау әдісін қолдану арқылы пайдаланылды. Зерттелетін нысандардың жағдайын анықтау мақсатында табиғы зерттеу әдісі қолданылды, студенттік жатақханалардың, студенттер сарайларының, университеттер жанындағы мәдени және демалыс орындарының нақты жағдайын анықтау, нысандарды жаңғыртудың барысы зерделеу үшін хронометраж әдістері қолданылды. Нысандарды пайдалануға жауапты бөлім басшыларымен әңгімелесу әдістері қолданылды. Интернет-сұраулар функцияларын пайдалана отырып, сауалнама жүргізу арқылы социологиялық зерттеу жүргізілді. Сауалнама үшін сұрақ-кітапшалар әзірленді. Нәтижелер мәліметтер қорын жүйелеу әдістері арқылы топтастырылды. Материалдар кестелік әдістер арқылы жүйеленді және жіктелді. Графикалық иллюстрация әдістері қолданылды. Экономикалық бағалауды жүргізу үшін әлеуметтік-экономикалық бағалау үдерісін модельдеу әдісі қолданылды. Синтез әдісі әртүрлі әдістерді қолдану арқылы жүргізілген зерттеу нәтижелерін, мысалы, әлеуметтік аспектілерді талдау мен математикалық есептеулердің нәтижелерін жоғары оқу орнының тұрғын үй және әлеуметтік инфрақұрылымын кеңейтуді әлеуметтік-экономикалық бағалаудың бірыңғай әдістемесіне біріктірді.

