The object of research, development or design (in Russian) : Идея проекта заключается в целенаправленном, комплексном изучении культуры населения Сарыарки в Средневековье посредством археологического исследования погребальных и ритуальных памятников. Накопленные ранее материалы позволяют оценить важность данной группы источников для решения дискуссионных вопросов средневековой истории Казахстана, но дают лишь поверхностное представление об исследуемой проблематике. Реализация заявленного проекта предполагает накопление новых материалов древнетюркского, кыпчакского и золотоордынского облика и осуществление междисциплинарных исследований археологических источников.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Жобаның идеясы Орта ғасырдағы Сарыарқа халқының мәдениетін жерлеу және салттық ескерткіштерді археологиялық зерттеу арқылы мақсатты, жан-жақты зерттеу болып табылады. Бұрын жинақталған материалдар Қазақстанның ортағасырлық тарихындағы пікірталас мәселелерін шешу үшін осы дереккөздер тобының маңыздылығын бағалауға мүмкіндік береді, бірақ зерттелетін мәселелер туралы үстірт түсінік береді. Мәлімделген жобаны іске асыру көне түркі, қыпшақ және Алтын Орда келбетінің жаңа материалдарын жинақтауды және археологиялық дереккөздерге пәнаралық зерттеулер жүргізуді көздейді.

Aim of work (in Russian) : Цель проекта заключается в получении нового знания о материальных аспектах культуры средневековых номадов Сарыарки посредством археологических и естественнонаучных исследований вещественных источников.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның мақсаты – заттай деректерді археологиялық және жаратылыстану-ғылыми зерттеу арқылы Сарыарқаның ортағасырлық көшпелілер мәдениетінің материалдық аспектілері туралы жаңа білім алу.

Методы исследования (на русском) : Методика археологических раскопок подразумевает выполнение следующих процедур: обследование территории памятника; составление тахеометрического плана; разбивка раскопов, подчиненных конфигурации выбранных объектов, с оставлением контрольных бровок, необходимых для наблюдения стратиграфии исследуемых объектов; фотографическая фиксация; составление чертежно-графической документации; документирование обнаруживаемых находок. Стратиграфический метод заключается в изучении напластований культурного слоя, подстилающих и перекрывающих его пород, а также чередования искусственных насыпей и заполнений ям. Планиграфический метод используется для выявления структуры памятника и сооружений по их следам и остаткам, а также для поиска хронологических различий в распределении материала на площади. Методы аналитической обработки археологических коллекций подразумевают разработку классификационных и типологических схем инвентаря, составление статистических таблиц, применение методов синхронизации, диахронизации и т.д. Картографический метод, подразумевающий нанесение на карту определенных археологических памятников или их признаков, будет использован при составлении общей карты памятников раннего и развитого средневековья Центрального Казахстана, что позволит провести их локализацию, выявить особенности расположения, а также наглядно оценить наиболее перспективные и/или слабоизученные районы региона.

Методы исследования (на казахском) : Археологиялық қазба әдістемесі келесі шараларды орындауды білдіреді: ескерткіштің аумағын зерттеу; тахеометриялық жоспар құру; зерттелетін нысандардың стратиграфиясын бақылау үшін қажетті бақылау жиектерін қалдыра отырып, таңдалған нысандардың конфигурациясына бағынатын қазба жұмыстарын бөлу; фотографиялық тіркеу; сызба-графикалық құжаттама жасау; табылған олжаларды құжаттау. Стратиграфиялық әдіс мәдени қабаттың қабаттасуын, жыныстың жабдықталуы мен оның жабуын, сондай-ақ жасанды қорғандар мен шұңқырлардың толтырылуын зерттеуден тұрады. Планиграфиялық әдіс ескерткіш пен құрылыстардың құрылымын олардың іздері мен қалдықтары бойынша анықтау. Сонымен қатар аумақтағы материалды бөлудегі хронологиялық айырмашылықтарды табу үшін қолданылады. Археологиялық коллекцияларды аналитикалық өңдеу әдістері саймандардың жіктелуі мен типтік сызбаларын әзірлеуді, статистикалық кестелер құруды, синхрондау, диахрондау әдістерін қолдануды және т.б. білдіреді. Картографиялық әдіс картаға белгілі бір археологиялық ескерткіштерді немесе олардың белгілерін түсіруді көздеп, Орталық Қазақстанның ерте және дамыған орта ғасыр ескерткіштерінің жалпы картасын жасау кезінде пайдаланылатын болады. Бұл оларды оқшаулауға, орналасу ерекшеліктерін анықтауға, сондай-ақ өлкенің неғұрлым перспективалы және/немесе нашар зерттелген аудандарын көрнекі бағалауға мүмкіндік береді.

