The object of research, development or design (in Russian) : Месторождения цветных и благородных металлов Республики Казахстан, отличающиеся сложной структурой и разработанностью, характеризующиеся нестабильностью и разнообразием физико-механических свойств руды и окружающих горных пород, а также имеющие нарушенную структуру массива с присутствием густой сети трещин и разномасштабных тектонических нарушений.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Құрылымы және өндірілуі күрделі, кеннің және оны қоршаған тау жыныстарының физикалық-механикалық қасиеттері тұрақсыз және әртүрлі, сонымен қатар массивтері әртүрлі көлемдегі жарықтар желісінің болуы және тектоникалық бұзылыстармен сипатталатын Қазақстан Республикасының түсті және бағалы металды кен орындары.

Aim of work (in Russian) : Целью работы на 2023 год является анализ отечественного и зарубежного опыта разработки сложноструктурных рудных месторождений с учетом сложности строения рудных залежей и изменчивости физико-механических характеристик горного массива с последующей оценкой эффективности отработки руды из сложноструктурного массива путем улучшения качества дробления.

Aim of work (in Kazakh) : 2023 жылға арналған жұмыстың мақсаты кен орындары құрылымының күрделілігі мен тау-кен массасының физикалық-механикалық сипаттамаларының өзгермелілігін ескере отырып, сонымен қатар кенді ұсақтау сапасын арттыру арқылы күрделі құрылымды массивтен кенді өндірудің тиімділігін бағалау арқалы күрделі құрылымды кен орындарын игерудің отандық және шетелдік тәжірибесін талдау болып табылады.

Методы исследования (на русском) : Обобщение и анализ теории и практики разработки сложноструктурных месторождений; изучение нормативно-методических и горно-геологических документов объектов исследования для установления сложности структурного строения рудных залежей и изменчивости физико-механических характеристик горного массива; производственное наблюдение за отработкой руды из сложноструктурного массива горнодобывающих предприятии страны.

Методы исследования (на казахском) : Күрделі құрылымды кен орындарын игерудің теориясы мен тәжірибесін талдап-зерттеу; кен шоғырларының құрылымдық күрделілігін және тау-кен массивінің физикалық-механикалық сипаттамаларының өзгермелілігін негіздеу үшін зерттеу объектілерінің нормативтік-әдістемелік және тау-кен-геологиялық құжаттарын зерделеу; еліміздегі тау-кен кәсіпорындарының күрделі құрылымды массивінен кен өндірудің процестерін бақылау.

