The object of research, development or design (in Russian) : объектом исследования являются электрические сети 110 кВ трёх регионов Казахстана: город Астана, Южно-Казахстанская область, а также Западно-Казахстанская область

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу объектісі Қазақстанның үш облысының: Астана қаласының, Оңтүстік Қазақстан облысының және Батыс Қазақстан облысының 110 кВ электр желілері болып табылады.

Aim of work (in Russian) : создание усовершенствованной методики по определению добавочных потерь электроэнергии, обусловленных несимметрией и несинусоидальностью токов в электрических сетях, а также ее реализация в программной среде.

Aim of work (in Kazakh) : электр желілеріндегі токтардың асимметриясы мен синусоидалдылық еместілігімен байланысты электр энергиясының қосымша шығындарын анықтау бойынша жетілдірілген әдістемені жасау, сондай-ақ оны бағдарламалық ортада іске асыру.

Методы исследования (на русском) : Методы исследования. В ходе исследований были использованы: теория матричного исчисления, методы и приемы математического моделирования, методы физических и вычислительных экспериментов, сопоставление результатов инструментальных обследований с результатами расчетов. Синтез результатов теоретических и экспериментальных исследований позволит оценить адекватность принимаемых решений, достоверность полученных результатов. Проведение инструментальных замеров режимных параметров: напряжение и ток (среднеквадратическое, переменное + постоянное, пиковое, основной частоты); частота (при 50 Гц); мощность (ВA, ВAреакт); коэффициент мощности; гармоники тока и напряжения.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу әдістері. Зерттеу барысында мыналар пайдаланылды: матрицалық есептеулер теориясы, математикалық модельдеу әдістері мен тәсілдері, физикалық және есептеу эксперименттерінің әдістері, аспаптық зерттеулер нәтижелерін есептеу нәтижелерімен салыстыру. Теориялық және эксперименттік зерттеулер нәтижелерінің синтезі қабылданған шешімдердің сәйкестігін және алынған нәтижелердің сенімділігін бағалауға мүмкіндік береді. Жұмыс параметрлерін аспаптық өлшеуді жүргізу: кернеу және ток (орта квадрат, айнымалы + тұрақты, шың, негізгі жиілік); жиілік (50 Гц); қуат (ВA, ВAреакт); қуат коэффициенті; ток пен кернеу гармоникасы.

