The object of research, development or design (in Russian) : В настоящее время одним из современных направлений в развитии ресурсосберегающих технологий является так называемое точное земледелие, которое является интегрированным процессом управления ростом растений в соответствии с их потребностями. Иначе говоря, это оптимальное управление для каждого квадратного метра поля. Точное земледелие – это не только качественно новая система земледелия, но и новая стратегия ведения сельскохозяйственного производства, которая использует информационные технологии, извлекая данные из множества различных источников, и обеспечивает принятие оптимальных решений по управлению сельскохозяйственным предприятием; еще ее называют аккуратным сельским хозяйством. Смысл заключается в том, что каждое поле рассматривается как неоднородное по почвенному покрову, рельефу, содержанию элементов питания, влагообеспеченности и т.д. Для каждого участка в пределах одного поля разрабатываются дифференцированные технологии земледелия, направленные на получение заданных экономически и обусловленных экологически урожаев при максимальной экономии невозобновляемых ресурсов.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Қазіргі уақытта ресурстарды үнемдейтін технологияларды дамытудың заманауи бағыттарының бірі - дәл ауыл шаруашылығы деп аталады, бұл олардың қажеттіліктеріне сәйкес зауытты басқарудың интеграцияланған процесі болып табылады. Басқаша айтқанда, бұл өрістің әр шаршы метріне оңтайлы басқару. Дәл ауыл шаруашылығы, сонымен қатар сапалы жаңа ауылшаруашылық жүйесі ғана емес, сонымен қатар ауылшаруашылық өнімдерін өндірудің жаңа стратегиясы ғана емес, сонымен қатар түрлі әр түрлі көздерден мәліметтерді пайдаланады және ауылшаруашылық кәсіпорнын басқарудың оңтайлы шешімдерін қамтамасыз етеді; Оны ұқыпты ауыл шаруашылығы деп те атайды. Ауыл шаруашылығында жаңа бағыттағы көптеген анықтама бар. Мағынасы - әр өрістің әр өрісте топырақ жамылғысында гетерогенді, рельеф, тамақтану элементтері, ылғалмен қамтамасыз ету және т.б. қарастырылады. Әр бөлім үшін бір саланың ішінде сараланған ауылшаруашылық технологиялары әзірленді, олар экономикалық тұрғыдан және экологиялық таза дақылдардан туындаған, жаңартылмайтын ресурстарды үнемдеу кезінде пайда болды. Тыңайтқыштарды және басқа агрохимиялық агенттерді саралау технологияларын әзірлеу мен дамытудың міндетті шарты - бұл сіз осы әртүрлілікті көрсетуге мүмкіндік беретін топырақ құнарлылығының әр түрлі түрін карточкалау. рұқсат етілген дәлдік.

Aim of work (in Russian) : увеличение производства продукции свекловодства и производительности труда на основе использования наукоемких технологий в системе точного земледелия.

Aim of work (in Kazakh) : дәл егіншілік жүйесінде жоғары технологияларды пайдалану арқылы қант қызылшасы мен өнімділігін өндірісін арттыру.

Методы исследования (на русском) : Почвенные исследования будут проводиться по методике под редакцией Н. Н. Подубного, ландшафтные – по В. И. Кирюшину. Лабораторно-полевые – физико-химические и физические исследования почв проводился по следующим методикам: твердость электронным плотномером SC 900, структурно-агрегатный состав – по Н. А. Саввинову, кислотно-основное состояние – потенциометрическим методом, влагообеспеченность - по Вадюниной. Определение основных элементов питания в почве будет проводиться по общепринятым методикам: гумус общий и лабильный - по В. И. Тюрину;подвижный фосфор определяли по методу Мачигина в модификации ЦИНАО, обменный калий, щелочно-гидролизуемый азот по Корнфилду, легкогидролизуемый азот по Тюрину и Кононовой в модификации Кудеярова, cодержание сахара в корнеплодах - по ГОСТ 26205-91 Для разработки приемов управления продукционным процессом сахарной свеклы для технологий различного уровня интенсификации будет рассчитан приход фотосинтетически активной радиации по формуле Х.Г. Тооминга, Б.И.Гуляева [11]. Определение площади ассимиляционного аппарата, установлению величины коэффициента хозяйственной деятельности посева по методике А.А. Ничипорович и др [12]. Методика определения вегетационного индекса (NDVI - Normalized Difference Vegetation Index) непосредственно на посевах сахарной свекле по вегетации растений с помощью прибора Green Seeker по формуле [15]:NDVI=(NIR-RED)/(NIR+RED) ;

