The object of research, development or design (in Russian) : популяции продуктивного верблюдоводства в разных зонах дислокации: Арыс-Туркестанской (к/х «Сыздыкбеков А.», к/х «Усенов Н.» и к/х «Гулмайра»), Каратау-Мойынкумской (к/х «Багдат», к/х «Сенім» и к/х «Ерік-Т»), Приаральской (к/х «Корган Н.Б.», ТОО «Куланды»), Прикаспийской (ТОО «Жана-тан» и к/х «Достан-Ата»), Мангыстауской (к/х «Елжас») и Прибалхашской (ТОО «Байсерке-Агро»).

The object of research, development or design (in Kazakh) : әр түрлі аймақтарындағы өнімді түйе шаруашылығының популяциялары: Арыс-Түркістан («Сыздықбеков А.» ШҚ, «Үсенов Н.» ШҚ және «Гүлмайра» ШҚ), Қаратау-Мойынқұм («Бағдат», ШҚ), «Сенім» ШҚ және «Ерік-Т» ШҚ), Аральская («Қорған Н.Б.» ШҚ, «Құланды» ЖШС), Каспий («Жаңа-Таң» ЖШС және «Достан-Ата» ШҚ), Маңғыстау («Елжас» ШҚ) және Балхаш (Байсерке-Агро).

Aim of work (in Russian) : Совершенствование методологии и разработка технологии эффективного управления процессом сохранения и совершенствования генетических ресурсов в верблюдоводстве.

Aim of work (in Kazakh) : Түйе шаруашылығында генетикалық ресурстарды сақтау және жетілдіру процесін тиімді басқарудың әдістемесін және технологиясын әзірлеуді жетілдіру.

Методы исследования (на русском) : Генотипирование верблюдов генетических ресурсов верблюдов Казахстана проведено с использованием следующих методик: сбор образцов крови верблюдов по инструкции FAO / IAEA, 2004 в систему для забора крови в вакуумные пробирки с ЭДТА, геномное ДНК было выделено из замороженных (-20°С) образцов периферической крови, содержащих в качестве антикоагуляционного агента ЭДТА, наборами реагентов DNeasy Blood & Tissue Kit (Qiagen, USA) по инструкции производителя, количественную и качественную оценку препаратов ДНК проводили с помощью спектрофотометрического анализа на ДНК-фотометрах NanoDropTM 2000 и QubitTM, Thermo Scientific, США и электрофоретического анализа, подбор высоковариабельных SNP-маркеров для популяционного анализа, а также SNP-маркеров, ассоциированных с разными направлениями продуктивности у верблюдов был проведён на основе существуюших маркеров, генотипирование верблюдов проводили на приборе широкого спектра задач QuantStudio 12Kflex (ThermoFisher) c роботизированной станцией Accufill.

Методы исследования (на казахском) : Қазақстанның түйе генетикалық ресурстарының түйелерін генотиптеу келесі әдістерді қолдану арқылы жүргізілді: ФАО/МАГАТЭ нұсқаулары бойынша 2004 жылғы ЭДТА бар вакуумдық түтіктерде қан жинау жүйесінде түйе қанының үлгілерін алу, одан геномдық ДНҚ бөліп алу, антикоагулянттық агент ретінде ЭДТА бар мұздатылған (-20°C) перифериялық қан үлгілері, DNeasy Blood & Tissue Kit реагент жинақтары (Qiagen, АҚШ) өндірушінің нұсқауларына сәйкес, ДНҚ препараттарының сандық және сапалық бағасы NanoDropTM 2000 және QubitTM ДНҚ фотометрлері, Thermo Scientific, АҚШ және жоғары электрофоретикалық талдауды таңдау, спектрофотометриялық талдау арқылы жүргізілді популяцияны талдауға арналған айнымалы SNP маркерлері, сондай-ақ түйелердің өнімділігінің әртүрлі аймақтарымен байланысты SNP маркерлері бар маркерлер негізінде жүргізілді; түйелерді генотиптеу QuantStudio 12KFlex (ThermoFisher) тапсырмаларының кең ауқымына арналған құрылғыда жүргізілді) Accufill роботтық станциясымен жүргізіді.