Obtained results and novelty (in Russian) : Из анализа нормативно-методических, горно-геологических и горнотехнических документов месторождении «Пустынное» и «Акжал» установлено, что значительная часть (до 40%) цветных и благородных металлов добывается из сложноструктурных массивов, осложняющие их разработку, которые характеризуются нестабильностью и разнообразием физико-механических свойств руды и горных пород, нарушением структуры массива с присутствием густой сети трещин и масштабных нарушений. Исследованы изменения природных напряжений массивов месторождении «Пустынное» и «Акжал». Установлено, что наибольшие значения имеют вертикальные напряжения, что объясняется наличием в горном массиве значительных напряжений тектонического происхождения. Установлено, что поле напряжений, вызванные во взрываемом массиве взрывом отдельных зарядов, могут в той или иной степени накладываться, в результате чего создаются лучшие или худшие условия разрушения массива. Установлено, что применение промышленных ВВ с различными импульсными характеристиками позволяет регулировать размер зон дробления и трещинообразования с целью достижения необходимых параметров кусковатости взорванной горной массы.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : «Пустынное» және «Ақжал» кен орындарының нормативтік-әдістемелік, тау-кен геологиялық және тау-кен техникалық құжаттарын талдау нәтижесінде ондағы түсті және бағалы металдардың едәуір бөлігі (40%-ға дейін), өндірісті қиындататын, кен және таужыныстарының физика-механикалық қасиеттерінің құбылмалы және тұрақсыздығымен, тығыз жарықтар желісі мен ауқымды бұзылыстардың болуымен сипатталатын күрделі құрылымдық массивтерден игерілетіндігі анықталды. «Пустынное» және «Ақжал» кен орындары массивтерінің табиғи кернеулерінің өзгерістері зерттелді. Мұнда тік кернеулер ең жоғары мәндерге ие екендігі анықталды, бұл массивте тектоникалық кернеулердің басым болуымен түсіндіріледі. Кейбір зарядтардың жарылуы нәтижесінде қопарылатын массивтегі кернеулер өрісі бір-бірімен қабаттасуы мүмкін екендігі, соның нәтижесінде массивтің жақсы немесе жаман қопарлуының шарттары анықталатындығы дәлелденді. Әртүрлі импульстік сипаттамалары бар өнеркәсіптік жарылғыш заттарды қолдану қопарылған тау-кен массасының қажетті кесектігінің параметрлеріне қол жеткізу үшін ұсақтау және жарықшақтану аймақтарының өлшемдерін реттеуге мүмкіндік беретіні анықталды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Построение модели прогноза пространственной изменчивости физико-механических свойств массива горных пород при отбойке руды и полученные закономерности проявления геомеханических процессов массива при отработке сложноструктурных рудных тел позволят по-новому научно-обосновано подойти к методикам проектирования параметров в буровзрывных работах с получением гарантированных заданных характеристик отбитой горной массы.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Күрделі құрылымдағы кенді өндіру және кен шоғырын қопару кезінде массивтің физика-механикалық қасиеттерінің кеңістіктегі құбылмалылығын болжайтын модельді құрастыру және массивтің геомеханикалық кернеулену заңдылықтарын негіздеу, қопарылған таужынысы массасының кепілдендірілген өлшемдерін алуға мүмкіндік беретін бұрғылау және жару жұмыстарының параметрлерін жобалаудың әдістеріне жаңа ғылыми көзқарас енгізеді.

Level of implementation (in Russian) : В настоящее время в рамках проекта проводятся исследовательские и изыскательские работы. Внедрение разрабатываемого метода дробления горной массы при отработке руды из сложноструктурного массива путем управления параметрами энергии взрыва согласно календарному плану запланировано на 2025 год.

Level of implementation (in Kazakh) : Қазіргі уақытта жоба аясында ғылыми-зерттеу және ізденіс жұмыстары жүргізілуде. Күнтізбелік жоспарға сәйкес жарылыстың энергетикалық параметрлерін бақылап, тау-кен массасын ұсақтаудың тиімді әдісін негіздеу арқылы күрделі құрылымдық массивтен кенді өндіру технологиясын өндіріске енгізу 2025 жылға жоспарланған.

Efficiency (in Russian) : Разработка эффективного метода взрывоподготовки позволит уменьшить выход негабаритных кусков отбитой горной массы в два раза, что улучшит ее качество и позволит увеличить производительность и повысить условие эксплуатации погрузочно-транспортного оборудования, а также более эффективно управлять процессами производства горнодобывающего предприятия в целом.

Efficiency (in Kazakh) : Кенді жарылыспен дайындаудың тиімді әдісін жасау қопарылған тау-кен массасының үлкен кесектерінің шығымдылығын екі есе азайтады, бұл оның сапасын жақсартады және өнімділікті арттырады, тиеу және тасымалдау жабдықтарының жұмыс жағдайын жақсартады, сонымен қатар тау-кен кәсіпорнының тұтас өндіріс процестерін тиімді басқаруға мүмкіндік береді.

Field of application (in Russian) : Горнодобывающие предприятия отрабатывающие сложноструктурные рудные тела, проектные организации горного профиля, высшие и среднее специальные образовательные учреждения, ведущие подготовку кадров горного профиля.

Field of application (in Kazakh) : Құрылымдары күрделі кен шоғырларын игеретін тау-кен кәсіпорындары, тау-кен саласының жобалау ұйымдары, тау-кен саласының мамандарын дайындайтын жоғары және арнайы орта оқу орындары.