The object of research, development or design (in Russian) : Люпин, нут, суданская трава

The object of research, development or design (in Kazakh) : Люпин, ноқат, судан шөбі

Aim of work (in Russian) : Создание новых высокобелковых и засухоустойчивых сортов кормовых культур и их внедрение в производство.

Aim of work (in Kazakh) : Жаңа жоғары ақуызды және құрғақшылыққа төзімді малазықтық дақылдарын құру және оларды өндіріске енгізу

Методы исследования (на русском) : В питомниках селекции и семеноводства проведены работы согласно методике селекционной оценки и получения оригинальных семян. Фенологические наблюдения, биометрические измерения проведены по методикам, принятым при закладке полевых опытов: «Методика полевого опыта», Методические указания по изучению зернобобовых культур, Методические указания по изучению коллекционных образцов кукурузы, сорго и крупяных культур. Методическими указаниями по проведению полевых опытов с кормовыми культурами ВНИИ кормов. При гибридизации использовались методика, предложенная В.Ф. Дорофеевым, Ю.П. Лаптевым, Н.М. Чекалиным. Структурный анализ проводилось по основным хозяйственно-ценным признакам и свойствам. Перед уборкой делянок проводился отбор структурного снопа с учетных площадок. Содержание протеина в зерне - методом Къельдаля (ГОСТ 10846-91) и ИК-спектроскопически (PacificScientific 4250: .Методы статобработки Программы Windows Excel для статистической обработки результатов, корреляционного, кластерного анализов.Сортовые и посевные качества семян выявлены на основе следующих ГОСТов: ГОСТ 12037-81, ГОСТ 12038-84, -82,– ГОСТ 12039-82.

Методы исследования (на казахском) : Селекция және тұқым шаруашылығы питомниктерінде селекциялық бағалау және бірегей тұқымдарды алу әдістемесіне сәйкес жұмыстар жүргізілді. Фенологиялық байқаулар, биометрикалық өлшеулер далалық тәжірибелер егу кезінде қабылданған әдістемелер бойынша жүргізілді: «Далалық тәжірибе әдістемесі»; Жүгері, құмай және жарма дақылдарының коллекциялық үлгілерін зерттеу бойынша әдістемелік нұсқаулар. Бүкілресейлік жемшөп шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының мал азықтық дақылдарымен егістік тәжірибелерін жүргізуге арналған әдістемелік нұсқаулары арқылы жүзеге асты. Будандастыру кезінде В.Ф. Дорофеев, Ю.П. Лаптев, Н.М. Чекалин ұсынған әдістеме қолданылды.Құрылымдық талдау негізгі шаруашылық-бағалы белгілері мен қасиеттері бойынша жүргізілді. Мөлтектерді жинау алдында есептік алаңдардан құрылымдық талдауға бау алынып, іріктеу жүргізілді. Дәндегі протеиннің құрамы - бұрын жасалған градуирлеу теңдеулері негізінде Къельдаль (МЕМСТ 10846-91) және АК-спектроскопиялық (PacificScientific 4250) әдісімен; Май құрамы (МЕМСТ 10857-64) 98 және АК-спектроскопиялық әзірленген калибрлеу теңдеулері бойынша анықталды; Статистикалық өңдеу әдістері: нәтижелерді статистикалық өңдеуге арналған Windows Excel бағдарламалары және корреляциялық, кластерлік талдаулар арқылы жүзеге асты.Тұқымның сорттық және егістік сапасы мынадай МЕМСТ негізінде анықталды: МЕМСТ 12037-81, МЕМСТ 12038-84, -82, - МЕМСТ 12039-82.

