The object of research, development or design (in Russian) : Наиболее перспективные плодовые культуры в Республике Казахстан, как грецкий орех, яблоня, малина и слива, а также используемые на территории Евросоюза и Королевства Нидерландов, нормативно-правовые документы в области семеноводства/питомниководства, инспекции и сертификации посадочного материала плодовых культур, руководство по полевой инспекции посадочного материала плодовых культур

The object of research, development or design (in Kazakh) : Қазақстан Республикасындағы жаңғақ, алма, таңқурай және қара өрік сияқты неғұрлым перспективалы жеміс дақылдары, сондай-ақ Еуропалық Одақ пен Нидерланды Корольдігінің аумағында пайдаланылатын, тұқым шаруашылығы/тәлімбақ шаруашылығы, жеміс дақылдарының отырғызу материалын инспекциялау және сертификаттау саласындағы нормативтік-құқықтық құжаттар, жеміс дақылдарының отырғызу материалын далалық инспекциялау жөніндегі нұсқаулық

Aim of work (in Russian) : Разработать методологию и внедрить научно-обоснованную систему сертификации и инспекции посадочного материала плодовых культур в Республике Казахстан

Aim of work (in Kazakh) : Қазақстан Республикасында жеміс дақылдарының отырғызу материалын сертификаттау мен инспекциялаудың ғылыми-негізделген жүйесін әзірлеу және енгізу

Методы исследования (на русском) : Методология и анализ развития семеноводства и системы инспекции и сертификации посадочного материала плодовых культур в странах Евросоюза и Королевства Нидерландов, сравнительном анализе нормативно-правовых документов, регламентирующих порядок, правила, методы и методики проведения контроля. Для инспекции и сертификации посадочного материала плодовых культур использованы директивы ЕС: 2008/90/ЕU от 29.09.2008; 2014/96/ЕU от 15.10.2014; 2014/97/ЕU от 15.10.2014; и 2014/98/ЕU от 15.10.2014

Методы исследования (на казахском) : Еуропа Одағы мен Нидерланды Корольдігі елдеріндегі тұқым шаруашылығын және жеміс дақылдарының отырғызу материалын инспекциялау және сертификаттау жүйесін дамыту әдістемесі мен талдауы, бақылау жүргізу тәртібін, қағидаларын, әдістері мен әдістемелерін регламенттейтін нормативтік-құқықтық құжаттарды салыстырмалы талдау. Жеміс дақылдарының отырғызу материалын тексеру және сертификаттау үшін ЕО директивалары пайдаланылды: 2008/90/ЕU 29.09.2008; 2014/96/EU 15.10.2014; 2014/97/EU 15.10.2014; және 2014/98/EU 15.10.2014

Obtained results and novelty (in Russian) : Проведён анализ систем инспекции и сертификации ведущих стран производителей плодовых культур. На основании вышеуказанного анализа для внедрения в Казахстане инспекционной службы была выбрана система инспекции и сертификации Королевства Нидерланды. Разработан алгоритм работы системы инспекции и сертификации посадочного материала плодовых культур в РК. Определена система сертификации и прослеживания материала после микроклонального размножения. Подготовлена 2-х летняя программа обучения инспекторов для инспекции посадочного материала плодовых культур (грецкий орех, яблоня, малина, слива). Проведено обучение инспекторов по 2-х летней программе обучения. В рамках 2-летней программы обучения инспекторов стажеры прошли теоретический и практический курс обучения с специалистами Naktuinbouw (Королевства Нидерландов) и CARAH (Бельгия), а также местными специалистами РГП на ПХВ «ИББР» и ТОО «КазНИИПО». Ученые по молекулярному анализу прошли курс обучения в Naktuinbouw по детекции патогенов и вредителей посадочного материала плодовых культур. В 2023 году обученными инспекторами проведена пилотная инспекция посадочного материала плодовых культур под контролем специалистов Naktuinbouw в плодово-ягодных садах и питомнических хозяйствах Казахстана. В рамках проекта исполнители проекта организовали и участвовали в ряде семинаров, воркшопов и форумов для пропаганды системы инспекции и сертификации среди потенциальных фермеров.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Жеміс дақылдарын өндірушілердің жетекші елдерін инспекциялау және сертификаттау жүйелеріне талдау жүргізілді. Жоғарыда аталған талдау негізінде Қазақстанда инспекциялық қызметті енгізу үшін Нидерланды Корольдігінің инспекция және сертификаттау жүйесі таңдалды. ҚР-да жеміс дақылдарының отырғызу материалын тексеру және сертификаттау жүйесінің жұмыс алгоритмі әзірленді. Микроклональды көбеюден кейін материалды сертификаттау және қадағалау жүйесі анықталды. Жеміс дақылдарының (жаңғақ, алма, таңқурай, қара өрік) отырғызу материалын тексеру үшін инспекторларды оқытудың 2 жылдық бағдарламасы дайындалды. 2 жылдық оқу бағдарламасы бойынша инспекторларды оқыту жүргізілді. Инспекторларды оқытудың 2 жылдық бағдарламасы аясында тағылымдамадан өтушілер Naktuinbouw (Нидерланды Корольдігі) және CARAH (Бельгия) мамандарымен, сондай-ақ "ӨББИ" ШЖҚ РМК және "ҚазЖКШҒЗИ" ЖШС жергілікті мамандарымен теориялық және практикалық оқу курсынан өтті. Молекулалық талдау ғалымдары Naktuinbouw-та жеміс дақылдарының отырғызу материалының қоздырғыштары мен зиянкестерін анықтау бойынша оқу курсынан өтті. 2023 жылы оқытылған инспекторлар Қазақстанның жеміс-жидек бақтары мен тәлімбақ шаруашылықтарында Naktuinbouw мамандарының бақылауымен жеміс дақылдарын отырғызу материалына пилоттық инспекция жүргізді. Жоба аясында жоба орындаушылары әлеуетті фермерлер арасында инспекция және сертификаттау жүйесін насихаттау үшін бірқатар семинарлар, воркшоптар мен форумдар ұйымдастырды және қатысты.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Внедрена система инспекции и сертификации посадочного материала плодово-ягодных культур

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жеміс-жидек дақылдарының отырғызу материалдарын инспекциялау және сертификаттау жүйесі енгізілді

Level of implementation (in Russian) : Разработан алгоритм работы системы инспекции и сертификации посадочного материала плодовых культур в РК

Level of implementation (in Kazakh) : ҚР-да жеміс дақылдарының отырғызу материалын тексеру және сертификаттау жүйесінің жұмыс алгоритмі әзірленді

Efficiency (in Russian) : Результаты полученные в ходе исполнения проекта позволили внедрить в Республике Казахстан современную систему инспекции и сертификации посадочного материала плодовых культур

Efficiency (in Kazakh) : Жобаны орындау барысында алынған нәтижелер Қазақстан Республикасында жеміс дақылдарының отырғызу материалдарын инспекциялау мен сертификаттаудың заманауи жүйесін енгізуге мүмкіндік берді

Field of application (in Russian) : Сельское хозяйство, плодоводство, питомниководство, садоводство

Field of application (in Kazakh) : Ауыл шаруашылығы, жеміс шаруашылығы, тәлімбақ шаруашылығы, бау-бақша шаруашылығы