The object of research, development or design (in Russian) : Средневековая история Казахстана. Золотоордынские города, караванные пути и караван-сараи в Западном Казахстане: междисциплинарные исследования (XIII- XV вв.)

The object of research, development or design (in Kazakh) : Қазақстанның орта ғасыр тарихы. «Қазақстанның батыс өңіріндегі Алтынордалық қалалар, көне керуен жолдары және керуен-сарайлар: пәнаралық зерттеулер (ХІІІ-ХV ғғ.)»

Aim of work (in Russian) : Целью программы является выявление взаимосвязей городов Золотой Орды, древних караванных дорог и караван-сараев в западном регионе Казахстана путем междисциплинарного изучения их взаимосвязей, вклада в мировую цивилизацию и определение роли главного центра – города Сарайшык в XIII-XVI вв. и вскрытие его характерного строительного слоя. Основной задачей программы является осуществление междисциплинарных исследований. Изучение и анализ материалов о городах Золотой Орды, древних караванных путях и караван-сараях Западного края Казахстана по исчерпывающим источникам; поиск, учет и археологическое исследование средневековых городов, мест караван-сараев; в результате пополнение сведений о городах, караван-сараях и караванных путях Западного Казахстана; работы по превращению места средневекового Сарайшыка в музей под открытым небом.

Aim of work (in Kazakh) : Бағдарламаның мақсаты Қазақстанның батыс өңіріндегі Алтынордалық қалалар, көне керуен жолдары және керуен-сарайларды пәнаралық зерттеу арқылы олардың өзара байланысын, әлемдік өркениетке қосқан үлесін анықтау және негізгі орталық ретінде Сарайшық қалажұртының XIII-XVІ ғғ. тән құрылыс қабатын ашу. Бағдарламаның негізгі міндеті пәнаралық зерттеулерді жүзеге асыру. Қазақстанның батыс өлкесіндегі алтынордалық қалалар, ежелгі керуен жолдары мен керуен-сарайлары туралы материалдарды жан-жақты дереккөздері бойынша зерттеу және талдау; ортағасырлық қалаларды, керуен-сарайлар орнын іздестіру, есепке алу және археологиялық зерттеу; Нәтижесінде Батыс Қазақстанның қалалары, керуен-сарайлары және керуен жолдары туралы мәліметтер толықтыру; Ортағасырлық Сарайшық орнын ашық аспан астындағы музейге айналдыруға жұмыстану.

Методы исследования (на русском) : Методологическая основа наших исследований ориентирована на исторический принцип, системность и междисциплинарное познание. В связи с этим важную роль играет взаимодополняемость исторических событий, историчность, объективность. В ходе выполнения программы осуществлялись междисциплинарные исследования во взаимосвязи исторического, архивного, фактического, археологического, этнографического, историко-географического, физико-географического, топонимического. Это позволило нам рассмотреть историю городов, караванных дорог и караван-сараев с точки зрения истории развития цивилизации Великой степи, и мировой цивилизации. Также для обеспечения эффективности и полноты темы использовались исторический сравнительный анализ, источниковедческий анализ и междисциплинарные синтетические интегративные подходы. Этот метод был использован в полной мере при реализации нашей комплексной научной программы, состоящей из совокупности результатов сочетания различных методологических уровней. Кроме того, применялись индуктивные методы системного анализа научных исследований. В соответствии с особенностями нашего научного исследования, эффективное использование методических подходов позволило всесторонне и системно рассмотреть проблему.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеулеріміздің әдіснамалық негізі тарихи принципке, жүйелілік пен пәнаралық танымға бағытталған. Соған байланысты тарихи оқиғалардың бірін-бірі толықтыруы, тарихилық, обьективтілік маңызды роль атқарады. Бағдарламаны орындау барысында тарихи, архивтік, деректік, археологиялық, этнографиялық, тарихи-географиялық, физикалық-географиялық, топономикалық өзара байланыста пәнаралық зерттеулер жүзеге асырылды. Бұл бізге қалалар, керуен жолдары мен керуен-сарайлардың тарихын Ұлы дала өркениетінің және әлемдік өркениеттің даму тарихы тұрғысынан қарастыруға мүмкіндік берді. Сондай-ақ, тақырыптың тиімділігі мен толықтығын қамтамасыз ету үшін тарихи салыстырмалы талдау, деректанулық талдау және пәнаралық синтетикалық интегративтік тәсілдер қолданылды. Бұл әдіс әртүрлі методологиялық деңгейдің үйлесу нәтижелері жиынтығынан құралып, кешенді ғылыми бағдарламамызды жүзеге асыруда толығынан пайдаланылды. Бұдан өзге ғылыми зерттеулерді жүйелі талдаудың индуктивті әдістері де қолданылды. Ғылыми зерттеуіміздің ерекшеліктеріне сәйкес, әдістемелік тәсілдерді тиімді қолдану мәселені жан-жақты және жүйелі қарастыруға мүмкіндік берді.

