The object of research, development or design (in Russian) : горячие ядра G333.02, G337.40, G310.14AB и G345.01 вокруг гиперкомпактных областей HII в межзвездной среде

The object of research, development or design (in Kazakh) : жұлдызаралық ортадағы гиперкомпактілі HII аймақтарының айналасындағы G333.02, G337.40, G310.14AB және G345.01 ыстық ядролары

Aim of work (in Russian) : Целью проекта является исследование объектов G333.02, G337.40, G310.14AB и G345.01 на длинах волн молекул SO2 и CH3CN, построение карт интегральной антенной температуры и скорости, изучение их кинематики и динамики, определение степени распространения вращающихся горячих молекулярных ядер вокруг гиперкомпактных областей HII.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның мақсаты - SO2 және CH3CN молекулаларының толқын ұзындығында G333.02, G337.40, G310.14AB және G345.01 объектілерін зерттеу, интегралды антенна температурасы мен жылдамдығының карталарын құру, олардың кинематикасы мен динамикасын зерттеу, HII гиперкомпакт аймақтарының айналасында айналатын ыстық молекулалық ядролардың таралу дәрежесін анықтау.

Методы исследования (на русском) : Теоретические и экспериментальные исследования по проблемам звездообразования массивных молодых звездных объектов: формирование условий выборки объектов исследования, обработка наблюдательных данных, разработка программного пакета для построения различных диаграмм и вычисления основных параметров; анализ и интерпретация полученных результатов исследования.

Методы исследования (на казахском) : Массивтік жас жұлдыз объектілерінің жұлдыздардың пайда болу проблемалары бойынша теориялық және эксперименттік зерттеулер: зерттеу объектілерін іріктеу шарттарын қалыптастыру, бақылау деректерін өңдеу, әртүрлі диаграммаларды құруға және негізгі параметрлерді есептеуге арналған бағдарламалық пакетті әзірлеу; алынған зерттеу нәтижелерін талдау және түсіндіру.

Obtained results and novelty (in Russian) : Проведено теоретическое исследование молекулярных облаков, областей HII и молекулярных ядер, связанных с областями HII: проведен обзор современных исследований молодых звездных объектов с большой массой, связанных с гиперкомпактными областями HII, расположенных в нашей Галактике, изучена роль в процессе звездообразования молекулярных линий CH3CN и SO2. Получено распределение скоростей и проведен динамический анализ горячих ядер G345.01 и G337.40, связанных с гиперкомпактными областями HII. Проведены и отобраны собственные радиоастрономические наблюдения горячих ядер G310.14AB и G333.02 в линиях CH3CN и SO2, которые получены на комплексе радиотелескопов ALMA в Чили. Обработаны и откалиброваны наблюдения по горячим ядрам G310.14AB и G333.02 с использованием программных сред CASA, GILDAS, Python, DS9 и IDL. Построены карты интегральной антенной температуры и скоростtq вращающихся горячих ядер G310.14AB и G333.02 вокруг гиперкомпактных областей HII. По вращательным диаграммам определены температуры ядер G310.14AB и G333.02, проведен анализ лучевой концентрации газа в данных ядрах. Новизна проекта состоит в том, что впервые проанализированы собственные радиоастрономические наблюдения горячих молекулярных ядер G310.14AB и G333.02 на длинах волн молекул SO2 и CH3CN. Впервые радиоастрономические данные подвергнуты всестороннему анализу для изучения их свойств, связанных с излучением.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : HII аймақтарымен байланысты молекулалық бұлттарды, HII аймақтарын және олармен байланысқан молекулалық ядроларға теориялық зерттеу жүргізілді: біздің галактикада орналасқан гиперкомпактілі HII аймақтарымен байланысты үлкен массасы бар жас жұлдыз объектілері туралы заманауи зерттеулерге шолу жасалды, CH3CN және SO2 молекулалық сызықтарының жұлдыз түзілу процесіндегі рөлі зерттелді. Жылдамдықтың таралуы алынды және HII гиперкомпактілі аймақтарымен байланысты G345.01 және G337.40 ыстық ядроларына динамикалық талдау жүргізілді. Чилидегі ALMA радиотелескоптар кешенінде CH3CN және SO2 сызықтарында G310.14AB және G333.02 ыстық ядроларының радиоастрономиялық бақылаулары жүргізілді және таңдалды. CASA, GILDAS, Python, DS9 және IDL бағдарламалық орталарын қолдана отырып, G310.14AB және G333.02 ыстық ядроларының бақылаулары өңделеді және калибрленеді. HII гиперкомпакт аймақтарының айналасында G310.14AB және G333.02 айналмалы ыстық ядролардың интегралды антенна температурасы мен жылдамдығы карталары салынған. Айналмалы диаграммалар бойынша G310.14AB және G333.02 ядроларының температурасы анықтады, осы ядролардағы газдың сәулелік концентрациясына талдау жүргізілді. Жобаның жаңалығы - SO2 және CH3CN молекулаларының толқын ұзындығында G310.14AB және G333.02 ыстық молекулалық ядроларының меншікті радиоастрономиялық бақылаулары алғаш рет талданды. Радиоастрономиялық деректер алғаш рет сәулеленуге байланысты қасиеттерін зерттеу үшін жан-жақты талдаудан өтті.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Задания выполняются в лаборатории Радиоастрономии физико-технического факультета КазНУ имени аль-Фараби. Сумма, заложенная на 2023 года для реализации проекта освоена и использована по назначению. Произведена оплата труда членам исследовательской группы проекта. Все расходы, связанные с командировками за пределы Республики Казахстан, напрямую связанные с проведением исследований, включающие участие в конференциях и научных семинарах, выезды для заключения международного сотрудничества с другими научными организациями, специализирующимися в данной области исследований освоены. В 2023 году руководитель проекта участвовал и выступил с докладом по результатам проведенных исследований на двух международных конференциях: «Protostars and Planets VII» (г. Киото, Япония, 8-16 апреля 2023 г.) и «Cosmic Masers: Proper Motion toward the Next-Generation Large Projects» (г. Кагосима, Япония, 18-25 марта 2023 г.). Два основных исполнителя проекта (докторант и магистрант) прошли научные стажировки: «Central Asia radio-Astronomy Training Workshop» (г. Урумчи, КНР, 15-26 августа 2023 г.) и «IAU I-HOW Radio Astronomy Workshop» (г. Кайсери, Турция, 4-15 сентября 2023 г.). Оборудование (компьютерная техника), заложенное для выполнения первоначальной обработки наблюдений и основных расчетов, приобретено в рамках суммы, заложенной в проектной калькуляции.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Тапсырмалар әл-Фараби атындағы ҚазҰУ физика-техникалық факультетінің радиоастрономия зертханасында орындалады. Жобаны іске асыру үшін 2023 жылға салынған сома игеріліп, мақсаты бойынша пайдаланылды. Жобаның зерттеу тобының мүшелеріне еңбекақы төленді. Конференциялар мен ғылыми семинарларға қатысуды, осы зерттеу саласында маманданған басқа да ғылыми ұйымдармен халықаралық ынтымақтастық жасасу үшін шығуларды қамтитын зерттеулер жүргізуге тікелей байланысты Қазақстан Республикасынан тыс жерлерге іссапарларға байланысты барлық шығыстар игерілді. 2022 жылы жоба жетекшісі «Protostars and Planets VII» (Киото қ. Жапония, 8-16 сәуір 2023 ж.) және «Cosmic Masers: Proper Motion toward the Next-Generation Large Projects» (Кагосима қ., Жапония, 18-25 наурыз 2023 ж.). екі халықаралық конференцияда жүргізілген зерттеулердің нәтижелері бойынша қатысып, баяндама жасады. Жобаның екі негізгі орындаушысы (докторант және магистрант) ғылыми тағылымдамадан өтті: "Central Asia Radio-Astronomy Training Workshop" (Үрімші қ., ҚХР, 15-26 тамыз 2023 ж.) және "IAU I-HOW RADIO ASTRONOMY WORKSHOP" (Кайсери қ., Түркия, 4-15 қыркүйек 2023 ж.). Бақылаулар мен негізгі есептеулерді бастапқы өңдеуді орындау үшін салынған жабдық (компьютерлік техника) жобалық калькуляцияға салынған сома шеңберінде сатып алынды.

