The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования является сдвижение земной поверхности и сопутствующие геомеханические процессы, происходящие при отработке Жезказганского месторождения

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу объектісі жер бетінің жылжуы және Жезқазған кен орнын игеру кезінде орын алатын ілеспе геомеханикалық процестер болып табылады

Aim of work (in Russian) : Цель работы - обеспечение промышленной безопасности на территории деятельности горнодобывающего предприятия путем создания геодинамического полигона и его работоспособность в формате Веб ГИС

Aim of work (in Kazakh) : Жұмыстың мақсаты-геодинамикалық полигон құру арқылы тау-кен кәсіпорны қызметінің аумағында өнеркәсіптік қауіпсіздікті және оның Веб-ГАЖ форматында жұмыс істеуін қамтамасыз ету

Методы исследования (на русском) : Использованы как эмпирические, так и теоретические методы научного исследования. В частности: -при обработке ГНСС измерений: теория математической обработки геодезических измерений, системный подход, методы численного интегрирования и математического анализа. В качестве программного обеспечения использовались базы пакетов GAMIT и Giodis; -при обработке данных дифференциальной радарной интерферометрии: метод последовательной интерферометрии постоянных рассеивателей радарного сигнала (PS); -при разработке веб-ГИС: методы статистических расчетов, разнообразие методов графической интерпретации и моделирование; -для наиболее эффективного способа проверки достоверности полученных данных – метод опосредованной верификации, осуществленный следующими способами: сравнение собранных данных с результатами ранее выполненных аналогичных исследований; сопоставление данных, полученных различными методами; логический анализ содержания полученных данных.

Методы исследования (на казахском) : Ғылыми зерттеудің эмпирикалық және теориялық әдістері қолданылады. Атап айтқанда: -ҒНСЖ өлшемдерін өңдеудегі қадам: геодезиялық өлшемдерді математикалық өңдеу теориясы, жүйелік тәсіл, сандық Интеграция және математикалық талдау әдістері. Бағдарламалық жасақтама ретінде GAMIT және Giodis пакеттік базалары қолданылды; -дифференциалды радар интерферометриясының деректерін өңдеудегі сөз: радар сигналының тұрақты диффузорларының (PS)сериялық интерферометрия әдісі; -Веб-ГАЖ-ны дамытудағы қадам: статистикалық есептеу әдістері, графикалық интерпретация әдістерінің әртүрлілігі және модельдеу; -алынған деректердің дұрыстығын тексерудің ең тиімді әдісі-келесі әдістермен жүзеге асырылатын жанама тексеру әдісі: жиналған деректерді бұрын жүргізілген ұқсас зерттеулердің нәтижелерімен салыстыру; әртүрлі әдістермен алынған деректерді салыстыру; алынған мәліметтердің мазмұнын логикалық талдау.

