The object of research, development or design (in Russian) : KI, RbI, CsI

The object of research, development or design (in Kazakh) : KI, RbI, CsI

Aim of work (in Russian) : Целью проекта является выявление механизмов формирования электронных возбуждений в поле катионов-гомологов и упругой деформации путем регистрации спектров рентгенолюминесценции, фотолюминесенции, туннельной и термостимулированной люминесценции в иодидах щелочных металлов под воздействием рентгеновской и ультрафиолетовой радиации, которые позволяют разработать научную основу создания современных сцинтилляционных детекторов

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның мақсаты - қазіргі заманғы сцинтилляциялық детекторларды құрудың ғылыми негізін жасауға мүмкіндік беретін, сілтілі иодид металдарындағы рентген және ультракүлгін радиация әсеріндегі рентгенолюминесценция, фотолюминесенция, туннельді және термоынталандырылған люминесценция спектрлерін тіркеу арқылы катион-гомолог және серпімді деформация өрісінде электронды қозуды қалыптастыру механизмдерін анықтау

Методы исследования (на русском) : Основными методами предлагаемого проекта по экспериментальным исследованиям люминесценции в режиме счета фотонов в кристаллах KI, RbI и CsI при понижении симметрии решетки являются спектроскопические методы исследования, такие как люминесцентная и термоактивационная спектроскопия.

Методы исследования (на казахском) : ордың симметриясының төмендеуімен KI, RbI және CsI кристалдарындағы фотондарды тіркеу режимінде люминесценцияны эксперименттік зерттеу бойынша ұсынылған жобаның негізгі әдістері люминесценттік және термоактивациялық спектроскопия сияқты спектроскопиялық зерттеу әдістері болып табылады.

Obtained results and novelty (in Russian) : – на основе цифровой технологии модернизированы экспериментальные установки люминесцентной и термоактивационной спектроскопии для автоматической реги-страции спектров рентгенолюминесценции, фотолюминесценции, туннельной и термо-стимулированной люминесценции кристаллов KI, RbI и CsI; – экспериментально исследованы спектры рентгенолюминесценции, фотолюми-несценции, туннельной и термостимулированной люминесценции в кристаллах KI, RbI и CsI при понижении симметрии решетки упругой деформацией; – в RbI впервые зарегистрирована деформационно-стимулированная рекомбина-ционная сборка экситоноподобного образования, проявляемая путем туннелирования (F/, VK) и термостимулирования электронных (F/) и дырочных (НA, VK, VKA-центров) радиационных дефектов, эффективно созданных при упругой деформации, осуществляется при 85 К; – при трех способах возбуждения (Х-лучи, экситон и электронно-дырочная пара) усиление интенсивности люминесценции кристалла CsI при понижении симметрии ре-шетки упругой деформацией (ε=0,5÷0,7 %) происходит за счет разгорания излучательной релаксации автолокализованного экситона с асимметричной конфигурацией (weak off), состоящей из одной полосой с максимумом при 3,67 эВ.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : - цифрлық технология негізінде KI, RbI және CsI кристалдарының рентгенолюминесценция, фотолюминесценция, туннель және термоынталандырылған люминесценция спектрлерін автоматты түрде тіркеуге люминесцентті және термоактивациялық спектроскопияның эксперименттік қондырғылары жаңғыртылды; - тор симметриясы серпімді деформациямен төмендеген кезде KI, RbI және CsI кристалдарындағы рентгенолюминесценция, фотолюминесценция, туннельдік және термостимульденген люминесценция спектрлері эксперименталды түрде зерттелді; – RbI кристалында серпімді деформация кезінде тиімді құрылған электронды (F/), және кемтік (НA, VK, VKA-центрлер) радиациялық ақауларының туннельдеу (F/, VK) және термостимульдеу арқылы білінетін экситон тәрізді түзілімнің деформациялық ынталандырылған рекомбинациялық жинақталуы алғаш рет тіркелген, 85 К кезінде жүреді; – қозудың үш әдісінде (X-сәулелер, экситон және электронды кемтік жұбы) тор симметриясы серпімді деформациямен (ε=0,5÷0,7%) төмендетілген кезде CsI кристалының люминесценция қарқындылығының жоғарылауы асимметриялық конфигурациясы бар өздігінен қармалған экситонның бір жолақтан тұратын максимумы 3,67 эВ сәуле шығару релаксациясының күшеюі арқылы жүреді (weak off).

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Научные результаты полученные в рамках проекта могут быть применены для разработки сцинтилляционных материалов на основе щелочногалоидных кристаллах

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жоба аясында алынған ғылыми нәтижелер сілтілігалоидты кристалдар негізіндегі сцинтилляциялық материалдарды әзірлеуде қолданылу мүмкіндігі бар.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) : Выполнение проекта позволила привлечь к исследовательской работе 7 научных сотрудников возрастом до 40 лет включительно, из которых трое являются докторантами АРУ им. К. Жубанова по образовательной программе 8D05301 – Физика, что способствовало вовлечению в исследовательский процесс молодых сотрудников Вуза

Efficiency (in Kazakh) : Жобаны жүзеге асыру 40 жасқа дейінгі 7 зерттеушіні қоса алғанда ғылыми-зерттеу жұмыстарына тартуға мүмкіндік берді, оның ішінде үшеуі Қ.Жұбанов атындағы АРУ 8D05301 – Физика білім беру бағдарламасының докторанттары, бұл университеттің жас қызметкерлерін ғылыми-зерттеу үдерісіне тартуға ықпал етті.

Field of application (in Russian) : полученные новые экспериментальные результаты могут найти применение для поиска быстродействующих сцинтилляторов и улучшения люминесцентных характеристик существующих сцинтилляционных детекторов

Field of application (in Kazakh) : алынған жаңа эксперименттік нәтижелер жылдам әрекет ететін сцинтилляторларды табуға және қолданыстағы сцинтилляциялық детекторлардың люминесцентті сипаттамаларын жақсартуға қолданылуы мүмкін