Obtained results and novelty (in Russian) : Научная новизна проекта заключается в первой предпринимаемой попытке целенаправленного и системного археологического изучения средневековых погребальных и ритуально-мемориальных памятников Центрального Казахстана, что позволит создать надежную базу для дальнейших специализированных исследований отдельных направлений обозначенной проблематики. Картографирование средневековых памятников региона с достоверным пространственным расположением объектов на топооснове, позволит выполнить их локализацию, а также наглядно оценить наиболее перспективные и/или слабоизученные районы региона. Полевые работы на памятниках древнетюркского, кыпчакского и золотоордынского времени приведут к расширению базы располагаемых источников и позволят получить новые сведения о погребальной, ритуальной сфере и предметном мире. Результаты: составлены историографический обзоры об археологическом изучении древнетюркских, кыпчакских комплексов и памятников золотоордынского времени Казахстана; проведены поисково-разведочные работы, обработка паспортов памятников с целью конкретизации количества средневековых комплексов, выявленных на территории Сарыарки; проведены полевые исследования древнетюркских, кыпчакских памятников и комплексов золотордынского времени; проведены естественнонаучные анализы; обобщены сведения о погребальной обрядности, предметном мире средневековых кочевников Сарыарки и роль региональных материалов в культурно-исторических процессах Северной Евразии.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Жобаның ғылыми жаңалығы Орталық Қазақстанның ортағасырлық жерлеу және салттық-мемориалдық ескерткіштерін мақсатты және жүйелі түрде археологиялық зерттеуге бағытталған алғашқы әрекетте жатыр, бұл аталған проблематиканың жекелеген бағыттарын одан әрі мамандандырылған зерттеу үшін сенімді база құруға мүмкіндік береді. Топо негізінде объектілердің сенімді кеңістіктік орналасуы бар аймақтың ортағасырлық ескерткіштерін картаға түсіру оларды оқшаулауға, сондай-ақ аймақтың ең перспективалы және/немесе нашар зерттелген аудандарын көрнекі бағалауға мүмкіндік береді. Ежелгі түркі, қыпшақ және Алтын Орда дәуірінің ескерткіштеріндегі дала жұмыстары қолда бар дереккөздер базасының кеңеюіне алып келеді және жерлеу, салт-дәстүр саласы мен пәндік әлем туралы жаңа мәліметтер алуға мүмкіндік береді. Нәтижелері: Қазақстанның Алтын Орда уақытындағы көне түркі, қыпшақ кешендері мен ескерткіштерін археологиялық зерттеу туралы тарихнамалық шолулар жасалды; Сарыарқа аумағында анықталған ортағасырлық кешендердің санын нақтылау мақсатында іздестіру-барлау жұмыстары, ескерткіштердің паспорттарын өңдеу жүргізілді; ежелгі түркі, қыпшақ ескерткіштері мен Алтын Орда уақытындағы кешендерге далалық зерттеулер жүргізілді; жаратылыстану-ғылыми талдаулар жүргізілді; ескерткіштер туралы мәліметтер жинақталды жерлеу рәсімі, ортағасырлық Сарыарқа көшпенділерінің пәндік әлемі және Солтүстік Еуразияның мәдени-тарихи процестеріндегі өңірлік материалдардың рөлі.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Социальный и экономический эффект связан с созданием 7-10 рабочих мест на время реализации проекта.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жобаны іске асырудағы әлеуметтік және экономикалық тиімділігі 7-10 жұмыс орнын құрумен байланысты.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Полученные результаты могут быть использованы при написании обобщающих работ по истории Казахстана, включены в школьную программу и применены для дальнейшего развития исследуемой проблематики.

Field of application (in Kazakh) : Алынған нәтижелер Қазақстан тарихы бойынша жалпылама жұмыстарды жазу кезінде пайдаланылуы, мектеп бағдарламасына енгізілуі және зерттелетін проблематиканы одан әрі дамыту үшін қолданылуы мүмкін.