Методы исследования (на казахском) : Топырақтық зерттеулер Н. Н. Подубныйдың редакциясымен әдістеме бойынша жүргізіледі, ландшафттық – В.И. Кирюшин бойынша. Топырақтың зертханалық – далалық-физикалық-химиялық және физикалық зерттеулері мынадай әдістемелер бойынша жүргізілетін болады: қаттылығы электронды тығыздықты өлшеуішпен, құрылымдық – агрегаттық құрамы-Н. А.Саввинов бойынша, қышқылдық – негіздік жағдайы - Потенциометриялық әдіспен, ылғалмен қамтамасыз етілуі-Вадюнина бойынша. Жалпы және лабильді қарашірік - В. И. Тюрин; жылжымалы фосфор Мачигин әдісімен ОАҚКИ модификациясында анықталды, алмасу калийі, өсімдіктердегі жалпы азот, жалпы фосфор және жалпы калий, Корнфилд бойынша сілтілі-гидролизденетін азот, Кудеяров модификациясында Тюрин және Кононова бойынша жеңіл гидролизденетін азот, тамыр дақылдарындағы қант мөлшері МЕМСТ 26205-91 бойынша анықталды. Әр түрлі қарқындылық технологиялары үшін қант қызылшасының өндірістік процесін басқару әдістерін әзірлеу үшін Х. г. Томинг, Б. и. Гуляев формуласы бойынша фотосинтетикалық белсенді радиацияның келуі есептеледі [11]. Ылғалжәне құрғақ биомассаның жиналуы, ассимиляциялық аппараттың ауданын анықтау, А.А. Ничипорович әдістемесі бойынша егістің шаруашылық қызметі коэффициентінің шамасын белгілеу және т. б. [12]. Вегетациялық индексті (NDVI - Normalized Difference Vegetation Index) өсімдіктердің вегетациясы бойынша тікелей қант қызылшасы егістіктерінде Green Seeker құрылғысының көмегімен формула бойынша анықтау әдістемесі [15]: NDVI=(NIR-RED)/(NIR+RED) ;

Obtained results and novelty (in Russian) : По результатам исследований (2021-2023 гг) предложена усовершенствованная шкала уровней обеспеченности почвы подвижным фосфором, которая в большей степени отвечает принципам точного земледелия и позволяет избежать больших потерь от установления ошибочных норм фосфорных удорбрений. Разработана компьютерная программа для перевода показателей обеспеченности почвы фосфором и калием в конкретные нормы внесения одноименных удобрений для получения того или иного уровня урожайности сахарной свеклы. Установлена интенсивность отзывчивости изучаемых гибридов на возрастающие уровни минерального питания, что позволяет, с достаточной степенью достоверности (R=0.94-0.86) прогнозировать величину планируемого урожая. В опытах по планированному уровню урожайности гибридов сахарной свеклы Аксу и Ямпол в 500, 650 и 900 ц с гектара получено в среднем за три года соответственно по гибриду Аксу 586,0 ц/га, 737,0 ц/га и 822,6 ц/га, по гибриду Ямпол урожай составил 703,8 ц/га, 819,7 ц/га и 907,7 ц/га то есть достигнут запланированный уровень урожайности. По результатам исследований опубликованы 8 научных трудов, в том числе 6 с импакт-фактором, проведено 2 семинар-совещаний, «День поля», молодые ученые прошли стажировку, элементы точного земледелия внедрены на площади 28 га.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелері бойынша (2021-2023 жж.) топырақтың жылжымалы фосформен қамтамасыз етілу деңгейінің жетілдірілген шкаласы ұсынылды, ол дәл егіншілік қағидаттарына көбірек сәйкес келеді және фосфор тыңайтқыштарының қате нормаларын белгілеуден үлкен шығындарды болдырмауға мүмкіндік береді. Топырақтың фосформен және калиймен қамтамасыз етілу көрсеткіштерін қант қызылшасының өнімділігінің белгілі бір деңгейін алу үшін аттас тыңайтқыштарды енгізудің нақты нормаларына аудару үшін компьютерлік бағдарлама жасалды. Зерттелетін будандардың минералды қоректену деңгейінің жоғарылауына жауап беру қарқындылығы анықталды, бұл жеткілікті сенімділік дәрежесімен (R=0.94-0.86) жоспарланған егіннің мөлшерін болжауға мүмкіндік береді. Ақсу және Ямпол қант қызылшасы будандарының гектарына 500, 650 және 900 ц өнімділігінің жоспарланған деңгейі бойынша тәжірибелерде орта есеппен үш жыл ішінде Ақсу гибриді бойынша тиісінше 586,0 ц/га, 737,0 ц/га және 822,6 ц/га алынды, ямпол гибриді бойынша өнім 703,8 ц/га, 819,7 ц/га құрады және 907,7 ц / га яғни жоспарланған өнімділік деңгейіне қол жеткізілді. Зерттеу нәтижелері бойынша 8 ғылыми еңбек жарияланды, оның ішінде 6 импакт-фактормен, 2 семинар-кеңес, "Дала күні" өткізілді, жас ғалымдар тағылымдамадан өтті, дәл егіншілік элементтері 28 гектар жерге енгізілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Составлена программа для расчета дифференцированных норм фосфорных удобрений в зависимости от различных уровней обеспеченности почвы этим элементом. Для использования ее при составлении электронных карт программах для внесения удобрений. Характеризуя потенциальную возможность двух изучаемых гибридов формировать высокие урожаи корнеплодов, следует отметить, что оба гибрида обладают достаточно высокими показателями. Охарактеризована окупаемость вносимых удобрений дополнительно полученным урожаем корней сахарной свеклы, которая составляет 42,4-49,5 кг корнеплодов на каждый внесенный килограмм удобрений.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Топырақтың фософр элементімен қамтамасыз етілуінің әртүрлі деңгейлеріне байланысты фосфор тыңайтқыштарының сараланған нормаларын есептеу бағдарламасы жасалды. Оны ұрықтандыру бағдарламаларында электрондық карталарды жасау кезінде пайдалану үшін. Зерттелген екі гибридтің тамыр дақылдарының жоғары өнімділігін қалыптастыру мүмкіндігін сипаттай отырып, екі гибридтің де жоғары көрсеткіштері бар екенін атап өткен жөн. Енгізілген тыңайтқыштардың өтелуі қант қызылшасының тамырларының қосымша алынған өнімімен сипатталады, бұл тыңайтқыштардың әр килограмына 42,4-49,5 кг тамыр дақылдарын құрайды.

