The object of research, development or design (in Russian) : Созданные новые М3−М4 мутантные линий яровой пшеницы устойчивые к листовой и желтой ржавчине взрослого растения и проростков на основе устойчивого к ржавчине сорта Казахстанская 10 и обработкой дозами гамма радиации 300, 350 и 400 Гр и М5 му-тантные линий сорта Эритроспермум-35, созданные дозами 100 и 200 Гр.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Жапырақ және сары тотқа өсімдік және өскндер төзімді Казахстанская 10 сорты негізінде жаңа жасалған жаздық бидайдың M3−M4 мутант линиялары және гамма-сәулеленудің 300, 350 және 400 Гр дозаларымен өңдеу және Эритроспермум-35 100 және 200 Гр дозаларымен жасалған M5 мутант линиялары.

Aim of work (in Russian) : Молекулярно-биохимическая характеристика новой созданной мутантной гермоплазмы яровой мягкой пшеницы на устойчивость к листовой и желтой ржавчине, продуктив-ность, морфометрическим показателям зерна и его качества, включая содержание важ-нейших микронутриентов и их биодоступность, и их скрининг с использованием конку-рентной аллель-специфической ПЦР (KASP) для определения дискриминации аллелей генов Lr.

Aim of work (in Kazakh) : Жаздық жұмсақ бидайдың жаңадан жасалған мутант ұрықтарының жапырақты және сары татқа төзімділігіне, өнімділігіне, дәннің морфометриялық көрсеткіштеріне және оның сапасына, оның ішінде аса маңызды микроэлементтердің құрамы мен олардың биожетімділігіне молекулалық-биохимиялық сипаттама беру, және олардың скринингін қолдану арқылы - Lr гендердің аллельдерінің дискриминациясын анықтау үшін бәсекелес аллельді-спецификалық ПТР (KASP) қолдану.

Методы исследования (на русском) : Микроскопия, гиперспектральная визуализация, атомно-адсобционная спектрометрия, анализа-тор передачи и отражения системы анализа изображений SeedCount SC 5000 TR для определе-ния морфометрических характеристки зерна, спектроскопии отражения в ближнем инфракрас-ном диапазоне для определения содержания белка в зерн, генотипипирование на основе KASP маркер для валидации Lr генов, ПЦР в реальном времени

Методы исследования (на казахском) : Микроскопия, гиперспектрлік бейнелеу, атомдық адсорбциялық спектрометрия, дәндердің морфометриялық сипаттамаларын анықтауға арналған SeedCount SC 5000 TR кескінді талдау жүйесінің трансмиссиялық және шағылысу анализаторы, дәндердің ақуыздық құрамын анықтауға арналған жақын инфрақызыл шағылыстыру спектроскопиясы, валидация үшін KASP маркері негізінде генотиптеу Lr гендерінің, нақты уақыттағы ПТР

Obtained results and novelty (in Russian) : Расширена генетическая изменчивость яровой пшеницы на основе устойчивого к ржавчине сорта Казахстанская-19 с использованием индуцированного мутагенеза посредством трех доз гамма-облучения (300-, 350- и 400-Гр). Созданные мутантные линии фенотипически идентифицированы по устойчивости взрослого растений и проростков к листовой и желтой ржавчине. Наибольшая достоверная разница обнаружена для структурно-нечувствительного пигментного индекса и нормализованный разностный водный индекс. Проведена оценка созданных линий по морфометрическим параметрам зерна (площадь, длина, ширина и толщина зерна), содержание белка, микроэлементов (железа и цинка) и фитиновой кислоты в зерне. Изучена экспрессия b-1,3-глюканазы и эндохитиназы, кодирующих ПСБ, у сорта яровой пшеницы Эритроспермум-35 и созданных мутантных линиях, различающихся по ювенильной устойчивости, как временная реакция. Разработан и оценен KASP маркер для 6 генов Lr: Lr1, Lr2a, Lr3, Lr9, Lr10 и Lr17. Созданные мутантные линии сорта Казахстанская-19 имели высокие частоты аллеля устойчивости «а» (0,88) во всех шести генах Lr, которые были значимо связаны с устойчивостью проростков к листовой ржавчине.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Казахстанская-19 сорты негізіндегі жаздық бидайдың генетикалық өзгергіштігі көзінен гамма-сәулеленудің үш дозасы (300-, 350- және 400-Гр) арқылы индукцияланған мутагенезді қолдану арқылы кеңейтілді. Жасалған мутантты линиялар фенотиптік түрде ересек өсімдіктердің және өскіндер жапырақ пен сары татқа төзімділігімен анықталды. Сау және жұқтырған өскіндер арасындағы ең үлкен елеулі айырмашылық құрылымға сезімтал емес пигмент индексі және нормаланған айырмашылық су индексі үшін табылды. Құрылған линиялар дәннің морфометриялық параметрлері (астық ауданы, ұзындығы, ені және қалыңдығы), дән белоктарының, темір, мырыш және фитин қышқылы мөлшерінің бойынша бағаланды. b-1,3-глюканазаны және эндохитиназа кодтайтын патогендік протеиндер экспрессиясы жаздық бидайдың Эритроспермум-35 сортында және жасалған мутант линияларында ювенильге төзімді мен сезімтал уақытша реакция зертелген. KASP маркері 6 Lr гендері үшін әзірленді және бағаланды: Lr: Lr1, Lr2a, Lr3, Lr9, Lr10 және Lr177. Казахстанская-19 сортының шығарған мутант линияларында барлық алты Lr генінде «а» (0,88) төзімділік аллельінің жоғары жиілігі болды, олар өскіндердің жапырақ татына төзімділігімен айтарлықтай байланысты болды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Микроскопия, гиперспектрлік бейнелеу, атомдық адсорбциялық спектрометрия, дәндердің морфометриялық сипаттамаларын анықтауға арналған SeedCount SC 5000 TR кескінді талдау жүйесінің трансмиссиялық және шағылысу анализаторы, дәндердің ақуыздық құрамын анықтауға арналған жақын инфрақызыл шағылыстыру спектроскопиясы, валидация үшін KASP маркері негізінде генотиптеу Lr гендерінің, нақты уақыттағы ПТР

