The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования является уголь месторождения Ой-Карагай и сланец месторождения Кендерлык.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысаны ретінде «Ой-Қарағай» кен орны көмірі мен «Кендерлік» кен орыны тақтасы алынды.

Aim of work (in Russian) : Разработка научных основ получения катализаторов, содержащих в своем составе гуминовые (фульво-) кислоты из углей и сланцев месторождений РК, для процессов восстановления кубовых красителей сульфитопроизводными натрия и электрохимического восстановления органических соединений, а также получения препаратов гуминового ряда с высокой антиоксидантной способностью в условиях «in vitro».

Aim of work (in Kazakh) : Органикалық қосылыстарды электрохимиялық тотықсыздандыру және натрий сульфиті туындыларымен қанық бояуларды тотықсыздандыру процестері үшін Қазақстан Республикасы кен орындарының көмірлері мен тақтатастарынан алынған гумин (фульво-) қышқылдары бар катализаторларды өндірудің, сондай-ақ «in vitro» жағдайында жоғары антиоксиданттық күші бар гуминдік препараттарды алудың ғылыми негіздерін жасау.

Методы исследования (на русском) : ИКC, ЭПР, ЯМР-спектроскопии, амперометрия.

Методы исследования (на казахском) : ИҚC, ЭПР, ЯМР-спектроскопиялар, амперометрия.

Obtained results and novelty (in Russian) : В результате проведенных исследований разработаны методы выделения ГК из бурого угля месторождения Ой-Карагай и горючего сланца месторождения Кендерлык. Определены показатели структуры гуминовых веществ физико-химическими методами: ИКС, ЯМР, ЭПР. Данные ИК- и ЯМР-спектроскопии ГК свидетельствуют о том, что ГК имеет молекулярную структуру, структурными элементами которой являются функциональные группы карбонильной, гидроксильной, карбоксильной и алифатической природы. Определены кинетические характеристики химического восстановления соединений Co(II) в присутствии ГК. Подобраны оптимальные условия нанесения активных компонентов и закрепления ГК на твердых носителях. Определены кинетические характеристики ГК при восстановлении модельных систем (нитросоединений). Изучена возможность использования гуминовых препаратов, извлеченных из угля, в качестве природного полимера–модификатора для нанесенных палладиевых катализаторов, а также синтезированы новые катализаторы на основе палладия-ГК закрепленных на носителе боксит-094(Б-094). Новизна работы заключается в том, что полученные при осуществлении работ по проекту экспериментальные и теоретические данные будут применены при определении механизма каталитического действия сложных органических компонентов каталитических систем с участием ГК и обосновании зависимости их активности от состава ГК. Впервые охарактеризована антиоксидантная активность гуминовых веществ углей и горючих сланцев в условиях «in vitro».

