The object of research, development or design (in Russian) : Растворы сульфатов натрия образующиеся в процессах гидрометаллургической переработки окисленных никелевых руд и сульфид-сода-сульфатной технологии переработки сульфидных концентратов цветных металлов, растворы вольфраматов натрия получаемые при переработке вольфрамовых руд методом спекания с содой.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Түсті металдардың сульфидті концентраттарын өңдеудің сульфид-сода-сульфатты технологиясы кезінде және тотыққан никель кендерін гидрометаллургиялық өңдеу кезінде түзілетін натрий сульфаттарының ерітінділері, содалы пісіру әдісімен вольфрам кендерін қайта өңдеу кезінде алынатын натрий вольфраматтарының ерітінділері

Aim of work (in Russian) : Исследование и разработка технологии и аппаратуры электродиализа: - растворов вольфрамата натрия с регенерацией щелочи и сокращением расхода неорганических кислот и количества сульфатно-хлоридных стоков; - растворов сульфата натрия с регенерацией щелочи и серной кислоты, что снижает себестоимость переработки сульфидных концентратов цветных металлов и повышает извлечение серы в товарную кислоту.

Aim of work (in Kazakh) : Электродиализ технологиясы мен аппаратурасын зерттеу және әзірлеу: - сілтінің регенерациясы және бейорганикалық қышқылдар шығынының және сульфат-хлорид ағындарының мөлшерінің азаюы бар натрий вольфраматының ерітінділері; - сілті және күкірт қышқылымен регенерацияланған натрий сульфатының ерітінділері, бұл түсті металдардың сульфидті концентраттарын өңдеу құнын төмендетеді және тауарлы қышқылына күкірт шығаруды арттырады.

Методы исследования (на русском) : Термодинамический анализ реакций по программе HSC 8. Вероятностно-детерминированное планирование экспериментов. Электродиализ с использованием анионо- и катион обменных мембран. Измерение плотности растворов ареометрами, пикнометрическим и гравиметрическими методами. Измерения рН растворов приборами Hanna HI 2213 pH/OPR Metter Спектрофотометрический анализ растворов на приборе JENWEY 6300

Методы исследования (на казахском) : HSC 8 бағдарламасы бойынша реакцияларды термодинамикалық талдау. Эксперименттерді ықтималдық – анықталған жоспарлау. Анион және катион алмасу мембраналарын қолданатын электродиализ. Ерітінділердің тығыздығын ареометрлермен, пикнометриялық және гравиметриялық әдістермен өлшеу. HANNA HI 2213 pH/OPR Matter аспаптарымен ерітінділердің рН-н өлшеу JENWAY 6300 құрылғысында ерітінділерді спектрофотометриялық талдау

