The object of research, development or design (in Russian) : Изотопы радона и их дочерние продукты распада (ДПР)

The object of research, development or design (in Kazakh) : Радон изотоптары және оның еншілес ыдырау өнімі (ЕЫӨ)

Aim of work (in Russian) : Исследование динамики накопления изотопов радона и его ДПР в организме человека, объектах антропогенной среды и вычисление на этой основе рисков онкозаболеваемости различных когорт населения и в различных условиях проживания при выполнении мониторинговых измерений топологий распределения активности изотопов радона и его ДПР.

Aim of work (in Kazakh) : Радон изотоптарының және оның ЕЫӨ-нің адам ағзасында, антропогендік орта нысандарында жинақталу қарқынын зерттеу және осы негізде радон изотоптары мен оның ЕЫӨ белсенділігінің таралу топологиясын мониторингтік өлшеулерді орындау кезінде халықтың әртүрлі когорталарының (топтарының) және әртүрлі өмір сүру жағдайларында онкологиялық ауруға шалдығу қаупін есептеу.

Методы исследования (на русском) : В рамках исследования применялся широкий комплекс методов, включающий альфа-радиометрию, бета- и гамма-спектрометрию, измерение объёмной активности радона и его ДПР и методы теоретического компьютерного моделирования.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу аясында альфа-радиометрия, бета- және гамма-спектрорадиометрия, радон мен оның ЕЫӨ көлемді белсенділігін өлшеу және теориялық компьютерлік модельдеу әдістерін қамтитын әдістердің кең кешені қолданылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : 1. Разработаны методики для измерения топологии распределения локальных зон фоновой радиации. Новизна-экспресность разработанных методов in-vivo. 2. Проведен мониторинг топологии эманации Rn в непрерывном круглогодичном режиме. Обнаружено резкое отклонение от барометрической формулы в зданиях, расположенных вблизи разлома. Выполнен расчет получаемых доз и рисков от естественных источников радиации на основе полученных мониторинговых измерений. Новизной оказалось обнаружение закономерности эволюции доз, рисков онкозаболевания от этажности проживания,расстояния до выявленных тектонических разломов. 3. Выполнены моделирующие измерения онкопоражений изотопами радона биообъектов. Новизной оказалось уточнение полных коэффициентов поглощения для легких и легчайших химических элементов при вычислении доз и рисков онкозаболеваемости. 4. Построены закономерности распределения изотопов Rn и его ДПР в организме человека в зависимости от расстояния проживания до тектонического разлома и антропогенных признаков. Обнаружено, что в организме человека локально в зависимости от расстояния проживания до тектонического разлома накапливается радиоактивность по экспоненциальному закону. 5. Разработаны радиобиофизические модели распределения альфа-,бета- и гамма-фона по биообъектам и телу человека. Новизной оказалось выявление формирования интегрированной по времени фоновой радиоактивности, с учетом механизмов распада, непрерывного поступления радона и его кинетика в организме.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 1. Жергілікті фондық радиация аймақтарының таралу топологиясын өлшеуге арналған әдістемелер әзірленді.Әзірленген in-vivo әдістерінің жеделдігі жаңалық болып табылады. 2. Жыл бойы үздіксіз режимде Rn эманациясының топологиясына мониторинг жүргізілді. Тектоникалық ақауға жақын орналасқан ғимараттарда барометрлік формуладан күрт ауытқу анықталды. Алынған мониторингтік өлшемдері негізінде табиғи радиация көздерінен алынатын дозалар мен тәуекелдерді есептеу орындалды. Доза эволюциясының заңдылығы мен онкологиялық ауруға шалдығу қаупінің анықталуы жаңашылдығы болып табылды. 3. Бионысандардың радон изотоптарымен онкологиялық жарақаттануды модельдеу өлшемдері орындалды. Онкологиялық аурулардың дозалары мен тәуекелдерін есептеу кезінде жеңіл және өте жеңіл химиялық элементтер үшін толық сіңіру коэффициенттерін нақтылау жаңашылдығы болды. 4. Rn изотоптарының таралу заңдылықтары және оның адам ағзасындағы ЕЫӨ-і тектоникалық ақауларға дейінгі өмір сүру қашықтығына және антропогендік белгілерге негізделген. Адам ағзасында экспоненциалды заң бойынша радиоактивтілік тектоникалық ақауларға дейінгі өмір сүру қашықтығына байланысты жергілікті түрде жинақталатыны анықталды. 5. Альфа, бета және гамма-фонның биообъектілер мен адам ағзасына таралуының радиобиофизикалық модельдері әзірленді. Ыдырау механизмдерін, радонның үздіксіз жеткізілуін және оның организмдегі кинетикасын ескере отырып, уақыт бойынша интеграцияланған фондық радиоактивтіліктің қалыптасуын анықтау жаңашылдық болды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Настоящие исследования показали, что экспресс-измерения существующими промышленными радиометрами и спектрометрами альфа-, бета- и гамма-излучения, позволяют с высокой точностью определить локализацию накопления радионуклидов в органах и организме человека в целом. Это в свою очередь, позволяет с большей точностью диагностировать онкозаболеваемость, если она генетически связана, согласно данным МКРЗ, с альфа-излучением естественных радионуклидов. Так, например, при обследовании пациентов с раком левой молочной железы, именно она оказалось максимально радиоактивной. Аналогичный эффект выявлен у пациента при диагностики рака правой молочной железы. Технико-экономические показатели данного исследования связаны с тем, что при наличии в клиниках и поликлиниках переносных радиометрических и спектрометрических приборов существенно ускоряется адекватная диагностика онкозаболеваемости или риска онкозаболеваемости.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Осы зерттеулер қолданыстағы өнеркәсіптік радиометрлермен және альфа-, бета-және гамма - сәулеленудің спектрометрлерімен экспресс-өлшеулер радионуклидтердің ағзаларда және жалпы адам ағзасында жинақталуын жоғары дәлдікпен анықтауға мүмкіндік беретінін көрсетті. Бұл, өз кезегінде, қатерлі ісік ауруын диагностикалауға мүмкіндік береді, егер ол генетикалық байланысты болса, Радиологиялық қорғау жөніндегі халықаралық конгресстің мәліметтері бойынша табиғи радионуклидтердің альфа сәулеленуімен. Мысалы, сол жақ сүт безінің қатерлі ісігі бар науқастарды тексеру кезінде ол мүмкіндігінше радиоактивті болып шықты. Науқаста оң жақ сүт безінің қатерлі ісігін диагностикалау кезінде ұқсас әсер анықталды. Бұл зерттеудің техникалық-экономикалық көрсеткіштері клиникалар мен емханаларда тасымалданатын радиометриялық және спектрометриялық құрылғылар болған кезде қатерлі ісік ауруының немесе қатерлі ісік ауруының барабар диагностикасы едәуір жеделдетілетіндігімен байланысты.

