The object of research, development or design (in Russian) : Нейтронно-избыточные изотопы тяжелых ядер

The object of research, development or design (in Kazakh) : Ауыр ядролардын нейтронға бай изотоптары

Aim of work (in Russian) : Экспериментальные и теоретические исследования механизмов реакций нуклонных передач для синтеза новых неизученных нейтронно-избыточных тяжелых и сверхтяжелых ядер.

Aim of work (in Kazakh) : Нейтронға бай жаңа зерттелмеген ауыр және аса ауыр ядроларды синтездеу үшін нуклондардың тасымалдану реакцияларының механизмдерін эксперименттік және теориялық зерттеулер.

Методы исследования (на русском) : Экспериментальная методика. Для разделения продуктов реакций передач используется кинематический сепаратор SHELS в ЛЯР ОИЯИ. Сепаратор SHELS включает в себя вращающуюся мишень, облучаемую пучком ускоренных ионов, выводимых ускорителем У-400 (ЛЯР ОИЯИ). Перед фокальной плоскостью располагается 8-градусный дипольный магнит, предназначенный для дополнительной очистки ЯО от рассеянного пучка. Для асимметричных комбинаций налетающий ион – ядро-мишень устанавливается расстояние между пластинами 20 см (максимальная напряженность поля 20 кВ/см). В случае симметричных комбинаций возможна установка расстояния между пластинами 10 см (максимальная напряженность поля 40 кВ/см). Теоретический анализ. Тяжелое ядро рассматривается как суперпозиция моноядра и различных двойных ядерных систем (ДЯС). Вклад различных кластерных систем во внутреннюю волновую функцию ядра определяется коллективным уравнением Шредингера по координате массовой асимметрии. Учет степеней свободы, связанных с относительным движением фрагментов ДЯС и с их внутренними возбуждениями, позволяет описывать возбуждения ядер, связанные с нарушениями аксиальной симметрии. Нами разработаны и программно реализованы методы по диагонализации пятимерного гамильтониана Бора и алгоритмы подбора потенциальной̆ энергии, зависящей от параметров деформации. В рамках данного проекта применяется также нестационарный подход к теоретическому описанию и интерпретации экспериментальных результатов по реакциям с тяжелыми ядрами.

Методы исследования (на казахском) : Эксперименттік әдістеме. Тасымалдау реакцияларының өнімдерін бөлу үшін FLNR JINR-де (Дубна каласы, Ресей) SHELS кинематикалық сепараторы қолданылады. SHELS сепараторы U-400 үдеткішімен экстракцияланған жеделдетілген иондар шоғымен сәулеленетін айналмалы нысананы қамтиды. Ядролық қаруды шашыраңқы сәуледен қосымша тазалауға арналған 8 градустық дипольді магнит фокустық жазықтықтың алдында орналасқан. Түскен ион – нысана ядросының асимметриялық комбинациялары үшін пластиналар арасындағы қашықтық 20 см (20 кВ/см) орнатылады. Симметриялық комбинациялар жағдайында пластиналар арасындағы қашықтықты 10 см-ге дейін орнатуға болады (40 кВ/см). Теориялық әдістеме. Ауыр ядро мононуклеус пен әртүрлі екілік ядролық жүйелердің (DNS) суперпозициясы ретінде қарастырылады. Әртүрлі кластерлік жүйелердің ядроның ішкі толқындық функциясына қосқан үлесі массалық ассиметрия координатасы бойынша ұжымдық Шредингер теңдеуі арқылы анықталады. DNS фрагменттерінің салыстырмалы қозғалысымен және олардың ішкі қозуымен байланысты еркіндік дәрежелерін ескере отырып, осьтік симметрияның бұзылуымен байланысты ядролардың қозуын сипаттауға мүмкіндік береді. Біз бес өлшемді Бор Гамильтонды диагонолизациялаудың бағдарламалық әдістерін және деформация параметрлеріне байланысты потенциалдық энергияны таңдау алгоритмдерін әзірледік және енгіздік. Бұл жоба сонымен қатар ауыр ядролары бар реакциялар бойынша эксперимент нәтижелерін теориялық сипаттау мен интерпретациялау үшін стационарлық емес тәсіл қолданылады.