Obtained results and novelty (in Russian) : В различных зонах продуктивного верблюдоводства Казахстана разработаны технологии эффективного управления селекционным процессом сохранения и совершенствования генетических ресурсов в верблюдоводстве на основе биотехнологии - молекулярной генетики с использованием SNP-технологий, современных зоотехнических, информационно-статистических методов селекции, оценки и прогнозирования продуктивности, включающие мониторинг продуктивных и племенных качеств разводимых верблюдов, генотипирование генетических ресурсов верблюдов с использованием SNP-технологий и созданием генетического паспорта 1046 голов верблюдов, разработанные критерии отбора желательных типов молочной продуктивности для разведения в конкретных базовых верблюдоводческих хозяйствах, разработанные эффективные варианты родительских пар, создание селекционных групп, выведение новых генотипов верблюдов молочного направления продуктивности: приаральского внутрипородного типа породы казахский бактриан и отрарского заводского типа породы арвана и 4 линии бура - производителей и 3 линии лек-производителей и создание информационная база данных по генетическим ресурсам верблюдов Казахстана желательных типов в количестве 2103 голов, позволяющие ускорить генетический процесс верблюдов молочного направления продуктивности в различных зонах их разведения и повысить конкурентоспособность отрасли.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Қазақстанның өнімді түйе шаруашылығының әртүрлі аймақтарында биотехнология негізінде түйе шаруашылығында генетикалық ресурстарды сақтау және жетілдіру селекциялық үдерісін тиімді басқару технологиялары – SNP технологияларын қолдану арқылы молекулалық генетика, селекцияның, бағалаудың қазіргі заманғы зоотехникалық, ақпараттық-статистикалық әдістері әзірленді. және өнімділікті болжау, оның ішінде асыл тұқымды түйелердің өнімділік және асыл тұқымдық сапаларының мониторингі, SNP технологияларын қолдана отырып, түйелердің генетикалық ресурстарын генотиптеу және 1046 бас түйенің генетикалық паспортын жасау, асыл тұқымды мал өсіру үшін сүт өндірудің қажетті түрлерін таңдау критерийлері әзірленді, нақты негізгі түйе шаруашылықтарында ата-аналық жұптардың тиімді нұсқалары әзірленді, асыл тұқымды топтар құру , өнімділігінің сүт бағытының жаңа генотипті түйелерді өсіру: қазақ бактриан тұқымының Арал тұқымішілік типі және арвана тұқымының Отырар зауыттық типі. және 4 линия бур-продуценттер және 3 линия лек-продукциялары және 2103 бас көлемінде Қазақстанның қалаулы типтегі түйелерінің генетикалық қоры туралы ақпараттық деректер базасын құру, әртүрлі сорттарда сүтті түйелердің өнімділігінің генетикалық процесін жеделдетуге мүмкіндік береді, оларды өсіру бағыттары және саланың бәсекеге қабілеттілігін арттыру.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Результаты расчета экономической эффективности производства верблюжьего молока в зависимости от генотипа животных в исследуемых зонах их разведения показал, что основной породой для производства молока явлются верблюды породы арвана, обсепечивающее высокие надои и рентабельность.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Түйе сүтін өндірудің экономикалық тиімділігін олардың тұқым шаруашылығының зерттелген аймақтарында жануарлардың генотипіне байланысты есептеу нәтижелері сүт өндірудің негізгі тұқымы арвана тұқымының түйелері екендігін көрсетті, бұл жоғары сүт өнімділігі мен рентабельділігін қамтамасыз етеді.

Level of implementation (in Russian) : Научно-сследовательские работы внедрены в 12 базовых в Арыс-Туркестанской (к/х «Сыздыкбеков А.», к/х «Усенов Н.» и к/х «Гулмайра»), Каратау-Мойынкумской (к/х «Багдат», к/х «Сенім» и к/х «Ерік-Т»), Приаральской (к/х «Корган Н.Б.», ТОО «Куланды»), Прикаспийской (ТОО «Жана-тан» и к/х «Достан-Ата»), Мангыстауской (к/х «Елжас») и Прибалхашской (Байсерке-Агро) зонах продуктивного верблюдоводства.

Level of implementation (in Kazakh) : Ғылыми-зерттеу жұмыстары 12 базада жүзеге асырылуда Арыс-Түркістандағы («Сыздықбеков А.», «Үсенов Н.» және «Гүлмайра» ШҚ), Қаратау-Мойынқұмда («Бағдат» ШҚ, «Сенім» ШҚ және ШҚ) ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізілуде. Ерік-Т», Приарал («Қорған Н.Б.» ШҚ, «Құланды» ЖШС), Каспий («Жаңа-Таң» ЖШС және «Достан» -Ата» ШҚ), Маңғыстау («Елжас» ШҚ) және Балхаш (ЖШС «Байсерке-Агро»).

Efficiency (in Russian) : Разработанная технология эффективного управления селекционным процессом сохранения и совершенствования генетических ресурсов в верблюдоводстве на основе биотехнологии – молекулярной генетики с использованием SNP-технологий, современных зоотехнических, информационно-статистических методов селекции, оценки и прогнозирования продуктивности позволит обеспечить прогресс селекции в продуктивном верблюдоводстве, увеличить численность высокопродуктивных животных для интенсивного развития молочной индустрии в Казахстане.

Efficiency (in Kazakh) : Биотехнология негізінде түйе шаруашылығында генетикалық ресурстарды сақтау және жақсарту селекциялық процесін тиімді басқару технологиясын – SNP технологияларын пайдалана отырып, молекулалық генетика, іріктеудің, өнімділікті бағалаудың және болжаудың заманауи зоотехникалық, ақпараттық-статистикалық әдістерін әзірлеу және жоғары өнімді мал басын көбейту.

Field of application (in Russian) : Верблюдоводство Республики Казахстан.

Field of application (in Kazakh) : Қазақстан Республикасының түйе шаруашылығы.