Level of implementation (in Russian) : По результатам исследований опубликованы 8 научных трудов, в том числе 6 статьи с ненулевым импакт-фактором. С целью распространения знаний и внедрения элементов точного земледелия проведены 2 семинар-совещания, а так же проведено агрохимическое обследование почвы автоматическим пробоотборником WINTEX 1000S в хозяйствах Алматинской области на площади 28 га, составлены агрохимические картограммы содержания элементов питания и выданы научные рекомендации по дифференцированному внесению удобрений. Сформирован информационный банк данных.

Level of implementation (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелері бойынша 8 ғылыми мақала жарияланды, оның ішінде нөлдік емес импакт-факторы бар 6 мақала жарияланды. Білімді тарату және дәл егіншілік элементтерін енгізу мақсатында 2 семинар - кеңес өткізілді, сондай-ақ Алматы облысының шаруашылықтарында 28 га алаңда WINTEX 1000s автоматты сынама-алғышымен топырақты агрохимиялық зерттеу жүргізілді, қоректендіру элементтерінің құрамындағы агрохимиялық картограммалар жасалды және тыңайтқыштарды сараланған қолдану бойынша ғылыми ұсыныстар берілді. Ақпараттық деректер банкі құрылды.

Efficiency (in Russian) : :Помимо экономии затрат и повышения эффективности использования почв в результате дифференцированного подхода к их обработке, внедрение точного земледелия позволяет более рационально использовать инструменты государственной поддержки сельхозпроизводителей. Рост конкурентоспособности на мировом рынке продовольствия, экспортоориентированность отечественного агропромышленного комплекса, недостаточная эффективность использования почв и важность обеспечения продовольственной безопасности страны диктуют необходимость подготовки кадров для внедрения точного сельского хозяйства, обладающих современными знаниями и навыками в сфере информационных технологий, способных творчески подходить к решению нетривиальных задач, заинтересованных в развитии отечественного АПК.

Efficiency (in Kazakh) : Шығындарды үнемдеуден және оларды өңдеуге сараланған көзқарас нәтижесінде топырақты пайдалану тиімділігін арттырудан басқа, дәл егіншілікті енгізу ауыл шаруашылығы өндірушілерін мемлекеттік қолдау құралдарын неғұрлым ұтымды пайдалануға мүмкіндік береді. Әлемдік азық-түлік нарығындағы бәсекеге қабілеттіліктің өсуі, отандық агроөнеркәсіптік кешеннің экспортқа бағдарлануы, топырақты пайдаланудың тиімділігінің жеткіліксіздігі және елдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етудің маңыздылығы Ақпараттық технологиялар саласында заманауи білімі мен дағдылары бар, отандық АӨК дамытуға мүдделі тривиальды емес міндеттерді шешуге шығармашылықпен қарауға қабілетті дәл егіншілікті енгізу үшін кадрлар даярлау қажеттілігін талап етеді.

Field of application (in Russian) : Сельское хозяйство, свекловодство

Field of application (in Kazakh) : Ауыл шаруашылығы, қант қызылшасын өсіру