Level of implementation (in Russian) : Внедрения не предусмотрено.

Level of implementation (in Kazakh) : Внедрения не предусмотрено.

Efficiency (in Russian) : Эффективность проекта в области радонотерапии достаточно высокая, так как позволяет более точно определять продолжительность процедур пациентов при принятии радоновых ванн и ингаляциях. Это означает уменьшение времени радонотерапевтических процедур при повышенной радиоактивности данного организма и, следовательно, уменьшение дозовой нагрузки изотопами радона и его ДПР.

Efficiency (in Kazakh) : Радон терапиясы саласындағы жобаның тиімділігі өте жоғары, өйткені ол радон ванналары мен ингаляцияларды қабылдау кезінде пациенттердің процедураларының ұзақтығын дәл анықтауға мүмкіндік береді. Бұл белгілі бір ағзаның радиоактивтілігі жоғарылаған кезде радон терапиясының уақытын азайтуды, демек, радон мен оның ЕЫӨ изотоптарының дозалық жүктемесін азайтуды білдіреді.

Field of application (in Russian) : Радиационный мониторинг окружающей среды и биообъектов. Радиометрия в биологии и медицине.

Field of application (in Kazakh) : Қоршаған орта мен биообъектілердің радиациялық мониторингі. Биологиядағы және медицинадағы радиометрия