The object of research, development or design (in Russian) : Агрометеорологические условия, сельскохозяйственные культуры (зерновые, зернобобовые, масличные, кормовые культуры)

The object of research, development or design (in Kazakh) : Агрометеорологиялық жағдайлар, ауылшаруашылық дақылдары (дәнді, дәнді-бұршақты, майлы, жемшөп дақылдары)

Aim of work (in Russian) : Разработать рекомендации по адаптации и устойчивости сельскохозяйственных культур к изменению климата в различных почвенно-климатических зонах Северного Казахстана.

Aim of work (in Kazakh) : Солтүстік Қазақстанның әртүрлі топырақ-климаттық аймақтарында ауыл шаруашылығы дақылдарының климаттың өзгеруіне бейімделуі және орнықтылығы жөнінде ұсынымдар әзірлеу.

Методы исследования (на русском) : В процессе реализации проекта были использованы следующие методы исследования: - наблюдение за погодой, влажностью почвы и состоянием сельскохозяйственных культур; - обработка и анализ материала, полученного в результате наблюдений за ростом и развитием, биомассой и продуктивностью сельскохозяйственных культур. - статистическая обработка и анализ многолетних метеорологических данных и данных урожайности сельскохозяйственных культур; - графический анализ динамики изменения в течение вегетационного периода метеорологических показателей, запасов влаги в почве и биомассы растений. - графический анализ временного изменения за многолетний период агроклиматических показателей и урожайности сельскохозяйственных культур; - ГИС-технология (ArcGIS) для построения агроклиматических карт, с целью анализа пространственного распределения агроклиматических показателей; - расчетные методы оценки теплообеспеченности, влагообеспеченности и засушливости вегетационного периода.

Методы исследования (на казахском) : Жобаны іске асыру барысында келесі зерттеу әдістері қолданылды: - ауа-райын, топырақтың ылғалдылығын және ауылшаруашылық дақылдарының жай-күйін бақылау; - ауылшаруашылық дақылдарының өсуі мен дамуын, биомассасы мен өнімділігін бақылау нәтижесінде алынған материалды өңдеу және талдау; - көпжылдық метеорологиялық деректерді және ауылшаруашылық дақылдарының өнімділік деректерін статистикалық өңдеу және талдау; - метеорологиялық көрсеткіштердің, топырақ ылғал қорының және өсімдіктер биомассасының вегетациялық кезең бойында өзгеру динамикасын графикалық талдау; - агроклиматтық көрсеткіштер мен ауылшаруашылық дақылдары өнімділігінің көпжылдық кезеңде уақыттық өзгеруін графикалық талдау; - агроклиматтық көрсеткіштердің кеңістіктік таралуын талдау мақсатында агроклиматтық карталарды құруға арналған ГАЖ технологиясы (ArcGIS); - вегетациялық кезеңнің жылуқамтамасыздығын, ылғалқамтамасыздығын және қуаңшылдығын бағалаудың есептік әдістері.

