The object of research, development or design (in Russian) : Природные цеолиты Тайжузгенского и Шанканайского месторождений, технологические параметры процесса, физико-химические свойства композитов

The object of research, development or design (in Kazakh) : Тайжүзген және Шанканай кен орындарының табиғи цеолиттері, технологиялық процесс параметрлері, композиттердің физика-химиялық қасиеттері.

Aim of work (in Russian) : Целью проекта является создание научных основ формирования новых, недорогих пористых, стабильных к высоким температурам, модифицированных сорбентов на основе природных цеолитов месторождения Казахстана для улавливания диоксида углерода из дымовых газов.

Aim of work (in Kazakh) : Түтін газдарынан көмірқышқыл газын ұстау үшін Қазақстан кен орындарының табиғи цеолиттері негізінде жаңа, арзан кеуекті, жоғары температураға тұрақты, модификацияланған сорбенттерді қалыптастырудың ғылыми негіздерін жасау.

Методы исследования (на русском) : Природные цеолиты месторождений Казахстана (Тайжузген и Шанканай) были исследованы современными методами анализа, такими как РФА, БЭТ, СЭМ и ИКС. Модифицированы природные цеолиты катионами щелочных металлов (Na+, Mg2+ и др) методом смешивания.

Методы исследования (на казахском) : Қазақстандағы (Тайжүзген және Шанканай) кен орындарының табиғи цеолиттері РҚТ, БЭТ, СЭМ және ИҚТ сияқты заманауи аналитикалық әдістерді қолдану арқылы зерттелді. Табиғи цеолиттер сілтілік металл катиондарымен (Na+, Mg2+ және т.б.) араластыру әдісі арқылы модификацияланды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Новизной проекта является исследование адсорбционных свойств природных цеолитов месторождений Тайжузген и Шанканай в улавливании углекислого газа. Полученные результаты показали, что при условиях механоактивации (массовое соотношение мелющих шаров и измельчаемого материала (6:1), время активации - 60 мин, скорость вращения - 800 об/мин) природного цеолита месторождения Тайжузген увеличивается его удельная поверхность с 11,12 до 16 м2/г. Механоактивация природного цеолита Тайжузген влияет не только на удельную поверхность и размер частиц, но и на их структуру и фазовый состав. Наибольшая адсорбционная емкость сорбентов по СО2 наблюдается при условии механоактивации - массовое соотношение мелющих шаров и измельчаемого материала равной 6:1. После механоактивации сорбционная емкость по СО2 цеолита месторождения Тайжузген при 25 °С составляет 30,5%, сорбционная емкость цеолита месторождения Шанканай при 25 °С после механоактивации составляет 19,5%. Модифицированы природные цеолиты катионами щелочных металлов (Na+, Mg2+ и др). Наибольшая сорбционная емкость -34,2% по СО2 наблюдается на сорбенте 10 мас.% MgO/Тайжузген при температуре адсорбции 300 0С. Результаты физико-химических исследовании показали, что снижение сорбционной ёмкости цеолита с добавлением оксида лития связано с уменьшением удельной поверхности, укрупнением частиц образца, а также с образованием не активных в адсорбции диоксида углерода фаз Li2SiO3 и Li2Si2O5.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Жобаның жаңалығы – көмірқышқыл газын ұстаудағы Тайжүзген және Шаңқанай кен орындарының табиғи цеолиттерінің адсорбциялық қасиеттерін зерттеу. Алынған нәтижелер Тайжүзген кен орны табиғи цеолитінің механоактивациясы (ұнтақтау шарлары мен ұсақтайтын материалдың массалық арақатынасы (6:1), активтендіру уақыты - 60 мин, айналу жылдамдығы - 800 айн/мин) жағдайында оның меншіктік беті 11,12-ден 16 м2/г-ға дейін ұлғаятынын көрсетті. Табиғи Тайжүзген цеолитінің механоактивациясы меншіктік бетінің ауданы мен бөлшектердің өлшеміне ғана емес, сонымен қатар олардың құрылымы мен фазалық құрамына әсер ететіні анықталды. Механикалық активтендіруден кейін Тайжүзген кен орнындағы цеолиттің СО2 үшін сорбциялық қабілеті 25 °С-та 30,5%, Шаңқанай кен орнындағы цеолиттің механоактивациясынан кейінгі 25 °С-та сорбциялық қабілеті 19,5% құрайды. Табиғи цеолиттер сілтілік металдар катиондарымен (Na+, Mg2+ және т.б.) модификацияланды. СО2 үшін ең жоғары сорбциялық сыйымдылық (34,2%) 300 0С адсорбциялық температурада 10 мас.% MgO/Тайжүзген сорбентінде байқалды. Физика-химиялық зерттеулердің нәтижелері көрсеткендей, литий оксиді қосылған цеолиттің сорбциялық қабілетінің төмендеуі меншікті бетінің азаюымен, үлгі бөлшектерінің ұлғаюымен, сонымен қатар көмірқышқыл газының адсорбциясында белсенді емес Li2SiO3 және Li2Si2O5 фазаларының түзілуімен байланысты.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : нет

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : жоқ

Level of implementation (in Russian) : Внедрение не предполагается

Level of implementation (in Kazakh) : Іске асыру күтілмейді

Efficiency (in Russian) : Эффективность полученных результатов проявляется в том, что для получения сорбентов привлечены цеолиты Казахстанского месторождения

Efficiency (in Kazakh) : Алынған нәтижелердің тиімділігі сорбенттер алуда Қазақстандық кен орындарының цеолиттері пайдаланылуында.

Field of application (in Russian) : Объекты сжигающие топливо, автотранспорт, научные институты, университеты и др.

Field of application (in Kazakh) : Отын жағу объектілері, автотранспорт, ғылыми институттар, университеттер және т.б.