Obtained results and novelty (in Russian) : Впервые для неполивного и богарного земледелия для различных регионов Казахстана изучены селекционные материалы люпина – 17, нута -265, суданской травы -34 линии и номеров кормовых культур. Проведен посев, фенологические наблюдения, регистрация фаз развития, морфологических особенностей селекционных номеров люпина, нута, суданской траве. В полевых условиях по люпину выделены холодостойкие и устойчивые к антракнозу 5 номеров. Отобраны следующие номера по нуту: в селекционных питомниках СП-I - К-3046,29-Б, К-2197, СП-II – 7107, 7123, 7102. По результатам математической обработки по люпину в питомнике конкурсного сортоиспытания при уровне значимости 0,95 наименьшая существенная разность равна 0,96 ц/га, по нуту -0,65 ц/га и по суданской траве - 1,5 ц/га. По результатам биохимической оценки показатель протеина номеров люпина составляет от 33,7- 37,4% , у нута от 30,4-32,6%, у суданской травы от 11,0-12,6%. По результатам экологического сортоиспытания урожайность люпина в среднем составляет – 12 ц/га; урожайность нута от 6,9-11,6 ц/га; урожайность зеленой массы суданской травы 112-114 ц/га. Велись работы по разработке 5 сортовых технологий по люпину, нуту, суданской траве. Все работы выполнены в полном объеме.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Алғаш рет Қазақстанның әртүрлі аймақтары үшін суарылмайтын және тәлімді егіншілік үшін мал азықтық дақылдардың селекциялық материалдары люпиннің – 17, ноқаттың – 265, судан шөбінің – 34 тізбектермен нөмірлері зерттелді. Люпин, ноқат, судан шөбі бойынша бастапқы материал таңдалды және тұқымдық материал дайындалып, егілді, фенологиялық бақылаулар жүргізілді, даму фазалары мен морфологиялық белгілері тіркелді. Тәлімбақта жүргізілген бағалау бойынша суыққа және антракнозға төзімді люпиннің 5 нөмірлері анықталды. Егістікте жүргізілген бағалау нәтижелері бойынша ноқаттың келесі нөмірлері таңдалды: СП-I селекциялық тәлімбақтарда – К-3046, 29-Б, К-2197, СП-II – 7107, 7123, 7102. Құрылымдық талдау жүргізілді, материал жиналды, іріктелген нөмірлерінің КСН 0,95 маңыздылық деңгейінде люпиннің математикалық өңдеу нәтижелері бойынша ең аз маңызды айырмашылық 0,96 ц/га, ноқатта 0,65 ц/га, судан шөбінде 1,5 ц/га құрайды. Биохимиялық бағалау нәтижелері бойынша люпиннің ақуыз мөлшері 33,7-37,4%, ноқаттың -30,4-32,6%, судан шөбінің -11,0-12,6% нәтижелері бойынша люпиннің орташа өнімділігі 12 ц/га; ноқаттың өнімділігі 6,9-11,6 ц/га; ал судандық шөптің жасыл массасының өнімділігі 112-114 ц/га. Люпин, ноқат және судан шөбінің өсірудің 5 сорттық технологиясын бастапқы әзірлеу жұмыстары жүргізілді. Барлық жұмыстар толық көлемде орындалды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : По урожайности КСИ люпина выделены номера, которые достоверно превосходят стандарт Мичуринский на 0,6-4,0 ц/га, в среднем урожайность составляет 16,2-19,6 ц/га. В питомнике КСИ нута по урожайности зерна выделены следующие номера: 31 Б, С -35 с урожайностью 18,3-19,3 ц/га. По суданской траве в КСИ по урожайности выделены номера Киз 4 и Киз 25 с урожайностью 23,0 и 27,0 ц/га. По сортовой технологии люпина и нута изучается 3 нормы и 2 способа посева. По результатам исследований сортовой технологии люпина высокая урожайность отмечена у сорта Мичуринский 15-16 ц/га, при варианте с нормой высева 250 кг/га, с междурядьем 30 см. По результатам исследований по сортовой технологии нута наивысшую урожайность показали сорт Алпамыс – 16,4 ц/га и сорт Камила 1255 – 12,3 ц/га, при посеве с междурядьем 30 см и нормой высева 450 тыс.га. При междурядье 45 см сырая и сухая масса стеблей, метелок и листьев растений выше, чем при междурядье 70 см или почти на одном уровне. Урожайность зерна при междурядье 45 см после сушки составляет 22,1 ц/га. Уборка в фазу полной спелости имеет преимущества в абсолютно- сухой массе зерна, составляет 3,960 г по сравнению с абсолютно-сухой массой зерна в фазу восковой спелости- 1,100 г, после сушки имеет значительно низкую массу.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : КСС питомнигінде люпиннің стандартының өнімділігі 15,6 ц/га бойынша ерекшеленген нөмірлердің өнімділігі 16,2-19,6 ц/га болды. Ноқаттың КСН питомнигінде өнімділігі бойынша: 31 В, С -35 өнімділігі 18,3-19,3 ц/га құрайды. Судан шөбі бойынша КСС питомнигінде өнімділігі 23,0 және 27,0 ц/га құрайды, өнімділігі бойынша Киз 4 және Kиз 25 нөмірлері ерекшеленді.Люпин және ноқаттың сорттық технологиясы бойынша 3 мөлшері мен 2 себу әдісі зерттелді.Люпиннің сорттық технологиясын зерттеу нәтижелері бойынша Мичуринский сорты тұқым себу нормасы 250 кг/га, қатар аралығы 30 см болатын нұсқада жоғары өнімділік 15-16 ц/га байқалды.Ноқаттың сорттық технологиясы бойынша жүргізілген зерттеулердің нәтижесі бойынша, қатар аралығы 30 см, тұқым себу нормасы 450 д.га себілгенде ең жоғары өнімділік «Алпамыс» сорты – 16,4 ц/га және Камила 1255 сорты – 12,3 ц/га көрсетті. Судан шөбінің себу әдістерін бойынша қатар аралығы 45 см болғанда сыпырғысының, сабағының және жапырағының ылғалды және құрғақ массасы 70 см қатар аралықтан жоғары және бірдей өнімділікті көрсетті. Кептіргеннен кейін қатар аралықтары 45 см болғанда дән өнімділігі 22,1 ц/га құрады. Судан шөбін жинау мерзімінбойынша, толық пісу фазасында дәннің абсолютті құрғақ салмағы артықшылықтарға ие екенін көрсетті, ол 3,960 г құрады, ал балауыздананып пісу фазасындағы дәннің абсолютті құрғақ салмағы– 1,100 г көрсетті, ол кептіруден кейінгі салмағы айтарлықтай төмен болды.