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жаздық бидайдың жастық және кәмелетке толмағандардың таттың түрлеріне төзімділігін арттыру үшін іріктеу үшін ересек өсімдік сатысында және микронутриердің биофортификациялық қабілеті бар көшеттер кезеңінде жапырақты және сары татқа төзімді жаңа мутант желілері жасалды. өнімділік құрамдас бөліктерінің және астықтың морфометриялық параметрлерінің жақсаруы.

Level of implementation (in Russian) : Новые мутантные линий яровой пшеницы сорта Казахстанская-19, являющиеся носителями ювенильных и взрослого растения генов устойчивости к. листовой и желтой ржавчине с улучшенными компонентами продуктивности и биофортификационной способностью микронутриентов рекомендуются для включения в селекционные программы по повышению яровой пшеницы от ржавчины и созданию устойчивых мутантных сортов.

Level of implementation (in Kazakh) : Жаздық бидайдың Қазақстанская-19 сортының жаңа мутантты линиялары, микронутриердің өнімділігі мен биофортификациялық қабілеті жақсарған жапырақ пен сары татқа төзімділігінің кәмелетке толмаған және ересек өсімдік гендерінің тасымалдаушылары жаздық бидайдың тұқымын жақсарту үшін селекциялық бағдарламаларға енгізу үшін ұсынылады. тот және төзімді мутант сорттарын жасайды.

Efficiency (in Russian) : Показана эффектиность ювенильных генов устойчивости к листовой и желтой ржавчинеу но-вых мутантных линий яровой пшеницы сорта Казахстанская-19. Разработан и оценен KASP мар-кер для 6 генов Lr: Lr1, Lr2a, Lr3, Lr9, Lr10 и Lr17. Созданные мутантные линии сорта Казах-станская-19 имели высокие частоты аллеля устойчивости «а» (0,88) во всех шести генах Lr, ко-торые были значимо связаны с ювенильной устойчивостью к листовой ржавчине и предполагают возможность благоприятной интрогрессии гаплотипа через функциональные маркеры.

Efficiency (in Kazakh) : Жаздық бидайдың Казахстанская-19 сортының жаңа мутант линияларында жапырақ пен сары татқа ювенильдік төзімділік гендерінің тиімділігі көрсетілді. KASP маркері 6 Lr гендері үшін әзірленді және бағаланды: Lr1, Lr2a, Lr3, Lr9, Lr10 және Lr17. «Казахстанская-19» сортының құрылған мутант линиялары барлық алты Lr генінде «а» (0,88) төзімділік аллельінің жоғары жиілігіне ие болды, олар жапырақ татына ювеналды төзімділікпен айтарлықтай байланысты бол-ды және гаплотиптің интрогрессия арқылы қолайлы ену мүмкіндігін болжайды. функционалдық белгілер.

Field of application (in Russian) : Агропромышленный сектор экономики, селекция на повышение устойчивости яровой пшеницы к личтовой и желтой ржавчине и кчества зерна.

Field of application (in Kazakh) : Экономиканың агроөнеркәсіптік секторы, жаздық бидайдың жапырақты және сары татқа төзімділігін және дән сапасын арттыру үшін селекция.