The object of research, development or design (in Russian) : Объекты исследования – методики определения средневзвешенных концентраций органических загрязнителей в атмосферном воздухе

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу объектілері – атмосфералық ауадағы органикалық ластағыштардың орташа өлшенген концентрацияларын анықтау әдістері.

Aim of work (in Russian) : Цель работы – разработка методики определения средневзвешенных концентраций органических загрязнителей в атмосферном воздухе города Алматы для мониторинга и оценки риска возникновения онкологических заболеваний.

Aim of work (in Kazakh) : Жұмыстың мақсаты – онкологиялық аурулардың туындау қаупін бағалау және мониторинг үшін Алматы қаласының атмосфералық ауасындағы органикалық ластағыштардың орташа өлшенген концентрациясын анықтау әдістемесін әзірлеу.

Методы исследования (на русском) : Методы исследования – газовая хроматография, масс-спектрометрия, твердофазная микроэкстракция, программ для обработки статистических данных Minitab 18, программа моделирования методом конечных элементов COMSOL Multiphysics®.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу әдістері – Газ хроматографиясы, масс-спектрометрия, қатты фазалы микроэкстракция, minitab 18 статистикалық деректерді өңдеуге арналған бағдарламалар, COMSOL Multiphysics ® соңғы элементтерді модельдеу бағдарламасы.

Obtained results and novelty (in Russian) : Полученные результаты и новизна – разработан пробоотборник для летучих органических соединений (ЛОС) с новой геометрией, получен патент на изобретение данного пробоотборника, разработана новая методика определения средневзвешенных концентраций ЛОС в атмосферном воздухе с использованием модифицированного пробоотборника и волокон для твердофазной микроэкстракции (ТФМЭ). Впервые были апробированы модифицированные пробоотборники для отбора реальных образцов. Было проведено сравнение разработанной методики определения средневзвешенных концентраций ЛОС на основе метода ТФМЭ с применением коммерчески доступных и новых синтезированных в рамках проекта волокон, а также со стандартной методикой на основе термодесорбционных трубок. Проведена аттестация разработанной методики определения средневзвешенных концентраций ЛОС в атмосферном воздухе. Кроме того, с использованием разработанной методики и модифицированных пробоотборников был проведен мониторинг воздуха г. Алматы с февраля по август 2023 года. В ходе мониторинга были проанализированы средневзвешенные концентрации выбранных органических загрязнителей в атмосферном воздухе и изучены корреляции между средневзвешенными концентрациями данных органических загрязнителей и времени года, географическим расположением точек отбора, а также погодных условий. Была проведена оценка риска развития онкологических заболеваний в зависимости от полученных концентраций приоритетных органических загрязнителей.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Алынған нәтижелер мен жаңашылдығы – жоба шеңберінде жаңа геометриялы ұшпа органикалық қосылыстарға арналған сынама іріктегіш әзірленді, осы сынама іріктегіштің өнертабысына патент алынды, модификацияланған сынама іріктегіш пен қатты фазалы микроэкстракцияға (ҚФМЭ) арналған талшықтарды пайдалана отырып, атмосфералық ауадағы ұшпа органикалық қосылыстардың (ҰОҚ) орташа өлшенген концентрациясын (ОӨК) анықтаудың жаңа әдістемесі әзірленді. Нақты үлгілерді іріктеу үшін модификацияланған сынамалар алғаш рет сыналды. Жоба шеңберінде коммерциялық қолжетімді және жаңа синтезделген талшықтарды пайдалана отырып, ҚФМЭ әдісі негізінде ҰОҚ ОӨК анықтаудың әзірленген әдістемесін, сондай-ақ термодесорбциялық түтіктер негізінде стандартты әдістемемен салыстыру жүргізілді. Сондай-ақ, атмосфералық ауадағы ҰОҚ орташа өлшенген концентрациясын анықтаудың әзірленген әдістемесін аттестаттау жүргізілді. Бұдан басқа, әзірленген әдістеме мен модификацияланған сынама іріктегіштерді пайдалана отырып, 2023 жылдың ақпан айынан тамызына дейін Алматы қаласының ауасына мониторинг жүргізілді. Мониторинг барысында атмосфералық ауадағы таңдалған органикалық ластағыштардың ОӨК талданды және органикалық ластаушы заттардың орташа өлшенген концентрациялары мен жыл мезгілі, іріктеу нүктелерінің географиялық орналасуы, сондай-ақ ауа райы жағдайлары арасындағы корреляциялар зерттелді. Басым органикалық ластағыштардың алынған концентрациясына байланысты онкологиялық аурулардың даму қаупін бағалау жүргізілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Основные конструктивные и технико-экономические показатели – разработанные модифицированные проотборники позволяют увеличить точность определения средневзвешенных концентраций летучих органических соединений; разработанная методика позволяет проводить мониторинг качества воздуха доступным способом за счет уменьшению количества отбора за сутки (один отбор) и затрат на дополнительные материалы (органические растворители), оборудования (для пробоподготовки) и услуги (транспортировка, анализ образцов).

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Негізгі конструктивтік және техникалық-экономикалық көрсеткіштер - әзірленген модификацияланған сынама іріктегіштер ұшпа органикалық қосылыстардың орташа өлшенген концентрациясын анықтау дәлдігін арттыруға мүмкіндік береді; әзірленген әдістеме тәулігіне іріктеу санын (бір іріктеу) және қосымша материалдарға (органикалық еріткіштерге), жабдықтарға (сынама дайындау үшін) және қызметтерге (тасымалдау, үлгілерді талдау) шығындарды азайту есебінен ауа сапасына қолжетімді тәсілмен мониторинг жүргізуге мүмкіндік береді.

Level of implementation (in Russian) : Степень внедрения - разработана аттестованная методика для определения средневзвешенных концентраций летучих органических соединений в атмосферном воздухе

Level of implementation (in Kazakh) : Енгізу дәрежесі - атмосфералық ауадағы ұшпа органикалық қосылыстардың орташа өлшенген концентрациясын анықтау үшін аттестатталған әдістеме әзірленген

Efficiency (in Russian) : Эффективность - применение разработанной методики в эколого-аналитические лабораториях, занимающихся мониторингом органических загрязнителей в воздухе. Данные проведенного мониторинга могут быть использованы для разработки эффективных методов снижения уровня загрязнения воздуха летучих органических соединений в г. Алматы и изучения их влияния на здоровье населения

Efficiency (in Kazakh) : Тиімділік - ауадағы органикалық ластаушы заттарды бақылаумен айналысатын экологиялық-аналитикалық зертханаларда әзірленген әдістемені қолдану. Жүргізілген мониторинг деректері Алматы қаласындағы ұшпа органикалық қосылыстардың ауаның ластану деңгейін төмендетудің тиімді әдістерін әзірлеу және олардың халық денсаулығына әсерін зерттеу үшін пайдаланылуы мүмкін

Field of application (in Russian) : Область применения – разработанная методика и модифицированные пробоотборники рекомендованы к применению в лабораториях, занимающихся мониторингом органических загрязнителей в воздухе. Кроме того, данные проведенного мониторинга могут быть использованы для разработки эффективных мер по снижению уровня загрязнения воздуха в г.Алматы.

Field of application (in Kazakh) : Қолдану саласы – әзірленген әдістеме және модификацияланған сынама іріктегіштер ауадағы органикалық ластаушы заттардың мониторингімен айналысатын зертханаларда қолдануға ұсынылады. Бұдан басқа, жүргізілген мониторинг деректері Алматы қаласында ауаның ластану деңгейін төмендетудің тиімді шараларын әзірлеу үшін пайдаланылуы мүмкін.