Obtained results and novelty (in Russian) : В вегетационный период 2023 года погода была относительно благоприятной на МС Петропавловск и Костанай, особо неблагоприятной – на МС Шортанды и Красноармейка. Вегетационный период был не засушливым на МС Петропавловск и Костанай, сильно засушливым на МС Шортанды и Красноармейка. Анализ динамики запасов влаги в почве показал, что благоприятные условия увлажнения сложились на севере Костанайской и Северо-Казахстанской областей, а в центральной части Акмолинской и Павлодарской областей - дефицит почвенной влаги. В текущем году при разных сроках сева удобрение повлияло на продолжительность вегетации пшеницы и ячменя, а на чечевицу и горох – нет. Технология возделывания не оказала влияния на продолжительность вегетации льна. При анализе динамики изменения биомассы растений установлено, что более высокая биомасса растений и количество семян сформировались у пшеницы и ячменя при внесении фосфорных удобрений, у гороха и чечевицы - азотно-фосфорных. За последние 33 года в северных областях теплообеспеченность и осадки холодного периода имели тенденцию роста, осадки за вегетацию - снижения. Влагообеспеченность и засушливость вегетационного периода имели тенденцию снижения, т.е. ухудшаются агрометеорологические условия. Разработаны 6 агроклиматических карт. Проанализирована динамика урожайности за 22 года зерновых (8), зернобобовых (3), масличных (5) и кормовых культур (5). Наблюдается тенденция роста урожайности, связанная с повышением культуры земледелия.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 2023 жылғы вегетациялық кезеңінде ауа райы Петропавловск және Қостанай МС-да салыстырмалы түрде қолайлы, ал Шортанды және Красноармейка МС-да өте қолайсыз болды. Вегетациялық кезең Петропавл мен Қостанай МС-да құрғақ емес, ал Шортанды мен Красноармейка МС-да өте құрғақ болды. Топырақтағы ылғал қорының динамикасын талдау, Қостанай және Солтүстік-Қазақстан облыстарының солтүстігінде ылғалданудың қолайлы жағдайы, ал Ақмола мен Павлодар облыстарының орталық бөлігінде ылғал тапшылығы орныққанын көрсетті. Ағымдағы жылы әр түрлі себу кезеңінде тыңайтқыш бидай мен арпаның өсу ұзақтығына әсер етті, ал жасымық пен бұршаққа - жоқ. Өсіру технологиясы зығырдың вегетация ұзақтығына әсер етпеді. Өсімдік биомассасының өзгеру динамикасын талдағанда, өсімдіктердің жоғары биомассасы мен тұқым мөлшері бидай мен арпада фосфор тыңайтқыштарын, бұршақ пен жасымықта азот-фосфор тыңайтқыштарын қолдану кезінде болғандығы анықталды. Соңғы 33 жылда солтүстік облыстарда жылуқамтамасыздық және салқын кезеңіндегі жауын мөлшері өсу үрдісіне, вегетациялық кезеңдегі жауын мөлшері - төмендеу үрдісіне ие болды. Вегетациялық кезеңнің ылғалқамтамасыздығы мен қуаңшылдығы төмендеу үрдісіне ие болды, яғни агрометеорологиялық жағдай нашарлап келеді. Агроклиматтық 6 карталар жасалды. Дәнді (8 дақыл), бұршақ (3), майлы (5) және жемшөп (5) дақылдар өнімділігінің 22 жылдағы динамикасы талданады. Егіншілік мәдениетінің артуына байланысты өнімділіктің өсу үрдісі байқалады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Разработаны 6 агроклиматических карт: 1. Дата перехода температуры воздуха через 10оС весной в Северном Казахстане; 2. Продолжительность вегетационного периода в Северном Казахстане; 3. Теплообеспеченность вегетационного периода в Северном Казахстане; 4. Влагообеспеченность вегетационного периода в Северном Казахстане; 5. Засушливость вегетационного периода в Северном Казахстане; 6. Агроклиматическое зонирование территории Северного Казахстана.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Агроклиматтық 6 карталар жасалды: 1. Солтүстік Қазақстанда ауа температурасының көктемде 10оС арқылы өту күні; 2. Солтүстік Қазақстанда вегетациялық кезеңнің ұзақтығы; 3. Солтүстік Қазақстанда вегетациялық кезеңнің жылуқамтамасыздығы; 4. Солтүстік Қазақстанда вегетациялық кезеңнің ылғалқамтамасыздығы; 5. Солтүстік Қазақстанда вегетациялық кезеңнің қуаңшылдығы; 6. Солтүстік Қазақстан аумағын агроклиматтық аймақтарға бөлу.

Level of implementation (in Russian) : В первом году исследования внедрение не предусмотрено.

Level of implementation (in Kazakh) : Зерттеудің бірінші жылында енгізу қарастырылмаған.

Efficiency (in Russian) : Разработанные 6 агроклиматические карты будут использоваться в деятельности структурных подразделений МСХ РК (областные и районные управления сельского хозяйства, НИИ, СХОС и т.д.), а также в учебных заведениях.

Efficiency (in Kazakh) : Әзірленген 6 агроклиматтық карталар ҚР АШМ құрылымдық бөлімшелерінің (облыстық және аудандық ауылшаруашылық басқармалары, ҒЗИ, АШТС және т.б.) қызметінде, сондай-ақ оқу орындарында қолданылатын болады.

Field of application (in Russian) : Сельское хозяйство

Field of application (in Kazakh) : Ауыл шаруашылығы