Obtained results and novelty (in Russian) : Результатом и новизной программы является комплексное изучение средневековых городов, караван-сараев и караванных дорог в западном регионе страны, открытие объемного золотоордынского здания в средневековом Сарайшыке, открытие 10 новых стоянок, поселения Карагайлы и Ащысай, караван-сарая Кулиш, издание монографии и книги в рамках программы, 3 статей в журналах, входящих в базу Scoups.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Еліміздің батыс өңіріндегі ортағасырлық қалалар, керуен-сарайлар мен керуен жолдардың кешенді зерттелуі, ортағасырлық Сарайшықта көлемді алтынордалық ғимараттың табылуы, жаңадан 10 тұрақ, Қарағайлы және Ащысай мекендері және Күліш керуен-сарайының ашылуы, бағдарлама аясында монография және кітаптың, Scoups базасына енетін журналдарда 3 мақаланың жарық көруі бағдарламаның алынған нәтижелер мен жаңалығы болып табылады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : В результате исследования были взяты на учет 10 стоянок, 2 поселения, 1 караван-сарай, проведены магнитные исследования в средневековом Сарайшыке, в поселениях Карагайлы, Ащысай, в караван-сарае Кулиш, на стоянке Канал. В рамках программы раскопки, проведенные в течение трех лет: с 2021 по 2023 годы, было выявлено объемное золотоордынское здание. С севера на юг длина превышает 50 м. Здание по размерам пока можно считать самым крупным, открытым в Сарайшыке. С 2021 по 2023 годы опубликовано 1 монография, 1 книга, 28 статей (в том числе 3 статьи в журналах, входящих в базу Scoups, 3 статьи в научных изданиях, рекомендованных Комитетом по обеспечению качества в сфере науки и высшего образования Министерства науки и высшего образования РК).

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Зерттеу нәтижесінде 10 тұрақ, 2 мекен, 1 керуен-сарайдың есепке алынды, Ортағасырлық Сарайшықта, Қарағайлы, Ащысай мекендерінде, Күліш керуен-сарайында, Канал тұрағында магниттік зерттеу жұмыстары жүргізілді. Бағдарлама аясында 2021-2023 жылдар аралығында үш жылдан бері жүргізілген қазба жұмыстары нәтижесінде көлемді алтынордалық ғимарат анықталды. Солтүстіктен оңтүстікке ұзындығы 50 м асады. Ғимаратты көлемі бойынша әзірге Сарайшықта ашылған ең ірі нысан деп санауға болады. 2021-2023 аралығында 1 монография, 1 кітап, 28 мақала жарияланды, мақалалардың 3-і Scoups базасына енетін журналдарда, 3-і ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігі Ғылым және жоғары білім саласындағы сапаны қамтамасыз ету Комитеті ұсынған ғылыми басылымдарда жарияланды.

Level of implementation (in Russian) : По уровню внедрения результатов исследований – это рекомендации по использованию монографии, книги в преподавании в качестве факультативного курса в высших учебных заведениях и как новый материал для музейных экскурсоводов; артефакты, найденные при археологических раскопках и в ходе полевых экспедиций, могут использоваться в качестве музейных экспонатов, а раскопанные по программе средневековые городские постройки могут быть использованы в музее под открытым небом.

Level of implementation (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелерін енгізу дәрежесі бойынша ұсыныстар монография, кітап жоғары оқу орындарына элективті курс ретінде оқытуға және музей экскурсия жүргізушілеріне тың материал ретінде, археологиялық қазбада және далалық барлау экспедициясы кезеңінде табылған жәдігерлерді музей экспонаты ретінде, бағдарлама бойынша қазылған ортағасырлық қала құрылыстарын ашық аспан музейіне пайдалануға болады.

Efficiency (in Russian) : Программа с экономической точки зрения выгодна и важна. В Сарайшыке в результате развития международного и внутреннего туризма увеличивается число туристов, создаются новые рабочие места, решаются социальные проблемы. Проектные исследования в 2021-2023 гг. открывают путь к дальнейшим исследованиям города Сарайшык.

Efficiency (in Kazakh) : Бағдарлама экономикалық тұрғыдан тиімді де маңызды. Сарайшықта халықаралық және ішкі туризмді дамыту нәтижесінде туристер саны артып, жаңа жұмыс орындары ашылып, әлеуметтік мәселелер шешімін табады. 2021-2023 жж. аралығындағы жоба зерттеулері Сарайшық қаласын одан әрі зерттеулерге жол ашады.

Field of application (in Russian) : Область применения результатов работы заключаются в том, что результаты программы могут широко использоваться в сфере истории, археологии, географии, топографии, этнографии, музееведения, туризма.

Field of application (in Kazakh) : Жұмыс нәтижелерін қолдану аумағы бағдарлама нәтижелерін тарих, археология, география, топография, этнография, музейтану, туризм салалары кеңінен қолдана алады.