Obtained results and novelty (in Russian) : В результате исследований разработано программное приложение, позволяющие оценивать потери электроэнергии от несимметрии и несинусоидальности токов. Составлена «Инструкция по расчету потерь для электросетевых компаний по использованию программы «Расчета потерь на ЛЭП». На основе методики расчета основных и добавочных потерь разработаны рекомендации, в которых изложены учет добавочных потерь при регулировании коммерческих отношений между энергоснабжающей организацией и потребителем, рекомендации по оценке добавочных потерь электроэнергии и их учету при формировании тарифов, а также рекомендации по снижению доли добавочных потерь электроэнергии. Разработаны учебно-методические пособия для внедрения в учебный процесс.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Зерттеулер нәтижесінде асимметриялық және синусоидалы емес токтардан электр энергиясының жоғалуын бағалауға мүмкіндік беретін бағдарламалық қосымша әзірленді. «Электр желілеріндегі ысыраптарды есептеу» бағдарламасын пайдалану бойынша электр желілері компаниялары үшін ысыраптарды есептеу бойынша нұсқаулық құрастырылды. Негізгі және қосымша ысыраптарды есептеу әдістемесі негізінде энергиямен жабдықтаушы ұйым мен тұтынушы арасындағы коммерциялық қатынастарды реттеу кезінде қосымша ысыраптарды есепке алуды, электр энергиясының қосымша ысыраптарын бағалау және оларды белгілеу кезінде есепке алу бойынша ұсыныстарды сипаттайтын ұсынымдар әзірленді. тарифтер, сондай-ақ электр энергиясының қосымша ысыраптарының үлесін азайту бойынша ұсыныстар. Оқу үрдісіне енгізу үшін оқу-әдістемелік құралдар әзірленді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Технические характеристики: Назначение: Программное приложение, позволяющее рассчитать потери электроэнергии при учете несимметрии и несинусоидальности токов Функциональные возможности: Определение добавочных потерь электроэнергии, обусловленных несимметрией и несинусоидальностью токов в электрических сетях, а также ее реализация в программной среде. Основные технические характеристики: ОС (Windows 7 и выше, 64-и разрядная система), процессор (Intel Core i7 и выше, Ryzen 7 и выше) Язык программирования: Python 3.9, С++(Standard 17) Тип реализующей ЭВМ: ПЭВМ (персональная электронно-вычислительная машина) Объем программы: 382 МБ Технико-экономические показатели: Годовой экономический эффект при внедрении программы составляет 1 000 000 тенге. Сокращение сверхнормативных потерь электроэнергии в электрических сетях может и должно стать важным источником инвестиций (наряду с другими) в сетевое хозяйство для радикального улучшения его технического состояния, а также замедления роста тарифов на электроэнергию. Это – сложная проблема, включающая оптимизацию развития электрических сетей, совершенствование системы учета электроэнергии, внедрение новых информационных технологий в энергосбытовую деятельность и управление режимами сетей, обучение персонала и его оснащение средствами поверки приборов для измерения электроэнергии и др.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Техникалық сипаттама: Мақсаты: Асимметрия және синусоидалы емес токтарды есепке алу кезінде электр энергиясының жоғалуын есептеуге мүмкіндік беретін бағдарламалық құрал. Функционалдылығы: Электр желілеріндегі ассиметрия және синусоидалы емес токтардың әсерінен болатын қосымша электр энергиясының ысыраптарын анықтау, сонымен қатар оны бағдарламалық ортада іске асыру. Негізгі техникалық сипаттамалары: ОЖ (Windows 7 және одан жоғары, 64 биттік жүйе), процессор (Intel Core i7 және одан жоғары, Ryzen 7 және одан жоғары) Бағдарламалау тілі: Python 3.9, C++ (стандарт 17) Орындаушы компьютер түрі: ДК (дербес электронды компьютер) Бағдарлама өлшемі: 382 МБ Техникалық-экономикалық көрсеткіштер: Бағдарламаны жүзеге асырудың жылдық экономикалық тиімділігі 1 000 000 теңгені құрайды. Электр желілеріндегі электр энергиясының артық ысыраптарын азайту желілік инфрақұрылымға оның техникалық жағдайын түбегейлі жақсартуға, сондай-ақ электр энергиясы тарифтерінің өсуін бәсеңдетуге (басқалармен бірге) инвестицияның маңызды көзіне айналуы мүмкін және болуға тиіс. Бұл күрделі мәселе, оның ішінде электр желілерін дамытуды оңтайландыру, электр энергиясын есепке алу жүйесін жетілдіру, энергияны өткізу қызметіне жаңа ақпараттық технологияларды енгізу және желілік режимдерді басқару, персоналды оқыту және оларды электр қуатын өлшеуге арналған сынақ құралдарымен жабдықтау және т.б.

Level of implementation (in Russian) : Степень внедрения. Полученные результаты используются на сетевых предприятиях для быстрой обработки результатов инструментально обследования при проведении энергоаудита. Имеется внедрение в учебный процесс Торайгыров Университет и КазТИУ им.С.Сейфуллина, а также в ТОО «ESG TREND», «ЛидерКом», «Казахстанский центр энергосбережения и повышения энергоэффективности», «Energy Оn Track».

Level of implementation (in Kazakh) : Іске асыру дәрежесі. Алынған нәтижелер энергетикалық аудит жүргізу кезінде аспаптық зерттеулердің нәтижелерін жылдам өңдеу үшін желілік кәсіпорындарда қолданылады. Торайғыров университеті мен С.Сейфуллин атындағы ҚазТИУ-дың оқу үдерісінде, сондай-ақ «ESG TREND» ЖШС, LeaderCom, Қазақстандық энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру орталығында, Energy On Track-те енгізу бар.

Efficiency (in Russian) : Фактический уровень потерь электроэнергии в электрических сетях Республики Казахстан высок по сравнению с уровнями потерь в других развитых странах. Это свидетельствует об актуальности повышения эффективности транспорта электроэнергии в Республики Казахстан.

Efficiency (in Kazakh) : Қазақстан Республикасының электр желілеріндегі электр энергиясының ысыраптарының нақты деңгейі басқа дамыған елдердегі ысырап деңгейімен салыстырғанда жоғары. Бұл Қазақстан Республикасындағы электр энергиясы көлігінің тиімділігін арттырудың өзектілігін көрсетеді.

Field of application (in Russian) : Электроэнергетика. Полученные результаты работы могут быть использованы электросетевыми компаниями для определения структуры потерь и оценки их количественных характеристик.

Field of application (in Kazakh) : Электр энергетикасы. Алынған жұмыс нәтижелерін электр желілері компаниялары шығындардың құрылымын анықтау, олардың сандық сипаттамаларын бағалау үшін қолдана алады