Obtained results and novelty (in Russian) : Необходимость расширения фонда студенческих общежитий в Казахстане обусловлена трансформациями в системе высшего образования. 1)Прогнозным ростом количества обучающихся - изменения в вузах направлены на повышение конкурентоспособности вузов на рынке образовательных услуг, увеличивается государственный заказ, что влечет потенциал увеличения количества обучающихся в предстоящие десятилетия. 2) Не полной обеспеченностью инфраструктурными объектами университетов страны - жилым фондов. Дефицит мест в студенческих общежитиях на текущий учебный год составляет 62000 койко-мест, который будет выше со временем вследствие роста демографии. К 2029 году планируется построить студенческие общежития более, чем на 70000 мест. Авторами предложена комплексная методика социально-экономической оценки строительства жилищной и социальной вузовской объектов. В целях повышения эффективности инвестиций в строительство студенческих общежитий рекомендуется проводить социально-экономическую оценку строительства объекта на предпроектной стадии с учетом территории размещения студенческого общежития относительно городского пространства; всех объемно-планировочных и конструктивных решений, путем определения необходимых коэффициентов; специфики функционирования и назначения студенческого общежития (при формировании помещений); соответствия требуемым критериям сопоставимости; предварительной оценки и определению экономической эффективности инвестиционного проекта.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Қазақстандағы студенттік жатақхана қорын кеңейту қажеттілігі жоғары білім жүйесіндегі трасформацияларға байланысты. 1) Студенттер санының болжамды өсімімен – жоғары оқу орындарындағы өзгерістер білім беру қызметтері нарығында жоғары оқу орындарының бәсекеге қабілеттілігін арттыруға бағытталған, мемлекеттік тапсырыстар ұлғаюда, бұл алдағы онжылдықтарда студенттер санын арттыру әлеуетін тудырады. 2) Елдің жоғары оқу орындарының инфрақұрылымдық объектілерімен – тұрғын үй қорымен жеткіліксіз қамтамасыз етілуі. Ағымдағы оқу жылында студенттік жатақханалардағы орын тапшылығы 62 000 орынды құрайды, бұл демографиялық өсімге байланысты уақыт өте жоғары болады. 2029 жылға қарай 70 мыңнан астам орындық студенттік жатақханалар салу жоспарлануда. Авторлар тұрғын үй және әлеуметтік университет нысандарының құрылысын әлеуметтік-экономикалық бағалаудың кешенді әдістемесін ұсынды. Студенттер жатақханасының құрылысына салынған инвестицияның тиімділігін арттыру мақсатында қалалық кеңістікке қатысты студенттік жатақхана орналасқан аумақты; қажетті коэффициенттерді анықтау арқылы барлық көлемді-жоспарлық және конструктивтік шешімдерді; студенттік жатақхананың қызмет ету ерекшеліктері мен мақсатын (үй-жайларын қалыптастыру кезінде); қажетті салыстыру критерийлеріне сәйкестігін; инвестициялық жобаның экономикалық тиімділігін алдын ала бағалау және анықтауды ескере отырып, жоба алдындағы кезеңде нысан құрылысына әлеуметтік-экономикалық бағалау жүргізу ұсынылады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : 1) Социально-экономическую оценку инвестирования жилищных и культурно-досуговых вузовских инфраструктурных объектов следует проводить в 5 этапов. 1 этап - формирование исходных показателей для расчета эффективности строительства. Надо собрать общие сведения об объекте: площадь, этажность, объем застройки, нормативы 1 кв. м площади, удельные показатели, объёмно-планировочные показатели здания и др. 2 этап - расчет и анализ показателей для социально-экономической оценки. Необходимо определить стоимость строительства, прибыль, эффективность по нормативу приведенных затрат, простой срок окупаемости проекта, рентабельность инвестиций. На данном этапе рассчитываются дисконтированные показатели: дисконтированная стоимость, внутренняя норма доходности, индекс прибыльности, дисконтированный срок окупаемости проекта. На 3 этапе определяются денежные потоки. На 4 этапе рассчитываются объемно-планировочные коэффициенты: коэффициент компактности - планировочный коэффициент (Ккомп. 1 = S_(пол.)/S_(общ.) ), коэффициент компактности плана (Ккомп. 2 = (S_(огр.) )/S_(пол.) ), коэффициент экономичности (Кэкон. = S_(застр.)/V ; Кэкон. = S_(застр.)/S_(пол.) или Кэкон. = S_(застр.)/S_(жил.) ). На 5 этапе проводится отбор эффективных вариантов проектов для инвестирования в строительство студенческого общежития или вузовского социального объекта. Проведены расчёты по оценке эффективности инвестиционных проектов 2 студенческих общежитий на 1320 и 500 мест и 1 дворца студентов.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : 1) Жоғары оқу орындарының тұрғын үй, мәдени-демалыс инфрақұрылымдық объектілерін инвестициялауды әлеуметтік-экономикалық бағалау 5 кезеңде жүзеге асырылуы тиіс. 1 кезең – құрылыс тиімділігін есептеу үшін бастапқы көрсеткіштерді қалыптастыру. Нысан туралы жалпы ақпараттарды жинау қажет: ауданы, қабаттар саны, құрылыс көлемі, 1 ш.м. ауданның нормативтері, нақты көрсеткіштер, ғимараттың көлемдік-жоспарлық көрсеткіштер және т.б. 2 кезең – әлеуметтік-экономикалық бағалау үшін көрсеткіштерді есептеу және талдау. Құрылыстың өзіндік құнын, пайданы, келтірілген шығындар нормативі бойынша тиімділікті, жобаның қарапайым өтелу мерзімін, инвестициялардың рентабельділігін анықтау қажет. Бұл кезеңде дисконтталған көрсеткіштер есептеледі: дисконтталған құн, кірістің ішкі нормасы, пайдалылық индексі, жобаның дисконтталған өтелу мерзімі. 3-кезеңде ақша ағындары анықталады. 4-кезеңде көлемдік-жоспарлық коэффициенттері есептеледі: жинақылық коэффициенті – жоспарлау коэффициенті (Ккомп. 1 = S_(пол.)/S_(общ.) ), жоспардың жинақылық коэффициенті (Ккомп. 2 = (S_(огр.) )/S_(пол.) ), үнемділік коэффициенті (Кэкон. = S_(застр.)/V ; Кэкон. = S_(застр.)/S_(пол.) или Кэкон. = S_(застр.)/S_(жил.) ). 5-ші кезеңде студенттік жатақхана немесе жоғары оқу орнының әлеуметтік нысанын салуға инвестициялау үшін тиімді жоба нұсқалары таңдалады. 1320 және 500 орындық 2 студенттік жатақхананың және 1 студенттер сарайының инвестициялық жобаларының тиімділігін бағалау бойынша есептеулер жүргізілді.

