The object of research, development or design (in Russian) : Редкий вид флоры Средней Азии и Казахстана Allochrusa gypsophiloides (Regel) Schischk.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Орта Азия мен Қазақстан флорасының сирек кездесетін түрі Allochrusa gypsophiloides (Rege) Schischk.

Aim of work (in Russian) : Разработка научных и биотехнологических основ продуцирования in vitro вторичных метаболитов в культуре адвентивных корней туркестанского мыльного корня Allochrusa gypsophiloides – ценного продуцента медицинского и технического сапонина.

Aim of work (in Kazakh) : Екінші реттік метаболиттерді in vitro жағдайында медициналық және техникалық сапониннің бағалы өндірушісі түркістандық сабын тамырдың (ТСТ) Allochrusa gypsophiloides адвентивті тамырлар дақылдарында өндірудің ғылыми және биотехнологиялық негіздерін дайындау.

Методы исследования (на русском) : Биотехнологические, физиолого-биохимические, гистологические, фитохимические, ВЭЖХ.

Методы исследования (на казахском) : Биотехнологиялық, физиология-биохимиялық, гистологиялық және фитохимиялық әдістер, HPLC.

Obtained results and novelty (in Russian) : Разработаны научные и биотехнологические основы получения вторичных метаболитов в in vitro культуре АК ТМК. Получены клоновые культуры АК от исходных высокопродуктивных линий ТМК из природных популяций. Оптимизированы физические, трофические, гормональные условия и срок культивирования для получения культур АК с высокой ростовой и метаболической активностью. Установлено влияние гормонального состава ½ МС среды на дифференцировку, показатели роста и биосинтетический потенциал культуры АК. Гистологический анализ выявил индуцирующее действие экзогенных ауксинов на каллусогенез первичных эксплантов и массовую дифференцировку в каллусной ткани de novo корневых апексов. Двухфакторным дисперсионным анализом (ANOVA) установлены доли влияние гормонального состава среды, длительности культивирования и их совместный эффект на прирост АК культуры и содержание в ней сапонинов, фенолов и флавоноидов. Контрольная среда подходит для совместного накопления сапонинов и флавоноидов при 45 дней культуры, среда с ИМК – для культуры АК с высоким содержанием сапонинов и фенолов при 2-месячной инкубации. Асептические микропобеги сравнимы с надземной частью полевых растений на этапе вегетации по содержанию фенольных веществ и антиоксидантной активности. Содержание сапонинов и флавоноидов выше в культуре АК при оптимальных условиях по сравнению с нативными корнями. ВЭЖХ анализ выявил превышение квиллаевой кислоты в экстрактах из культуры АК, которые обладали существенной антимикробной активностью.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Адвентивті тамырлар (AT) ТСТ in vitro дақылында екінші реттік метаболиттерді алудың ғылыми және биотехнологиялық негіздері жасалып шығарылды. Табиғи популяцияларың жоғары өнімді ТСТ линияларынан АТ клоналды дақылдары алынды. Өсу және метаболиттік белсенділігі жоғары АТ дақылдарын алу үшін физикалық, трофикалық, гормондық жағдайлар мен өсіру кезеңі оңтайландырылды. ½ MS ортасының гормондық құрамының АТ дақылының дифференциациясына, өсу көрсеткіштеріне және биосинтетикалық потенциалына әсері анықталды. Гистологиялық талдау экзогендік ауксиндердің бастапқы экспланттардың каллусогенезіне және каллустық ұлпалардағы de novo түбір апекстерінің дифференциациялануына индукциялық әсерін анықтады. Екі факторлы дисперсиялық талдау ортаның гормондық құрамының әсерін, өсіру ұзақтығын және олардың дақылдағы АТ өсуіне және ондағы екінші реттік метаболиттерді мөлшеріне бірлескен әсерін анықтады. Бақылау ортасы дақылдаудың 45 күнінде сапониндер мен флавоноидтардың бірігіп жинақталуына қолайлы, ИМҚ бар орта 2 айлық инкубацияда сапониндер мен фенолдардың мөлшері жоғары АТ культурасына қолайлы. Асептикалық микро өркендерді фенолдық заттардың құрамы бойынша вегетациялық кезеңде дала өсімдіктерінің антенналық бөлігімен салыстыруға болады. Сапониндер мен флавоноидтардың мөлшері жергілікті тамырлармен салыстырғанда оңтайлы жағдайдағы АТ дақылында жоғары. HPLC талдауы айтарлықтай микробқа қарсы белсенділігі бар АК дақылынан алынған сығындыларда квилла қышқылының артық болатынын анықтады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Культура in vitro адвентивных корней ТМК с повышенным уровнем сапонинов и высокой антибактериальной и антифунгальной активностью.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Сапониндер деңгейі, бактерияға және саңырауқұлаққа қарсы белсенділігі жоғары ТСТ адвентивті тамырлар дақылы.

Level of implementation (in Russian) : Патент РК на биотехнологический способ получения культуры адвентивных корней ТМК в качестве альтернативного источника для производства вторичных метаболитов.

Level of implementation (in Kazakh) : Екінші реттік метаболиттерді өндірудің балама көзі ретінде ТСТ-ның адвентивті тамырының дақылын алудың биотехнологиялық әдісіне ҚР.

Efficiency (in Russian) : Эффективность разработки определяется лабораторным регламентом получения в оптимизированных условиях in vitro корневой биомассы ТМК с высоким ростовым индексом и повышенным накоплением биологически активных метаболитов (сапонинов, фенолов и флавоноидов) на индуцирующих средах.

Efficiency (in Kazakh) : Әзірлеу тиімділігі оңтайландырылған in vitro жағдайында жоғары өсу индексі және биологиялық белсенді метаболиттердің (сапониндер, фенолдар және флавоноидтар) индукциялық ортада жинақталуының жоғарылауымен TСТ тамыр биомассасын алу бойынша зертханалық регламентімен анықталады.

Field of application (in Russian) : Биотехнология, фармацевтика

Field of application (in Kazakh) : Биотехнология, фармацевтика