Obtained results and novelty (in Russian) : Результаты, полученные при выполнении трехлетнего исследования представлены в виде интегрированной системы сбора и хранения данных геодинамического мониторинга, позволяющей объединить в одной базе данных параметры, влияющие на безопасность отработки месторождений. Разработка приложения ВЕБ-ГИС и научно-методической инструкции по обработке и анализу собранных геопространственных данных повысит конкурентоспособность научных организаций и их коллективов в области геодезии, ДЗЗ и геомеханики. Полученные результаты успешно внедрены на Жезказганском месторождении. Разработанное Веб приложение позволяет оперативно определять области вероятных деформационных процессов при отработке месторождений, что приведет к увеличению уровня безопасности работ, снижению затрат на ликвидацию последствий обрушений и других деформационных процессов.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Үш жылдық зерттеуді орындау кезінде алынған нәтижелер кен орындарын игеру қауіпсіздігіне әсер ететін параметрлерді бір дерекқорға біріктіруге мүмкіндік беретін геодинамикалық мониторинг деректерін жинау мен сақтаудың интеграцияланған жүйесі түрінде ұсынылған. Жиналған геокеңістіктік деректерді өңдеу және талдау бойынша Веб-ГАЖ қосымшасын және ғылыми-әдістемелік нұсқаулықты әзірлеу ғылыми ұйымдар мен олардың ұжымдарының геодезия, ЖҚЗ және геомеханика саласындағы бәсекеге қабілеттілігін арттырады. Алынған нәтижелер Жезқазған кен орнында сәтті енгізілді. Әзірленген Веб-қосымша кен орындарын игеру кезінде ықтимал деформациялық процестердің аймақтарын жедел анықтауға мүмкіндік береді, бұл жұмыс қауіпсіздігі деңгейінің жоғарылауына, құлау салдарын және басқа да деформациялық процестерді жоюға кететін шығындардың төмендеуіне әкеледі.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Основным конструктивным показателем проведенного исследования является разработка интегрированной системы сбора и хранения данных комплексного геодинамического мониторинга земной поверхности с применением WEB ГИС, которая измеряется следующими конструктивными факторами: отслеживание точности данных, т.к. качество и точность собираемых и хранимых данных критически важно для принятия правильных решений; скорость доступа к данным, т.к. быстрый доступ к информации важен для оперативных решений; масштабируемость - система способна масштабироваться, чтобы адаптироваться к изменяющимся потребностям и объемам данных; удобство использования и обучения - система удобна в использовании, что позволяет пользователям эффективно работать с данными и быстро осваивать её функциональность; эффективная интеграция с веб-геоинформационными системами для удобной визуализации и анализа данных. Основной технико-экономический показатель – экономическая эффективность использования разработанной системы путем принятия лучших управленческих решений при проведении комплексного мониторинга земной поверхности. Важным качественным показателем проекта является сохранение жизни и здоровья людей; возможность переноса техники, наземной инфраструктуры и расчет рисков развития техногенного землетрясения.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Зерттеудің негізгі сындарлы көрсеткіші Web ҒАЖ көмегімен жер бетінің кешенді геодинамикалық мониторингінің деректерді жинау мен сақтаудың интеграцияланған жүйесін әзірлеу болып табылады, ол келесі сындарлы факторлармен өлшенеді: деректердің дәлдігін қадағалау, өйткені жиналған және сақталған деректердің сапасы мен дәлдігі дұрыс шешім қабылдау үшін өте маңызды; деректерге қол жеткізу жылдамдығы, өйткені ақпаратқа жылдам қол жеткізу жедел шешімдер үшін маңызды; масштабтау - жүйе өзгеретін деректер қажеттіліктері мен көлемдеріне бейімделу үшін масштабтауға қабілетті; пайдалану және оқыту ыңғайлылығы - пайдаланушыларға деректермен тиімді жұмыс істеуге және оның функционалдығын жылдам меңгеруге мүмкіндік беретін жүйені пайдалану оңай; деректерді оңай визуализациялау және талдау үшін веб-геоақпараттық жүйелермен тиімді интеграция. Негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіш-жер бетіне кешенді мониторинг жүргізу кезінде үздік басқару шешімдерін қабылдау арқылы әзірленген жүйені пайдаланудың экономикалық тиімділігі. Жобаның маңызды сапалық көрсеткіші-адамдардың өмірі мен денсаулығын сақтау; техниканы, жерүсті инфрақұрылымын көшіру мүмкіндігі және техногендік жер сілкінісінің даму тәуекелдерін есептеу.

Level of implementation (in Russian) : Внедрение подтверждается актом приемочных испытаний интегрированной системы сбора и хранения данных геодинамического мониторинга Веб-ГИС в промышленную эксплуатацию. г. Жезказган. от 1.06.2023 г.

Level of implementation (in Kazakh) : Енгізу Веб-ГАЖ геодинамикалық мониторингінің деректерін жинау мен сақтаудың интеграцияланған жүйесін өнеркәсіптік пайдалануға қабылдау сынақтарының актісімен расталады. Жезқазған қ. 1.06.2023 ж.

Efficiency (in Russian) : Значимость проекта в национальном и международном масштабе состоит в обеспечении высокоточным мониторингом объектов горного отвода и позволит решить две основные задачи горного производства на ближайшую перспективу: увеличение производительности труда за счет внедрения цифровых технологий и значительное повышение безопасности труда. Опыт внедрения базы данных геодинамического мониторинга на Жезказганском руднике позволит использовать его на других горных предприятиях Казахстана.

Efficiency (in Kazakh) : Жобаның ұлттық және халықаралық ауқымдағы маңыздылығы тау-кен объектілерін жоғары дәлдіктегі мониторингпен қамтамасыз етуден тұрады және жақын болашақта тау-кен өндірісінің екі негізгі міндетін шешуге мүмкіндік береді: цифрлық технологияларды енгізу есебінен еңбек өнімділігін арттыру және еңбек қауіпсіздігін едәуір арттыру. Жезқазған кенішінде геодинамикалық мониторинг дерекқорын енгізу тәжірибесі оны Қазақстанның басқа тау-кен кәсіпорындарында пайдалануға мүмкіндік береді.

Field of application (in Russian) : Целевыми потребителями полученных результатов, в том числе по субъектному составу, являются маркшейдерская и геомеханическая службы Жезказганского месторождения. Также результаты аналогичных исследований возможны к внедрению на других горнопромышленных предприятиях, МПС РК, МНВО РК.

Field of application (in Kazakh) : Жезқазған кен орнының маркшейдерлік және геомеханикалық қызметтері алынған нәтижелердің, оның ішінде субъектілік құрамы бойынша нысаналы тұтынушылары болып табылады. Сондай-ақ, осындай зерттеулердің нәтижелері басқа тау-кен кәсіпорындарында, ҚР ӨҚМ, ҚР ҒЖБМ енгізілуі мүмкін.