Obtained results and novelty (in Russian) : -- На ускорителе У-400 ЛЯР ОИЯИ, Дубна, Россия были проведены эксперименты по реакции многонуклонных передач 50Ti, 48Ca +208Pb, получены новые экспериментальные данные. Следующим этапом работы является детальный анализ полученных экспериментальных данных, сравнение результатов с опубликованными раннее данными с продуктами многонуклонных передач из этой области ядер. В ходе эксперимента набранная доза пучка составила 2.8∙10^17, энергия пучка 50Ti - 254 МэВ. Энергия пучка 48Ca, выводимая циклотроном, составляла 242-243 МэВ, а в середине мишени ~232,9 МэВ. -- В рамках метода связанных каналов была исследована зависимость сечения слияния сталкивающихся ядер 50Ti, 48Ca + 208Pb от параметров деформаций, которые отражают геометрическую форму ядер. -- В рамках релятивистского среднего поля, были рассчитаны зависящие от деформации коллективные потенциальные поверхности и моменты инерции для цепочек Pu, U, Th и Ra. К этим поверхностям рассчитаны поправки, связанные с энергией нулевых колебаний и вращением. Существенно модифицирована компьютерная программа, по диагонализации коллективного гамильтониана с коллективными массами и моментами инерции, зависящими от квадрупольной деформации.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : -- U-400 үдеткіш көмегімен (FLNR JINR, Дубна, Ресей) 50Ti, 48Ca + 208Pb мультинуклонды тасымалдау реакциясы бойынша тәжірибелер жүргізілді, жаңа тәжірибелік деректер алынды. Жұмыстың келесі кезеңі алынған эксперименттік мәліметтерді талдау, нәтижелерді бұрын жарияланған мәліметтермен ядролардың осы аймағынан мультинуклондық тасымалдау өнімдерімен салыстыру. Тәжірибе кезінде жинақталған 50Ti сәуленің дозасы 2,8∙10^17, энергиясы 254 МэВ болды. 48Са сәуленің энергиясы 242-243 МэВ, ал нысананың ортасында ~232,9 МэВ болды. -- Біріктірілген арна әдісі арқылы соқтығысқан 50Ti, 48Ca + 208Pb ядроларының синтез қимасының ядролардың геометриялық пішінін көрсететін деформация параметрлеріне тәуелділігі зерттелді. -- Орташа релятивистік өріс шеңберінде Pu, U, Th және Ra тізбектері үшін деформацияға тәуелді ұжымдық потенциалдық беттер мен инерция моменттері есептелді. Бұл беттер үшін нөлдік нүктенің энергиясы мен айналуына байланысты түзетулер есептеледі. Деформацияға байланысты ұжымдық массалар мен инерция моменттері бар ұжымдық Гамильтонды диагонализациялау үшін компьютерлік бағдарлама айтарлықтай өзгертілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : нет

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : жоқ

Level of implementation (in Russian) : нет

Level of implementation (in Kazakh) : жоқ

Efficiency (in Russian) : Новые экспериментальные данные; новые калибровочные данные; модифицированная теоретическая модель двойной ядерной системы для описания структуры ядер; коллективные спектры, вероятности переходов и другие характеристики тяжелых ядер.

Efficiency (in Kazakh) : Жаңа эксперименттік деректер; жаңа калибрлеу деректері; ядролардың құрылымын сипаттау үшін екілік ядролық жүйенің модификацияланган теориялық моделі; ауыр ядролардың ұжымдық спектрлері, өтпелі ықтималдықтары және басқа сипаттамалары.

Field of application (in Russian) : Область применения: экспериментальная и теоретическая ядерная физика. Целевые потребители: исследовательские группы, работающие в области экспериментальной и теоретической ядерной физики; докторанты, магистранты, обучающиеся по специальностям: Ядерная физика, Теоретическая физика, Техническая физика;

Field of application (in Kazakh) : Күтілетін нәтижелердің әрқайсысының қолданылу саласы және нысаналы тұтынушылары: эксперименттік және теориялық ядролық физика саласында жұмыс істейтін зерттеу топтары; ядролық физика, Теориялық физика, техникалық физика мамандықтары бойынша оқитын докторанттар, магистранттар;