The object of research, development or design (in Russian) : Объекты исследований – водоемы местного значения различных регионов РК: озера Бурмаколь и Ак-Школа, расположенные в Восточно-казахстанской области, пруд Гремячий, расположенный в Западно-Казахстанской области, озеро Томай Кызылординской области, озеро Песчаное (Симаки) Северо-Казахстанской области; рыбопосадочный материал и товарная продукция ценных объектов аквакультуры: австралийский красноклешневой рак, нефритовый окунь, щука, судак; редкие и эндемичные виды рыб: маркакольский ленок, балхашская маринка, аральский усач, аральский шип; ремонтно-маточные стада осетровых рыб; отечественные продукционные комбикорма и культуры черной львинки и коловратки, а также НПА и объекты правовых механизмов, регулирующих отношения.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу объектілері- ҚР түрлі өңірлерінің жергілікті маңызы су айдындары: Шығыс Қазақстан облысында орналасқан Бурмакөл және Ақ-мектеп көлдері, Батыс Қазақстан облысында орналасқан Гремячий тоғаны, Қызылорда облысының Томай көлі, Солтүстік Қазақстан облысының Песчаное көлі (Симаки); аквакультураның бағалы объектілерінің балық отырғызу материалы және тауарлық өнімі: австралиялық қызыл қалқанды шаян, нефрит алабұғасы, шортан, көксерке; сирек кездесетін және эндемикалық балық түрлері: марқакөл леногы, балқаш қара балық, арал қаязы, арал пілмай; бекіре балықтарының толықтырушы аналық үйірі; қара львинка мен коловратка отандық жемшөптері мен дақылдары, сондай-ақ НҚА және қатынастарды реттейтін құқықтық тетіктердің объектілері.

Aim of work (in Russian) : Разработка и внедрение эффективных технологий воспроизводства, выращивания перспективных объектов аквакультуры и отечественного кормопроизводства для повышения рентабельности рыбоводных предприятий в различных регионах Казахстана

Aim of work (in Kazakh) : Қазақстанның әртүрлі өңірлеріндегі балық өсіру кәсіпорындарының рентабельділік арттыру үшін аквакультураның перспективтік объектілерін және отандық жемшөп өндірісін молайтудың, өсірудің тиімді технологияларын әзірлеу және енгізу

Методы исследования (на русском) : Исследования проводились с применением рыбоводных, ихтиологических, гидрохимических, гидрологических, гидробиологических, экономических, молекулярно-генетических методов и методов, применяемых в кормопроизводстве и технической энтомологии, а также методик нормативной правовой основы регулирования правоотношений, возникающих в процессе искусственного выращивания рыб. Применяемые методологии соответствуют направлениям и специфике исследований, позволяющие достичь цели программы и поставленных задач, позволяют проверить выдвинутые гипотезы по статистическим и корреляционным показателям. Для достоверности полученных результатов эксперименты проводились в нескольких параллелях с последующей статистической обработкой данных, включающей расчет стандартных отклонений, среднеквадратичного отклонения, медианы, моды, эксцесса, ковариационного анализа и пр. Большинство экспериментальных данных получены при использовании большого объема материала в производственных условиях рыбоводных хозяйств. Все применяемые методы соответствуют нормам научной этики.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеулер ихтиологиялық, гидрохимиялық, гидрологиялық, гидробиологиялық, экономикалық, молекулалық-генетикалық әдістер мен жемшөп өндірісінде және техникалық энтомологияда қолданылатын әдістерді, сондай-ақ балықты жасанды өсіру процесінде туындайтын құқықтық қатынастарды реттеудің нормативтік құқықтық негіздерінің әдістерін қолдана отырып жүргізілді. Қолданылатын әдістемелер бағдарламаның мақсатына және қойылған міндеттерге қол жеткізуге мүмкіндік беретін зерттеулердің бағыттары мен ерекшеліктеріне сәйкес келеді, статистикалық және корреляциялық көрсеткіштер бойынша ұсынылған гипотезаларды тексеруге мүмкіндік береді. Алынған нәтижелердің дұрыстығы үшін эксперименттер бірнеше параллельде жүргізілді, содан кейін стандартты ауытқуларды, орташа квадраттық ауытқуды, медиананы, режимді, шектен шығуды, ковариантты талдауды және болжауды есептеуді қамтитын статистикалық деректерді өңдеу. Тәжірибелік мәліметтердің көпшілігі балық өсіру шаруашылықтарының өндірістік жағдайында материалдың үлкен көлемін пайдалану арқылы алынады. Барлық қолданылатын әдістер ғылыми этика нормаларына сәйкес келеді.

