The object of research, development or design (in Russian) : Штаммы возбудителей ООИ, носители возбудителей ООИ, вирус ККГЛ, SPF лабораторные животные, архивные материалы, ПЦР тест системы, природные очаги ООИ.

The object of research, development or design (in Kazakh) : АҚИ қоздырғыштарының штамдары, АҚИ қоздырғыштарының тасымалдаушылары, ҚКГҚ вирусы, SPF зертханалық жануарлар, мұрағат материалдары, ПТР тест жүйелері, АҚИ табиғи ошақтары.

Aim of work (in Russian) : Усиление комплексной системы мониторинга и контроля особо опасных и природно-очаговых инфекций бактериальной и вирусной этиологии на основе современных технологий для разработки новых подходов к обеспечению биологической безопасности населения Казахстана.

Aim of work (in Kazakh) : Қазақстан халқының биологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз етудің жаңа тәсілдерін әзірлеу үшін қазіргі заманғы технологиялардың негізінде бактериялық және вирустық этиологиялы аса қауіпті және табиғи-ошақтық инфекцияларына мониторинг жүргізу мен бақылаудың кешенді жүйесін күшейту.

Методы исследования (на русском) : Эпидемиологические, микробиологические, вирусологические, генетические, статистические, аналитические, биоинформационные, ГИС-технологии.

Методы исследования (на казахском) : эпидемиологиялық, микробиологиялық, вирусологиялық, генетикалық, статистикалық, аналитикалық, биоақпараттық, ГАЖ-технологиялар.

Obtained results and novelty (in Russian) : Проведено комплексное исследование 184 штаммов Y.pestis. Секвенированием подтверждена циркуляция средневекового биовара 2. MED1. MLVA типирование 59 штаммов определило их принадлежность к биовару Mediavalis. Разработаны и представлены алгоритмы фено- и генотипирования штаммов чумного микроба. Проведен ретроспективный анализ очагов ККГЛ. Обнаружена РНК вируса в 5 пробах из Кызылординской области. Установлен генетический вариант вируса ККГЛ: «Asia 1» серогруппы. Приведена комплексная характеристика современного эпидемиологического статуса сибирской язвы, туляремии и бруцеллеза в Казахстане; оценка риска; степень неблагополучия по бруцеллезу с помощью квартильного анализа. Составлена база данных 1512 штаммов холерного вибриона. Проведен кластерный анализ холеры с учетом временной и пространственной характеристики. Получены новые данные о современном состоянии фауны и особенностях экологии грызунов – носителей возбудителей ООИ. Составлен «Атлас теплокровных носителей» и «Каталог зоологической коллекции ННЦООИ». Проведены работы по разведению поголовья SPF-животных, изучению их статуса здоровья. Внедрены принципы 3R биоэтических международных стандартов в экспериментальную работу. Разработаны и утверждены документированные процедуры по гуманному содержанию и использованию лабораторных животных. Разработана многоуровневая модульная программа и инновационный курс по биобезопасности проанализирована эффективность обучения по биобезопасности по модели Д. Киркпатрика.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Y. pestis 184 штамына кешенді зерттеу жүргізілді. Секвенирлеу 2. MED 1 ортағасырлық биоварының айналымы растады. 59 штамды MLVA типтеу Mediavalis биоварына қатыстылығын анықтады. Оба микробының штамдарын фено- және генотиптеу алгоритмдері әзірленді және ұсынылды. ҚКГҚ ошақтарына ретроспективті талдау жүргізілді. Қызылорда облысынан алынған 5 сынамада вирустың РНҚ-сы табылды. ҚКГҚ вирусының генетикалық нұсқасы анықталды: "Asia 1" серотобы болды. Қазақстандағы күйдіргі, туляремия және бруцеллездің қазіргі таңдағы эпидемиологиялық статусының кешенді сипаттамасы келтірілді; қауіп-қатерлерді бағалау; квартильдік талдаудың көмегімен бруцеллез бойынша қолайсыздық дәрежесі анықталды. Тырысқақ вибрионының 1512 штамының мәліметтер базасы жасалды. Уақыт пен кеңістіктік сипаттаманы ескере, тырысқаққа кластерлік талдау жүргізілді. Фаунаның қазіргі жағдайы және кеміргіштер экологиясының ерекшеліктері туралы жаңа мәліметтер алынды. "Жылы қанды тасымалдаушылар атласы" және "АҚИҰҒО зоологиялық коллекциясының каталогы" құрастырылды. SPF-жануарлардың санын ұлғайту, олардың денсаулық жағдайын зерттеу бойынша жұмыстар жүргізілді. Эксперименттік жұмысқа 3R биоэтикалық халықаралық стандарттар қағидаттары енгізілді. Зертханалық жануарларды адамшылықпен ұстау және пайдалану бойынша құжатталған рәсімдер әзірленді және бекітілді. Көп деңгейлі модульдік бағдарлама және биоқауіпсіздік бойынша инновациялық курс әзірленді, Д.Киркпатрик моделі бойынша биоқауіпсіздік бойынша оқытудың тиімділігі талданды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : В изучение штаммов чумного микроба внедрено секвенирование и MLVA типирование. Разработаны и представлены алгоритмы фено- и генотипирования штаммов чумного микроба. Установлена зараженность 3 видов клещей в Кызылординской области. Приведена комплексная характеристика современного эпидемиологического статуса сибирской язвы, туляремии и бруцеллеза в Казахстане с учетом оценки риска. Созданы нозогеографические карты. Проведен кластерный анализ холеры в Казахстане с учетом временной и пространственной характеристики. Разработана и пополнена электронная база данных по видам носителей. Внедрены принципы 3R биоэтических международных стандартов в экспериментальную работу. Предложен оценочный способ определения вирулентности с определением средней продолжительности жизни животных методом Каплана-Мейера. С целью усиления устойчивости системы здравоохранения РК чрезвычайным ситуациям разработана инновационная системы обучения биобезопасности и проанализирована эффективность обучения (модель Д.Киркпатрика).

