The object of research, development or design (in Russian) : Эпиграфические памятники Казахстана и соседних регионов

The object of research, development or design (in Kazakh) : Қазақстан мен көршілес өңірлердің эпиграфиялық ескерткіштері

Aim of work (in Russian) : Цель 1-го этапа – Сравнительно-сопоставительное изучение эпиграфических памятников Казахстана и соседних регионов (архитектурных стилей, камнерезного искусства, символов, каллиграфии, содержания надписей, лексики, социальной титулатуры в текстах надписей и др.

Aim of work (in Kazakh) : Бірінші кезеңнің мақсаты – Қазақстан мен көршілес аймақтардың эпиграфикалық ескерткіштерді (архитектуралық стильдер, тас кесу өнері, рәміздер, каллиграфия, жазбалар мазмұны, лексика, жазбалар мәтіндеріндегі әлеуметтік титулатура және т.б.) салыстырмалы зерттеу негізінде Алтын Ордадан кейінгі қоғамның дәстүрі мен мәдениетіндегі сабақтастық пен трансформация нысандарын айқындау.

Методы исследования (на русском) : Методологической основой исследования являются принципы историзма, объективности, единства национальных и общечеловеческих ценностей и диалектического подхода к изучению историко-культурных процессов. В работе использованы системный, историко-сравнительный и сравнительно-типологический методы, также герменевтический анализ религиозных текстов разных эпох; феноменологический анализ мемуаров паломников. Сочетание методов и подходов следующих дисциплин: этнография; устная история; просопография; картография; анализ текстов на арабском, персидском, тюркских, казахском языках Методологический инструментарий базируется на сборе материалов включенного наблюдения, глубинных интервью с представителями различных социальных слоев, через широкое использование приемов устной истории и совмещение традиционных методов исторической науки и этнологии, антропологии и языкознания. Исследование опиралось на историографическое наследие местной тематики, труды по местной истории, об источниках местного происхождения. Особое значение придавалось мемори-стадиз (memory studies), кейз-стадиз (case studies), что заключается в углубленном проведении исследований в нескольких отобранных для этого центрах, комплексах сакральных мест. Затем после проведения исследований на нескольких объектах проведен анализ результатов по нескольким заранее определенным параметрам.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеудің әдіснамасы тарихилық, объективтілік, ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтардың бірлігі және тарихи-мәдени процестерді зерттеуге диалектикалық көзқарас принциптеріне негізделген. Жұмыста жүйелік, тарихи-салыстырмалы және салыстырмалы-типологиялық әдістер, сондай-ақ әртүрлі дәуірлердегі діни мәтіндерді герменевтикалық талдау; қажылардың естеліктерін феноменологиялық талдау пайдаланылды. Келесі пәндердің әдістері мен тәсілдерінің үйлесімі: этнография; ауызша тарих; просопография; картография; араб, парсы, түркі, қазақ тілдеріндегі мәтіндерді талдау. Әдістемелік құралдар ауызша тарих әдістерін кеңінен қолдану және тарихи ғылым мен этнологияның, антропология мен лингвистиканың дәстүрлі әдістерін біріктіру арқылы енгізілген бақылау материалдарын жинауға, әртүрлі әлеуметтік топтардың өкілдерімен терең сұхбаттарға негізделген. Зерттеу жергілікті тақырыптың тарихнамалық мұрасына, жергілікті тарих туралы, жергілікті шығу тегі туралы еңбектерге сүйенді. Мемори-стадизге (memory studies), кейз-стадизге (case studies) ерекше мән берілді, оны жүргізу үшін таңдалған бірнеше орталықтарда, киелі орындар кешендерінде терең зерттеулер жүргізуден тұрды. Соңынан бірнеше объектілерде зерттеулер жүргізілгеннен кейін бірнеше алдын-ала анықталған параметрлер бойынша нәтижелерге талдау жасалды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Осуществлены поиск, выбор и разработка теоретической концепции и методологических инструментов. Изучены методологические разработки зарубежных ученых, занимающихся изучением эпиграфических источников. Проведены археографические работы в фондах Турецкой Республики, Архива НАН РК, Музея заповедника Азрет-Султан, РГИА СПб. Проведена экспедиция по изучению эпиграфических памятников комплекса музея-заповедника Ходжи Ахмеда Ясави, Дагестана (Дербент, село Терекли-Мектеб), Волгоградской области. Осуществлена камеральная обработка собранных в ходе экспедиции материалов и расшифрованы материалы. Материалы, собранные в ходе полевых экспедиции обработаны, переведены эпиграфические тексты. Проведены сравнительно-сопоставительное изучение эпиграфических памятников Казахстана с памятниками сопредельных государств, с ногайскими сынтасами (Россия) и эпиграфическими памятниками Самарканда, Узбекистан. В результате изучения оригинальных материалов эпиграфики, архитектуры, лексики мемориальных памятников, выясняется что традиция изготовления и установки декоративных надгробий на огромной территории от современного китайского Синьцзяна и до Крыма (включая Поволжье), достигла своего пика именно в золотордынский период. Сложилась особая культура украшения надгробий, которые имели более или менее стандартные формы в каждую эпоху и особенности в каждом регионе.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Теориялық тұжырымдама, әдіснамалық құралдарды іздеу, таңдау және әзірлеу жүзеге асырылды. Эпиграфиялық дереккөздерді зерттеумен айналысатын шетелдік ғалымдардың әдіснамалық әзірлемелері зерттелді. Түркия Республикасының, ҚР ҰҒА архиві, Әзірет Сұлтан музей-қорығының, Санкт-Петербургтегі Ресей мемлекеттік тарихи архиві қорларында археографиялық жұмыстар жүргізілді. Қожа Ахмет Ясауи музей-қорық кешенінің, Дағыстанның (Дербент, Терекли-Мектеб ауылы), Волгоград облысының эпиграфикалық ескерткіштерін зерттеу экспедициясы жүзеге асырылды. Экспедиция барысында жиналған материалдарды камералдық өңдеу, материалдардың мағынасын ашу жұмыстарын жүргізілді. Далалық экспедиция барысында жиналған материалдар өңделді, эпиграфикалық мәтіндер аударылды, жергілікті материалдармен салыстырмалы жұмыстар барысында пайдаланылатын болады, мақалалар, есептер түрінде ғылыми айналымға енгізіледі. Қазақстанның эпиграфикалық ескерткіштері іргелес мемлекеттердің ескерткіштерімен, ноғай сынтастарымен (Ресей) және Самарқанд (Өзбекстан) эпиграфикалық ескерткіштерімен салыстырмалы-салғастырмалы зерттеу жүргізілді. Эпиграфика, архитектура, мемориалдық ескерткіштердің лексикасының түпнұсқа материалдарын зерттеу нәтижесінде қазіргі Қытай Шыңжаңынан Қырымға дейінгі (Еділ аймағын қосқанда) кең аумақта декоративті құлпытастарды жасау, орнату дәстүрі дәл Алтын Орда кезеңінде шыңына жеткені анықталды. Әр дәуірде және әр аймақта азды-көпті стандартты формалары бар құлпытастарды безендірудің ерекше мәдениеті қалыптасты