Obtained results and novelty (in Russian) : Разработаны эскизы и чертежи лабораторного электродиализатора емкостью по раствору Na2SO4 250 мл. и по растворам щелочи икислоты по 150 мл. Изготовлен 3-х секционный лабораторный электродиализаьор с платинированным анодом и стальным катодом, с мембранами МК-40 и МА-40 Разработана и подтверждена экспериментами методика определения составов растворов Na2SO4, NaOH, H2SO4, Na2WO4 по измерениям плотности ареометрами, пикнометрическим и гравиметрическим методами. В приложении Excel разработана программа первичной обработки экспериментальных данных электродиализа сульфатных и вольфраматных растворов. Новизна проекта заключается в использовании процесса электродиализа с ионообменными мембранами и нерастворимыми платинированными анодами, что исключает образование хлоридных или сульфатных стоков и позволяет регенерировать щелочь, соду и серную кислоту. Также отличием проводимых исследований является выделение из растворов вольфрамовой кислоты с применением электродиализа, попутное получение водорода и кислорода, используемых в технологии производства товарной продукции.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Na2SO4 ерітіндісі бойынша сыйымдылығы 250 мл және қышқыл бойынша 150 мл болатын зертханалық электродиализатордың эскиздері мен сызбалары әзірленді. МК-40 және МА-40 мембраналары, платиналанған анод және болатты катоды бар үшсекциялық зертханалық электродиализатор жасалды Na2SO4, NaOH, H2SO4, Na2SO4 ерітінділерінің тығыздығын ареометрмен, пикнометриялық және гравиметриялық әдістермен өлшеу, құрамдарды анықтау әдістемесі әзірленді және эксперименттермен расталды. Excel қосымшасында сульфат пен вольфрамат ерітінділерінің электродиализінің эксперименттік деректерін бастапқы өңдеу бағдарламасы жасалды. Жобаның жаңалығы хлорид немесе сульфат ағындарының түзілуін болдырмайтын және сілтіні, сода мен күкірт қышқылын қалпына келтіруге мүмкіндік беретін ион алмасу мембраналарымен және ерімейтін платиналанған анодтармен электродиализ процесін пайдалану болып табылады. Сондай-ақ, жүргізілген зерттеулердің айырмашылығы -электродиализді қолдана отырып, вольфрам қышқылының ерітінділерінен оқшаулау, тауарлық өнімді өндіру технологиясында қолданылатын сутегі мен оттегін ілеспе алу.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Проведена серия опытов по методу планирования экспериментов с растворами Na2SO4 различной концентрации, отработана методика, получены зависимости показателей электродиализа в стационарном режиме без циркуляции растворов, что позволяет прогнозировать продолжительность процесса до полной конверсии исходных растворов и определить расчетом число стадий электродиализа в проточном режиме. Выявлено, что основным показателем процесса электродиализа растворов сульфата натрия определяемым по плотности растворов и контролируемым по закону Фарадея является степень конверсии Na2SO4 как отношение количества соли в исходном растворе поступающем в электродиализатор к количеству соли в конечном растворе. Зависимости степени конверсии сульфата натрия от начальной концентрации раствора, плотности тока при электродиализе и продолжительности процесса описываются полиномами второй степени. Проведена серия опытов по методу планирования экспериментов с растворами Na2SO4, в присутствии примеси сульфата магния MgSO4 при концентрации от 2 до 8 г/л. При электродиализе выявлена возможность отделения примеси магния в гидратный осадок с получением требуемых продуктов: щелочи и кислоты. Проведена серия опытов по электродиализу растворов вольфрамата натрия с получением желтой вольфрамовой кислоты и триоксида вольфрама.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Әртүрлі концентрациядағы Na2SO4 ерітінділерімен эксперименттерді жоспарлау әдісі бойынша бірқатар тәжірибелер жүргізілді, әдістеме пысықталды, ерітінділердің айналымынсыз стационарлық режимде электродиализ көрсеткіштерінің тәуелділігі алынды, бұл бастапқы ерітінділердің толық конверсиясына дейін процестің ұзақтығын болжауға және ағынды режимдегі электродиализ сатыларының санын есептеу арқылы анықтауға мүмкіндік береді. Ерітінділердің тығыздығымен анықталатын және Фарадей заңымен бақыланатын натрий сульфаты ерітінділерінің электродиализ процесінің негізгі көрсеткіші электродиализаторға түсетін бастапқы ерітіндідегі тұз мөлшерінің соңғы ерітіндідегі тұз мөлшеріне қатынасы ретінде Na2SO4 конверсия дәрежесі болып табылатыны анықталды. Натрий сульфатының конверсия дәрежесінің ерітіндінің бастапқы концентрациясына, электродиализдегі ток тығыздығына және процестің ұзақтығына тәуелділігі екінші дәрежелі көпмүшеліктермен сипатталады. Na2SO4 ерітінділерімен эксперименттерді жоспарлау әдісі бойынша бірқатар тәжірибелер жүргізілді, 2-ден 8 г/л-ге дейінгі концентрацияда магний сульфаты MgSO4 қоспасының қатысуымен. электродиализде магний қоспасын гидрат тұнбасына қажетті өнімдерді: сілтілер мен қышқылдарды алу арқылы бөлу мүмкіндігі анықталды. Сары вольфрам қышқылы мен үштотықты вольфрам алу үшін натрий вольфраматы ерітінділерін электродиализдеу бойынша бірқатар тәжірибелер жүргізілді.

Level of implementation (in Russian) : Лабораторные исследования, отработка конструктивного оформления электродиализатора. Подготовлена к публикации статья.

Level of implementation (in Kazakh) : Зертханалық зерттеулер, электродиализатордың конструктивті ресімделуін пысықтау. Мақала жариялауға дайындалды.

Efficiency (in Russian) : Процесс электродиализа позволяет регенерировать щелочь и серную кислоту возвращая дорогостоящие реагенты в технологические схемы переработки сырья цветных и редких металлов при приемлемых для практики расходах энергии, исключает затраты на утилизацию сульфатных стоков, а в производстве вольфрама резко сокращает расход неорганических кислот и образование стоков.

Efficiency (in Kazakh) : Электродиализ процесі сілті мен күкірт қышқылын қалпына келтіруге мүмкіндік береді, қымбат реагенттерді түсті және сирек металдардың шикізатын қайта өңдеудің технологиялық схемаларына практика үшін қолайлы энергия шығындарымен қайтарады, сульфат ағындарын кәдеге жарату шығындарын жояды, ал вольфрам өндірісінде бейорганикалық қышқылдардың шығынын және ағынды сулардың түзілуін күрт азайтады

Field of application (in Russian) : Металлургия цветных и редких металлов.

Field of application (in Kazakh) : Түсті және сирек металдардың металлургиясы.