Level of implementation (in Russian) : По данному проекту селекционная работа проводиться по полной селекционной программе в КазНИИЗиР и лучшие номера испытываются в экологическом плане по нуту в 3 зонах (УСХОС, Карабалыкская СХОС, ВКСХОС), по суданской траве и люпину в 1 зоне (УСХОС). Внедрение результатов НИР будет после создания и передачи в ГКСИСК новых сортов изучаемых культур.

Level of implementation (in Kazakh) : Бұл жоба бойынша селекциялық жұмыстар ҚазЕжӨҒЗИ толық селекция бағдарламасы бойынша жүргізіледі және 3 аймақта ноқатқа (ҮСХОС, Қарабалық СХОС, ВКШОС), судандық шөп пен люпинге 1 аймақта (УСКХОС) экологиялық тұрғыдан ең жақсы нөмірлер сыналды. Зерттеу нәтижелерін енгізу зерттелетін ауылшаруашылық дақылдарының жаңа сорттарын жасап, АШДССК тапсырғаннан кейін жүзеге асырылады.

Efficiency (in Russian) : Эффективность будет определяться в конце проекта, когда будут созданы новые высокобелковые и засухоустойчивые сорта кормового направления для неполивных и богарных регионов Казахстана

Efficiency (in Kazakh) : Қазақстанның суарылмайтын және тәлімі өңірлері үшін малазықтық бағытының жаңа жоғары ақуызды және құрғақшылыққа төзімді сорттары шығарылған кезде, жобаның соңғы жылында тиімділігі айқындалатын болады

Field of application (in Russian) : Сельское хозяйство

Field of application (in Kazakh) : Ауыл шаруашылығы