Obtained results and novelty (in Russian) : Разработаны и внедрены эффективные биотехнические приемы ведения озерно-товарного рыбоводства в различных регионах Казахстана, разработаны и внедрены эффективные технологии формирования ремонтных стад аральского усача, аральского шипа, балхашской маринки и маркакольского ленка, разработаны и внедрены индустриальные технологии выращивания австралийского красноклешневого рака, нефритового окуня, щуки и судака в условиях рыбоводных предприятий Казахстана, проведена генетическая паспортизация РМС ценных, эндемичных видов рыб и беспозвоночных гидробионтов, проведено формирование РМС осетровых рыб с учетом их генетического разнообразия в условиях осетровых рыбоводных хозяйств РК, разработаны и внедрены технологии производства отечественных конкурентоспособных искусственных кормов и проведена адаптация и внедрение технологий культивирования перспективных живых кормов для ценных и эндемичных видов рыб на рыбоводных предприятиях РК. Новизна программы в международном масштабе заключается в разработке технологий нацеленных на прогрессивную трансформацию продовольственных систем в Казахстане, способствуя экономическому развитию, снижающих нагрузку на окружающую среду, сохраняющих популяции ценных рыб и повышающих продовольственную безопасность, поддерживающих достижение амбициозных целей по развитию данной отрасли к 2030 году

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Қазақстанның әртүрлі өңірлерінде көл-тауарлық балық шаруашылығын жүргізудің тиімді биотехникалық тәсілдері әзірленді және енгізілді, арал қаязы, арал пілмайы, балқаш қара балығы мен марқакөл леногының толықтарушы аналық үйір қалыптастырудың тиімді технологиялары әзірленді және енгізілді, Қазақстанның балық өсіру кәсіпорындары жағдайында австралиялық қызыл қалқанды шаян, нефрит алабұғасы, шортан және көксерке өсірудің индустриялық технологиялары әзірленді және енгізілді, бағалы, эндемикалық балық түрлері мен омыртқасыз гидробионттардың ТАҮ генетикалық паспорттау жүргізілді, ҚР бекіре балық өсіру шаруашылықтары жағдайында олардың генетикалық әртүрлілігін ескере отырып, бекіре балықтарының ТАҮ қалыптастыру жүргізілді, отандық бәсекеге қабілетті жасанды жем өндіру технологиялары әзірленіп енгізілді және ҚР балық өсіру кәсіпорындарында бағалы және эндемикалық балық түрлері үшін перспективалы тірі жем өсіру технологияларын бейімдеу және енгізу жүргізілді. Бағдарламаның халықаралық ауқымдағы жаңалығы экономикалық дамуға ықпал ететін, қоршаған ортаға жүктемені төмендететін, бағалы балықтардың популяциясын сақтайтын және азық-түлік қауіпсіздігін арттыратын, 2030 жылға қарай осы саланы дамыту бойынша өршіл мақсаттарға қол жеткізуді қолдайтын Қазақстандағы азық-түлік жүйелерін үдемелі трансформациялауға бағытталған технологияларды әзірлеу болып табылады

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : В рамках научно-технической программы опубликовано 82 научные статьи (из них 6 в базе Scopus, 11 статей КОКСНВО), издана 1 монография и 20 методических рекомендаций, 22 публикации в СМИ, оформлено 12 патентов, из них 3 патента на изобретение, проведено 14 семинаров/дней поля. Внедрены разработки по всем задачам, оформлено 26 актов внедрения. Разработано 2 биологических основания для обоснования необходимости изъятия ограниченного количества разновозрастных особей аральского усача и аральского шипа. В целях создания эффективных правовых механизмов, регулирующих отношения в области развития аквакультуры, а также создания необходимых финансово-экономических, социальных, экологических, правовых и иных условий оформлены предложения по разработке отдельного законодательного акта и внесение изменений и дополнений в некоторые законодательные и нормативные и правовые акты в области товарного выращивания рыб и других водных животных.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Ғылыми-техникалық бағдарлама шеңберінде 82 ғылыми мақала (оның ішінде Scopus базасында 6, КОКСНВО-ның 11 мақаласы) жарияланды, 1 монография және 20 әдістемелік ұсынымдар, БАҚ-та 22 жарияланым шығарылды, 12 патент ресімделді, оның ішінде өнертабысқа 3 патент, 14 семинар/Дала күні өткізілді. Барлық міндеттер бойынша әзірлемелер енгізілді, 26 енгізу актісі ресімделді. Арал қаязы мен арал пілмайдің әр түрлі жастағы дараларының шектеулі санын алу қажеттілігін негіздеу үшін 2 биологиялық негіз әзірленді. Аквакультураны дамыту саласындағы қатынастарды реттейтін тиімді құқықтық тетіктерді құру, сондай-ақ қажетті қаржы-экономикалық, әлеуметтік, экологиялық, құқықтық және өзге де жағдайларды жасау мақсатында жеке заңнамалық актіні әзірлеу және балықтар мен басқа да су жануарларын тауарлық өсіру саласындағы кейбір заңнамалық және нормативтік және құқықтық актілерге өзгерістер мен толықтырулар енгізу жөнінде ұсыныстар ресімделді