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Реализация данного проекта послужит делу заполнения «белых пятен», лакун в изучении истории и культуры Казахстана в новое и новейшее время. Введение большого корпуса эпиграфических первоисточников в научный оборот станет подспорьем для открытия новых направлений в отечественной и мировой науке. Сравнительно-сопоставительное изучение памятников материального и духовного наследия постзолотоордынских обществ подчеркнет наше общее, неделимое и особенно актуальное на сегодняшний день духовное наследие.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жобанының жүзеге асырылуы Қазақстанның тарихы мен мәдениетін жаңа және қазіргі уақытта зерделеуде «ақтаңдақтарды», кемшін тұстарын толықтыруда қызмет етеді. Эпиграфикалық түп дереккөздердің үлкен корпусын ғылыми айналымға енгізу отандық және әлемдік ғылымдағы жаңа бағыттардың ашылуына көмек болады. Алтын Ордадан кейінгі кезеңдегі қоғамдардың материалдық және рухани мұра ескерткіштерін салыстырмалы-салғастырмалы түрде зерттеу біздің бәрімізге ортақ, бөлінбейтін және бүгінгі таңда ерекше өзекті рухани мұрамызды айқындай түседі.

Level of implementation (in Russian) : За отчетный период опубликовано 15 научных работ, в т. ч. в отечественных изданиях 13 статей, из них 5 статей в изданиях Комитета по обеспечению качества в сфере науки и высшего образования МНВО РК. 2 статья в Scopus и Web of Science, в зарубежных изданиях 2 статей, 1 книга-альбом. Результаты исследований представлены в 33 докладах на международных научно-практических конференциях, круглых столах, семинарах. Получено 1 авторское свидетельство

Level of implementation (in Kazakh) : Есептік кезеңде 15 ғылыми жұмыс жарияланды, оның ішінде отандық басылымдарда 13 мақала, ҚР ҒЖБМ Ғылым және жоғары білім саласындағы сапаны қамтамасыз ету комитетінің басылымдарында 5 мақала. Scopus және Web of Science базаларында 2 мақала, шетелдік басылымдарда 2 мақала, 1 кітап-альбом. Зерттеу нәтижелері халықаралық ғылыми-практикалық конференцияларда, дөңгелек үстелдерде, семинарларда 33 баяндамада ұсынылған. 1 авторлық куәлік алынған.

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Результаты проекта будут применяться в региональных центрах для развития инфраструктуры международного и локального туризма, патриотического воспитания молодежи и восполнения лакун в исторических исследованиях, внедрения новых материалов в образовательные программы и т. д.

Field of application (in Kazakh) : Жобаның нәтижелері өңірлік орталықтарда халықаралық және жергілікті туризм инфрақұрылымын дамыту, жастарды патриоттық тәрбиелеу және тарихи зерттеулерде кемшін тұстарды толықтыру, білім беру бағдарламаларына жаңа материалдарды енгізуде және т.б. қолданылатын болады.