Level of implementation (in Russian) : В настоящее время разработанная методика проведения радиоастрономических исследований внедрена в учебный процесс магистратуры и докторантуры в виде отдельных лекций и практических заданий. К участию в проекте привлечены магистранты и докторанты, темы диссертационных работ которых связаны с изучением молодых звездных объектов с большой массой, связанных с гиперкомпактными областями HII.

Level of implementation (in Kazakh) : Қазіргі уақытта радиоастрономиялық зерттеулер жүргізудің әзірленген әдістемесі магистратура мен докторантураның оқу процесіне жеке дәрістер мен практикалық тапсырмалар түрінде енгізілді. Жобаға магистранттар мен докторанттар тартылды, олардың диссертациялық жұмыстарының тақырыптары HII гиперкомпактілі аймақтарымен байланысты үлкен массасы бар жас жұлдызды объектілерді зерттеумен байланысты.

Efficiency (in Russian) : В процессе реализации проекта создаются предпосылки для интенсификации научных исследований: создается научно-исследовательская лаборатория и модернизируется материально-техническая база лаборатории радиоастрономии; повышается эффективность наблюдений и точность результатов обработки данных. Научные результаты, полученные в рамках проекта, будут использоваться как экспериментаторами, так и теоретиками, работающими в данной области астрофизики и радиоастрономии. Ожидаемый научный эффект: наблюдательные данные, которые получены участниками исследовательской группы и будут получены в результате реализации данного проекта, являются новыми и уникальными, их можно будет использовать спустя годы и десятилетия в ходе теоретических исследований в данной области астрофизики и радиоастрономии

Efficiency (in Kazakh) : Жобаны іске асыру барысында ғылыми зерттеулерді жандандыру үшін алғышарттар жасалады: ғылыми-зерттеу зертханасы құрылады және радиоастрономия зертханасының материалдық-техникалық базасы жаңғыртылады; бақылаулардың тиімділігі және деректерді өңдеу нәтижелерінің дәлдігі артады. Жоба арқылы алынған ғылыми нәтижелерді астрофизика мен радиоастрономияның осы саласында жұмыс істейтін экспериментаторлар да, теоретиктер де пайдаланады. Күтілетін ғылыми әсер: зерттеу тобының қатысушылары алған және осы жобаны іске асыру нәтижесінде алынатын бақылау деректері жаңа және бірегей болып табылады, оларды астрофизика мен радиоастрономияның осы саласындағы теориялық зерттеулер барысында жылдар мен онжылдықтардан кейін пайдалануға болады

Field of application (in Russian) : Астрофизика и радиоастрономия Основными потребителями наблюдательных и теоретических результатов являются ученые - экспериментаторы и теоретики, занимающиеся проблемами астрофизики и радиоастрономии.

Field of application (in Kazakh) : Астрофизика және радиоастрономия Бақылау және теориялық нәтижелердің негізгі тұтынушылары астрофизика және радиоастрономия мәселелерімен айналысатын эксперименталды ғалымдар мен теоретиктер болып табылады.