Level of implementation (in Russian) : Все результаты НИР внедрены на рыбоводных хозяйствах в различных регионах и комбикормовом заводе РК, по результатам внедрения оформлено 26 актов внедрения.

Level of implementation (in Kazakh) : ҒЗЖ барлық нәтижелері ҚР түрлі өңірлеріндегі балық өсіру шаруашылықтарында және құрама жем зауытында енгізілді, енгізу нәтижелері бойынша 26 енгізу актісі ресімделді.

Efficiency (in Russian) : Все полученные данные научно обоснованы, практически и экспериментально доказаны основные выводы по результатам НИР, большинство данных являются новыми и базовыми для развития аквакультуры, полученные результаты использованы для публикаций статей в ведущих международных журналах, наиболее перспективные технологии и изобретения планируемые к внедрению запатентованы. Реализация задач программы проводилась согласно ранее утвержденному исследовательскому плану, с превышением по некоторым ключевым показателям, таким как выполнение целевых индикаторов программы по числу опубликованных научных статей и полученных патентов, выполнению проектных задач и объемам проанализированного материала. Уровень журналов где опубликованы основные результаты работ соответствует запланированным в заявке на программу. Все разработки в рамках программы коммерциализируемы. Социально-экономические и экологические подходы применялись для расширения территориального охвата регионов всей республики. Цель программы учитывала создание общеотраслевого плана, направленного на экологическую безопасность и устойчивость, внедрению эффективных инновационных методов повышения производительности, что способствует достижению поставленных правительством целей роста рыбного хозяйства в РК, одновременно упреждая любое негативное воздействие на экосистемы и управляя различными направлениями в отношении целенаправленного использования водных ресурсов.

Efficiency (in Kazakh) : Барлық алынған деректер ғылыми негізделген, ҒЗЖ нәтижелері бойынша негізгі тұжырымдар іс жүзінде және эксперименталды түрде дәлелденген, деректердің көпшілігі аквакультураны дамыту үшін жаңа және базалық болып табылады, алынған нәтижелер жетекші халықаралық журналдарда мақалалар жариялау үшін пайдаланылған, енгізуге жоспарланған неғұрлым перспективтік технологиялар мен өнертабыстар патенттелген. Бағдарламаның міндеттерін іске асыру бұрын бекітілген зерттеу жоспарына сәйкес, жарияланған ғылыми мақалалар мен алынған патенттер саны, жобалық міндеттерді орындау және талданған материал көлемі бойынша бағдарламаның нысаналы индикаторларын орындау сияқты кейбір негізгі көрсеткіштер бойынша асыра орындаумен жүргізілді. Жұмыстың негізгі нәтижелері жарияланған журналдардың деңгейі бағдарламаға өтінімде жоспарланғанға сәйкес келеді. Бағдарлама шеңберіндегі барлық әзірлемелер коммерцияланған. Әлеуметтік-экономикалық және экологиялық тәсілдер бүкіл республиканың аймақтарын аумақтық қамтуды кеңейту үшін қолданылды. Бағдарламаның мақсаты экологиялық қауіпсіздік пен тұрақтылыққа, өнімділікті арттырудың тиімді инновациялық әдістерін енгізуге бағытталған жалпы салалық жоспар құруды есепке алды, бұл экожүйелерге кез келген теріс әсерді алдын ала және су ресурстарын мақсатты пайдалануға қатысты әртүрлі бағыттарды басқара отырып, ҚР-да балық шаруашылығын өсірудің үкімет алға қойған мақсаттарына қол жеткізуге ықпал етеді.

Field of application (in Russian) : Область применения – аквакультура, сельское хозяйство

Field of application (in Kazakh) : Қолдану саласы- аквакультура, ауыл шаруашылығы