The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследований являются методы прогноза лавинной опасности

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысаны қар көшкіні қаупін болжау әдістері болып табылады

Aim of work (in Russian) : Разработать методику оценки и прогнозирования лавинной опасности разного уровня с применением искусственного интеллекта

Aim of work (in Kazakh) : Жұмыстың мақсаты-жасанды интеллектті қолдана отырып, әртүрлі деңгейдегі қар көшкіні қаупін бағалау және болжау әдістемесін жасау

Методы исследования (на русском) : Методы исследований: статистический, математический, искусственные нейпр онные сети

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу әдістері: статистикалық, математикалық, жасанды нейрондық желілер

Obtained results and novelty (in Russian) : В ходе выполнения НИР получены следующие научные результаты: 1. Создана база данных о снежно-метеорологических условиях и сходах лавин в Иле Алатау с 2000 по 2023 годы. 2. Разработан метод оценки и прогноза лавинной опасности с применением искусственного интеллекта. 3. Создана концепция автоматизированной системы прогноза лавинной опасности. 4. Разработана методика составления лавинного бюллетеня для Иле Алатау. 5. Разработана методика измерения параметров лавин с применением БПЛА. Научная новизна исследований заключается в разработке метода оценки и прогноза лавинной опасности с применением искусственного интеллекта.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : ҒЗЖ орындау барысында келесі ғылыми нәтижелер алынды: 1. 2000-2023 жылдар аралығында Іле Алатауындағы қар-метеорологиялық жағдайлар мен қар көшкіндері туралы мәліметтер базасы құрылды. 2. Жасанды интеллектті қолдана отырып, қар көшкіні қаупін бағалау және болжау әдісі жасалды. 3. Қар көшкіні қаупін болжаудың автоматтандырылған жүйесінің тұжырымдамасы жасалды. 4. Іле Алатауы аумағы үшін қар көшкіні бюллетенін жасау әдістемесі әзірленді. 5. Қар көшкіні параметрлерін ұшқышсыз ұшу аппараттарын қолдану арқылы өлшеу әдістемесі жасалды. Зерттеудің ғылыми жаңалығы жасанды интеллектті қолдана отырып, қар көшкіні қаупін бағалау және болжау әдісін жасау болып табылады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Практическая значимость результатов заключается в разработке передовых методов прогнозирования снежных лавин, обеспечивающих предотвращение чрезвычайных ситуаций природного характера и снижение риска стихийных бедствий. Экономическая значимость работы заключается в снижении ущерба от схода лавин. Социальный эффект заключается в обеспечении лавинной безопасности населения.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Нәтижелердің практикалық маңыздылығы табиғи сипаттағы төтенше жағдайлардың алдын алуды және табиғи апаттар қаупін азайтуды қамтамасыз ететін қар көшкінін болжаудың озық әдістерін әзірлеу болып табылады. Жұмыстың экономикалық маңыздылығы қар көшкінінен болатын зиянды азайту болып табылады. Әлеуметтік әсер-халықтың қар көшкіні қауіпсіздігін қамтамасыз ету.

Level of implementation (in Russian) : Результаты опубликованы в 12 статьях и доложены в 6 докладах на 56 международных конфеоенциях. Лавинный бюллетень публикуется в социальных сетях и передается в Департамент по чрезвычайным ситуациям города Алматы. Руководство по использованию программы искусственного интеллекта для прогнозов лавинной опасности передано на снеголавинные станции Шымбулак и Большое Алматинское Озеро Казгидромета.

Level of implementation (in Kazakh) : Нәтижелер 12 мақалада жарияланды және 56 халықаралық конференцияда 6 баяндамада баяндалды. Қар көшкіні бюллетені әлеуметтік желілерде жарияланады және Алматы қаласының Төтенше жағдайлар департаментіне беріледі. Қар көшкінінің қауіптілігін болжау үшін жасанды интеллект бағдарламасын пайдалану жөніндегі Нұсқаулық Шымбұлақ қар көшкіні станциялары мен Қазгидромет Үлкен Алматы көліне берілді.

Efficiency (in Russian) : Оправдываемость прогноза лавинной опасности с применением метода искусственного интеллекта составляет 89-92 %. Социальный эффект от реализации проекта заключается в своевременном информировании населения и туристов о возможном сходе снежных лавин, способствующем предотвращению чрезвычайных ситуаций природного характера и снижению ущерба от стихийных бедствий. Экономический эффект заключается в уменьшении простоя туристических и горнолыжных объектов из-за необоснованных закрытий при ошибочных прогнозах лавинной опасности.

Efficiency (in Kazakh) : Жасанды интеллект әдісін қолдана отырып, қар көшкіні қаупін болжаудың негізділігі 89-92 % құрайды. Жобаны іске асырудың әлеуметтік әсері табиғи сипаттағы төтенше жағдайлардың алдын алуға және табиғи апаттардан болатын залалды азайтуға ықпал ететін қар көшкінінің ықтимал түсуі туралы халықты және туристерді уақтылы хабардар ету болып табылады. Экономикалық әсер қар көшкіні қаупінің қате болжамдары кезінде негізсіз жабылу салдарынан туристік және тау шаңғысы нысандарының тоқтап қалуын азайту болып табылады.

Field of application (in Russian) : Полученные результаты рекомендуются к использованию Казгидрометом, Казселезащитой и Департаментом по ЧС г. Алматы для прогноза лавинной опасности и оповещения населения и хозяйствующих субъектов. Для дальнейшего совершенствования методов прогноза лавинной опасности необходимо создать автоматизированную систему мониторинга условий лавинообразования.

Field of application (in Kazakh) : Алынған нәтижелер қар көшкіні қаупін болжау, халықты және шаруашылық жүргізуші субъектілерді хабардар ету үшін Қазгидромет, Қазселденқорғау және Алматы қаласы ТЖ Департаментімен пайдалануға ұсынылады. Қар көшкіні қаупін болжау әдістерін одан әрі жетілдіру үшін қар көшкіннің пайда болу жағдайларын бақылаудың автоматтандырылған жүйесін құру қажет.