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Оба микробының штамдарын зерттеуге секвенирлеу және MLVA типтеу енгізілді. Оба микробының штамдарын фено- және генотиптеу алгоритмдері әзірленді және ұсынылды. Қызылорда облысында кенелердің 3 түрінің жұқтыруы анықталды. Қауіп-қатерді бағалауды ескере отырып, Қазақстанда күйдіргі, туляремия және бруцеллездің қазіргі таңдағы эпидемиологиялық статусының кешенді сипаттамасы келтірілген. Нозогеографиялық карталар жасалды. Уақытша және кеңістіктік сипаттамаларды ескере отырып, Қазақстанда тырысқаққа кластерлік талдау жүргізілді. Тасымалдаушылардың түрлері бойынша электрондық деректер базасы әзірленді және толықтырылды. Эксперименттік жұмысқа 3R биоэтикалық халықаралық стандарттар қағидаттары енгізілді. Каплан-Мейер әдісімен жануарлардың орташа өмір сүру ұзақтығын анықтай отырып, вируленттілікті анықтаудың бағалау әдісі ұсынылды. ҚР Денсаулық сақтау жүйесінің төтенше жағдайларға тұрақтылығын күшейту мақсатында, биоқауіпсіздікті оқытудың инновациялық жүйесі әзірленді және оқытудың тиімділігі талданды (Д. Киркпатрик моделі).

Level of implementation (in Russian) : Издано: 2 учебных руководства, 2 методических руководства, 1 монография, 1 атлас, 1 каталог. Получено: 1 патент РК на полезную модель,1 заявление на выдачу патента, 10 свидетельств на объект авторского права, 43 акта внедрения. Опубликовано: 12 статей в международных журналах, 14 статей в изданиях РК, 17 тезисов в материалах международных конференций. В печати: 1 руководство, 6 статей.

Level of implementation (in Kazakh) : 2 оқу нұсқаулығы, 2 әдістемелік нұсқаулық, 1 монография, 1 атлас, 1 каталог жарияланды. Пайдалы модельге ҚР 1 патенті алынды, патент беруге 1 өтініш берілді, авторлық құқық нысанына 10 куәлік, 43 енгізу актілері алынды. Халықаралық журналдарда 12 мақала, ҚР басылымдарында 14 мақала, халықаралық конференция материалдарында 17 тезис жарияланды. Баспаға берілді: 1 нұсқаулық, 6 мақала.

Efficiency (in Russian) : Для оценки свойств возбудителей чумы и холеры применен комплексный метод, включающий методы молекулярной генетики. Впервые проведено секвенирование Y. pestis. Проведен кластерный анализ холеры.Установлен генетический вариант изолята ККГЛ из Кызылординской области «Asia 1» серогруппы. Проведена оценка риска по сибирской язве, туляремии и бруцеллезу для определения их современного эпидемиологического статуса, применялся квартильный анализ. Пополнены и оцифрованы научные коллекции грызунов. Изучен иммунный статус SPF-животных, внедрены принципы 3R биоэтических международных стандартов в экспериментальную работу. С целью усиления устойчивости медицинских организаций РК к ЧС разработана многоуровневая модульная программа по биобезопасности и биозащите, направленная на дифференцированную подготовку лабораторных специалистов разных профилей.

Efficiency (in Kazakh) : Оба мен тырысқақ қоздырғыштарының қасиеттерін бағалау үшін, молекулалық генетика әдістерін қамтитын кешенді әдіс қолданылды. Алғаш рет Y. pestis секвенирленді. Тырысқаққа кластерлік талдау жүргізілді. Қызылорда облысы ҚКГҚ изолятының "Asia 1" серотопты генетикалық нұсқасы анықталды. Күйдіргі, туляремия және бруцеллез бойынша қазіргі таңдағы эпидемиологиялық статусын анықтау үшін қауіп-қатерлер бағаланды, квартильдік талдау қолданылды. Кеміргіштердің ғылыми коллекциялары толықтырылды және цифрландырылды. SPF-жануарлардың иммундық статусы зерттелді, эксперименттік жұмысқа 3R биоэтикалық халықаралық стандарттар қағидаттары енгізілді. ҚР медициналық ұйымдарының ТЖ-ға тұрақтылығын күшейту мақсатында, әртүрлі бейіндегі зертханалық мамандарды сараланған даярлауға бағытталған биоқауіпсіздік және биоқорғаныс бойынша көп деңгейлі модульдік бағдарлама әзірленді.

Field of application (in Russian) : Практическое здравоохранение, система учреждений санитарно-эпидемиологического и ветеринарного профилей.

Field of application (in Kazakh) : Денсаулық сақтау тәжірибесінде, санитарлық-эпидемиологиялық және ветеринарлық профильдегі мекемелер жүйесі.