The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования являются наноструктурированные сенсоры для различных газов, как аммиак, толуол, хлороформ, метан и др.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу объектісі - аммиак, толуол, хлороформ, метан және т.б. сияқты әртүрлі газдарға арналған наноқұрылымдық сенсорлар.

Aim of work (in Russian) : Целью научного проекта является разработка высокоэффективного селективного сенсора взрывоопасных и вредных для человека газов на основе структурной модификации наноструктурных полупроводниковых пленок. Основными сферами применения данных устройств являются промышленные предприятия и шахты, службы промышленной безопасности, а также объекты стратегического назначения и массового скопления людей.

Aim of work (in Kazakh) : Ғылыми жобаның мақсаты – наноқұрылымды жартылай өткізгіш пленкалардың құрылымдық модификациясы негізінде жарылғыш және зиянды газдар үшін жоғары тиімді селективті сенсорды жасау. Бұл құрылғыларды қолданудың негізгі бағыттары өнеркәсіптік кәсіпорындар мен шахталар, өнеркәсіптік қауіпсіздік қызметтері, сондай-ақ стратегиялық мақсаттағы объектілер мен адамдар көп жиналатын объектілер болып табылады.

Методы исследования (на русском) : Экспериментальное исследование газочувствительных свойств наноструктурированных пленок кремния с различной поверхностной модификацией для определенных исследуемых газов для повышения чувствительности и эффективности использования в промышленных организациях.

Методы исследования (на казахском) : Өнеркәсіптік ұйымдарда сезімталдықты және пайдалану тиімділігін арттыру үшін зерттелетін кейбір газдар үшін әртүрлі беттік модификациялары бар наноқұрылымды кремний қабықшаларының газға сезімталдық қасиеттерін эксперименттік зерттеу.

Obtained results and novelty (in Russian) : Получены наноструктурированные пленки с чувствительностью от 0,1 ppm до 10 ppm на молекулы газа аммиака, толуола, хлороформа, метана. Было отобрано несколько образцов пористого кремния пористостью 59-83% и исследованы вольт-амперные и вольт-фарадные характеристики, морфологические и оптические свойства. В результате установлено, что наиболее эффективным сенсором газа при концентрации NH3 0,1 ppm с параметрами электрохимического травления j = 5 мА/см2, U = 30 В, t = 40 мин (72 % пористости). Измерения показали, что чувствительность сенсора CuO-PS к газу метану достигает 7%. Также было определено, что сила тока сенсора достигает насыщения при определенном значении концентрации газа метана. При закачке 4,8 л метана в контейнер емкостью 0,22 л в течение 60 секунд значение тока сенсора увеличивалось с исходных 0,18 мА до 0,195 мА, достигая значения насыщения. Следовательно, газовый сенсор с гетероструктурой CuO-PS имеет верхний предел концентрации газа, при котором текущее значение является насыщенным. Экспериментальные работы показали, что материал CuO-PS имеет перспективу использования в качестве сенсора газа метана.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Аммиак, толуол, хлороформ және метанның газ молекулалары үшін сезімталдығы 0,1 ppm-ден 10 ppm-ге дейінгі наноқұрылымды пленкалар алынды. Кеуектілігі 59-83% кеуекті кремнийдің бірнеше үлгілері таңдалып, ток-кернеу және сыйымдылық-кернеу сипаттамалары, морфологиялық және оптикалық қасиеттері зерттелді. Нәтижесінде, ең тиімді газ датчигі NH3 концентрациясы 0,1 ppm электрохимиялық оюлау параметрлері j = 5 мА/см2, U = 30 В, t = 40 мин (кеуектілігі 72%) болатыны анықталды. Өлшеу жұмыстары CuO-PS сенсорының метан газына сезімталдығы 7 %-ға жететіндігін көрсетті. Сондай-ақ, метан газының концентрациясының белгілі бір мәнінде сенсордың ток күшінің қанығатындығы анықталды. Көлемі 4.8 л метанды 0.22 л ыдысқа 60 секунд уақыт бойы жібергенде, сенсордың ток мәні бастапқы 0,18 мА-ден 0,195 мА-ге дейін артып, қанығу мәніне жетті. Демек, CuO-PS гетероқұрылымдық газ сенсорының ток күші мәні қанығатындай, газ концентрациясының жоғарғы шегі бар. Эксперименттік жұмыстар CuO-PS материалының метан газ сенсоры ретінде қолдану перспективасы бар екендігін көрсетті.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Полученные наноструктурированные пленки оказались эффекивны для регистрации метана, так как являются безопасными в промышленных центрах и шахтах и энергоэффективными из-за отсутствия нагревательного элемента.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Алынған наноқұрылымды қабыршақтар метанды анықтау үшін тиімді болып шықты, өйткені олар өнеркәсіп орталықтары мен шахталарда қауіпсіз және қыздыру элементінің болмауына байланысты энергияны үнемдейді.

Level of implementation (in Russian) : не внедрено

Level of implementation (in Kazakh) : ендірілмеген

Efficiency (in Russian) : Использование наноструктурированных пленок в качестве сенсора на промышленных объектах и шахтах является более эффективным по сравнению с существующими сенсорам, так как они являются более энергоэффективными, безопасными из-за отсутствия нагревателя, что может вызвать взрыв, а также имеют низкую себестоимость.

Efficiency (in Kazakh) : Өнеркәсіптік нысандар мен шахталарда сенсор ретінде наноқұрылымды қабыршақтарды пайдалану қолданыстағы сенсорлармен салыстырғанда тиімдірек, өйткені олар энергияны үнемдейді, жарылыс тудыруы мүмкін жылытқыштың болмауына байланысты қауіпсіз, сонымен қатар құны төмен.

Field of application (in Russian) : Разрабатываемые сенсоры будут использоваться в шахтах и в промышленных объектах.

Field of application (in Kazakh) : Жасалып жатқан сенсорлар шахталар мен өнеркәсіптік нысандарда қолданылады.