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Жүргізілген зерттеулер нәтижесінде Ой-Қарағай кен орны қоңыр көмірінен және Кендірлік кен орны жанғыш тақтатасынан ГҚ бөлу әдістері әзірленді. Гуминдік заттар құрылымының көрсеткіштері физика-химиялық әдістермен (ИҚС, ЯМР, ЭПР) анықталды. ИҚ-және ЯМР-спектроскопиясының нәтижелері карбонил, гидроксил, карбоксил және алифатикалық сипаттағы функционалды топтары бар ГҚ-ның молекулалық құрылымын көрсетеді. ГҚ қатысында Co(II) қосылыстарының химиялық тотықсыздануының кинетикалық сипаттамалары анықталды. Белсенді компоненттерді қолданудың және қатты тасымалдағыштарда ГҚ-ны отырғызудың оңтайлы шарттары таңдалды. Модельдік жүйелерді (нитроқосылыстарды) тотықсыздандыру кезінде ГҚ-дың кинетикалық сипаттамалары анықталды. Отырғызылған палладий катализаторлары үшін табиғи полимер–модификатор ретінде көмірден алынған гуминді препараттарды пайдалану мүмкіндігі зерттелінді, сондай-ақ боксит-094 (Б-094) тасымалдағышында отырғызылған палладий-ГҚ негізінде жаңа катализаторлар синтезделді. Жұмыстың жаңалығы - жоба бойынша жұмыстарды жүзеге асыру кезінде алынған тәжірибелік және теориялық деректер ГҚ қатысуымен каталитикалық жүйелердің күрделі органикалық компоненттерінің каталитикалық әсер ету механизмін анықтауда және олардың белсенділігінің ГҚ құрамына тәуелділігін негіздеуде қолданылады. Алғаш рет "in vitro"жағдайында көмірлер мен жанғыш тақтатастардың гуминді заттарының антиоксиданттық белсенділігі сипатталынды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : В выполнении экспериментальных и теоретических исследований по разработке технологии получения и применения новых каталитических систем, содержащих в своем составе гуминовые (фульво-) кислоты из углей и сланцев месторождений РК, по обоснованию каталитического действия сложных органических компонентов этих систем и зависимости от состава гуминовых кислот, а также по разработке технологии получения препаратов гуминового ряда с высокой антиоксидантной способностью.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Көмір мен жанғыш тақтасынан алынған гумин (фульво-) қышқылдары бар каталитикалық жүйелерді алудың және қолданудың технологиясын әзірлеуде тәжірибелік және теориялық зерттеу келтірілген. Гумин қышқылдарына құрамына байланысты күрделі органикалық компоненттердің каталитикалық әрекетті, сонымен қатар көмір мен жанғыш тақтатастарынан антиоксиданттық белсенділігі жоғары гуминдік қатардағы препараттарды алу технологиясын әзірлеу негізделген.

Level of implementation (in Russian) : Полученные при выполнении проекта результаты позволят обосновать химизм процессов, происходящих при получении гуминовых веществ из бурых углей и сланцев месторождений РК, и могут быть применены в качестве исходных данных и инженерных решений для детальной проработки и реализации в укрупненном масштабе (установки мощностью до 500 т/год сухого порошка безбалластного гумата натрия с заданными свойствами) разработанной технологии.

Level of implementation (in Kazakh) : Жобаны іске асыру барысында алынған Қазақстан Республикасының кен орны қоңыр көмірі мен тақтатастардан гуминді заттарды алу кезінде пайда болатын процестердің химиясын негіздеуге мүмкіндік береді және кең көлемде (өңделген технологияның балластсыз натрий гуматының құрғақ ұнтағы жылына / жылына 500 т дейін) егжей-тегжейлі зерделеу және енгізу үшін бастапқы деректер мен инженерлік шешімдер ретінде пайдаланыла алады.

Efficiency (in Russian) : Эффективность проекта заключается в обосновании и применении новых каталитических систем для процессов восстановления кубовых красителей сульфитопроизводными натрия и электрохимического восстановления органических соединений, а также получения препаратов гуминового ряда с высокой антиоксидантной способностью в условиях «in vitro».

Efficiency (in Kazakh) : Жобаның тиімділігі натрий сульфит туындыларымен кубтық бояғыштарды қалпына келтіру және органикалық қосылыстарды электрохимиялық қалпына келтіру, сондай-ақ "in vitro"жағдайында жоғары антиоксиданттық қабілеті бар гуминдік қатардың препараттарын алу процестері үшін жаңа каталитикалық жүйелерді негіздеу және қолдану болып табылады.

Field of application (in Russian) : В сельском хозяйстве (биостимуляторы), в лакокрасочной промышленности для колорирования текстильных материалов и в химической промышленности в качестве катализаторов, ингибиторов и инициаторов, ветеринарии и в качестве ряда биологических активных добавок, применяемых в медицинской практике.

Field of application (in Kazakh) : Ауыл шаруашылығында (биостимуляторлар), тоқыма материалдарын бояуға арналған лак-бояу өнеркәсібінде және химия өнеркәсібінде катализаторлар, ингибиторлар мен инициаторлар, ветеринария және медициналық практикада қолданылатын бірқатар биологиялық белсенді қоспалар ретінде қолданылады.