Level of implementation (in Russian) : 1) Имеется акт внедрения результатов НИР, выданный строительной организацией, проектирующая и строящая здания жилищно-гражданского назначения. Принята как методическая рекомендация (аналог) по расчету показателей эффективности инвестиционных проектов в жилищной и социальной сфере при составлении бизнес-планов строительства студенческих общежитий или объектов культуры и досуга для выбора наиболее результативного варианта проектного решения. 2)Получены охранные документы. 2.1) Шалболова У. Ж. Анализ состояния жилищной и социальной инфраструктуры казахстанских вузов (в рамках проекта № АР09260210) // свидетельство о внесении в государственный реестр прав на объекты, охраняемые авторским правом № 39191 от 22 сентября 2023 года. 2.2) Шалболова У. Ж., Егембердиева С. М Жоғары оқу орнының тұрғын үй және әлеуметтік инфрақұрылымын бағалау: AP09260210- жобасы шеңберіндегі әдістемелік ұсыныс // свидетельство о внесении в государственный реестр прав на объекты, охраняемые авторским правом № 39525 от 10 октября 2023 года. 2.3) Шалболова У. Ж. Социально-экономическая оценка инвестиционных проектов строительства жилищных и социальных объектов вузвоской инфраструктуры: методическая рекомендация (в рамках проекта AP09260210) // свидетельство о внесении в государственный реестр прав на объекты, охраняемые авторским правом № 39902 от 26 октября 2023 года.

Level of implementation (in Kazakh) : 1) Тұрғын үй-азаматтық мақсаттағы ғимараттарды жобалауды және салуды жүзеге асыратын құрылыс ұйымының зерттеу нәтижелерін енгізу актісі бар. Жобалық шешімнің неғұрлым тиімді нұсқасын таңдау мақсатында студенттік жатақханаларды немесе мәдени-демалыс нысандарды салудың бизнес-жоспарларын әзірлеу кезінде тұрғын үй-әлеуметтік саладағы инвестициялық жобалардың тиімділік көрсеткіштерін есептеу бойынша әдістемелік ұсыныс (аналог) ретінде қабылданған. 2) Қорғалатын құжаттар алынды. 2.1) Шалболова У.Ж. Қазақстандық жоғары оқу орындарының тұрғын үй-әлеуметтік инфрақұрылымының жай-күйін талдау (№AR09260210 жобасы аясында) // Авторлық құқықпен қорғалатын объектілерге құқықтардың мемлекеттік тізіліміне енгізу туралы №39191 2023 жылы 22 қыркүйектегі куәлік. 2.2) Шалболова У. Ж., Егембердиева С. М Жоғары оқу орнының тұрғын үй және әлеуметтік инфрақұрылымын бағалау: AP09260210 жобасы аясында әдістемелік ұсыныс // Авторлық құқықпен қорғалатын объектілерге құқықтардың мемлекеттік тізіліміне енгізу туралы №39525 2023 жылы 10 қазандағы куәлік. 2.3) Шалболова У.Ж. Университет инфрақұрылымының тұрғын үй және әлеуметтік нысандар құрылысының инвестициялық жобаларын әлеуметтік-экономикалық бағалау: әдістемелік ұсыныс (АП09260210 жобасы аясында) // Авторлық құқықпен қорғалатын объектілерге құқықтардың мемлекеттік тізіліміне енгізу туралы №39902 2023 жылы 26 қазандағы куәлік.

Efficiency (in Russian) : Опубликованы статьи в рецензируемом научном издании базы Scopus (процентиль – 47) – 1; в журнале «Lecture Notes in Civil Engineering», Springer, входящем в наукометрическую базу Scopus – 1; в рецензируемом научном издании «Жилищное строительство», индексируемом Russian Science Citation Index базы Web of Science (на дату публикации) –1; в журнале перечня КОКНВО МНВО РК - 5; в сборниках трудов международных конференций - 9; в казахстанском издании, входящим в базу РИНЦ -1. Издано учебное пособие – 1 книга. Издана монография – 1 книга. Получены свидетельство о внесении в государственный реестр прав на объекты, охраняемые авторским правом – 7 охранных документов. Подготовлены методические рекомендации – 3 единицы. Выступления на международных конференциях с докладом или с презентацией – 3 участия. Проведен семинар по ходу реализации исследования - 27 мая 2023 года на базе кафедры «Экономика и предпринимательство» Евразийского национального университета имени Л.Н.Гумилева. Имеется акт внедрения результатов НИР, выданный строительной организацией, проектирующая и строящая здания жилищно-гражданского назначения. При реализации проекта принимали участие 3 докторанта PhD, опубликовавшие все научные статьи согласно требованиям и подготовившие диссертации. Все диссертации подготовлены полностью и находятся на стадии предварительного обсуждения для последующей защиты. Защищена 1 магистерская диссертация.

Efficiency (in Kazakh) : Scopus дерекқорының рецензияланатын ғылыми басылымда жарияланған мақалалар (процентилі – 47) – 1; Scopus дерекқорына енгізілген Springer, «Lecture Notes in Civil Engineering» басылымында – 1; Web of Science дерекқорының Ресейлік Science Citation Index индексі бойынша индекстелген «Тұрғын үй құрылысы» рецензияланатын ғылыми басылымында (жарияланған мерзімі бойынша) –1; ҚР ҒЖБМ ҒЖБСҚК тізімі басылымдарында - 5; халықаралық конференциялар материалдарының жинақтарында – 9; РИНЦ деректер қорына енгізілген қазақстандық басылымында - 1. Оқу құралы шығарылды – 1 кітап. Монография шығарылды – 1 кітап. Авторлық құқықпен қорғалатын объектілерге құқықтардың мемлекеттік тізілімге мәліметтерді енгізу туралы куәлік алынды – 7 қорғау құжаты. Әдістемелік ұсыныстар дайындалды – 3 бірлік. Халықаралық конференцияларда баяндамамен немесе презентациямен қатысу – 3 қатысу. 2023 жылдың 27 мамырында Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің «Экономика және кәсіпкерлік» кафедрасында зерттеу аясында туралы семинар өткізілді. Тұрғын үй-азаматтық мақсаттағы ғимараттарды жобалайтын және құрылысымен айналысатын құрылыс ұйымы берген зерттеу нәтижелерін енгізу актісі бар. Жобаны жүзеге асыруға 3 PhD докторант қатысты, талапқа сай барлық ғылыми мақалаларын баспаға шығарды және диссертацияларын әзірледі. Барлық диссертациялар толық көлемде дайындалды және келесі қорғау үшін алдын ала талқылау сатысында. 1 магистрлік диссертация қорғалды.

Field of application (in Russian) : Будут использованы при оценке экономической эффективности инвестиционных проектов строительства или модернизации студенческих общежитий и студенческих культурно-досуговых зданий для выбора результативного варианта инвестиционного решения. При проектировании объектов жилищной и социальной сфера наличие комплексной методики оценки экономической эффективной инвестиционных проектов будет вкладом в развитие следующих отраслей народного хозяйства: строительство, жилищно-коммунальное хозяйство.

Field of application (in Kazakh) : Инвестициялық шешімнің тиімді нұсқасын таңдау үшін студенттік жатақханалар мен студенттік мәдени-демалыс ғимараттарының құрылысы немесе жаңғырту инвестициялық жобаларының экономикалық тиімділігін бағалау кезінде пайдаланады. Тұрғын үй және әлеуметтік сала объектілерін жобалау кезінде экономикалық тиімді инвестициялық жобаларды бағалаудың кешенді әдістемесінің болуы халық шаруашылығының келесі салаларын дамытуға үлес қосатын болады: құрылыс, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы.